Исследование в XXI века август, 2022 г 115 bola tarbiyasida o‘yinchoqning ahamiyati
Yüklə 70,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 1 « Новости образования : исследование в XXI века » август , 2022 г 116 xususiyatlari umumiy tarzda aks etadi. «Qisqacha aytganda, xonadondagi har bir narsa — daraxt va o‘simliklar bo‘ladimi, turli o‘yinchoqlar uy hayvonlari bo‘ladimi — bulaming barchasi bolaning ko‘ziga, go‘yoki, olamning beqiyos mo‘jizasi bo‘lib ko‘rinadi va shu tariqa u yorug‘ dunyoni o‘zi uchun kashf qiladi», deb to‘g‘ri ta’kidlagan edi birinchi yurtboshimiz I.A. Karimov. Xalq pedagogikasida o‘yinchoqlaming butun bir tizimi ishlab chiqilgan bo‘lib, bular bolaning sensor qobiliyatini rivojlantirishga qaratilgan. O‘yinchoqlar bolalarning nutqiy faolligini uyg‘otadi, lug‘at boyligini oshiradi, ularda tahlil qilish, yaxlit holatga keltirish, umumlashtirish, taqqoslash, tavsiflash, diqqatni jamlash kabi qobiliyatlarni rivojlantiradi. O‘yinchoqlar bolalarda ma’naviy-axloqiy tuyg‘ulami (mehribonlik, avaylash, e’tiborlilik) shakllantiradi, atrof-muhitga ijobiy munosabatni uyg‘otadi. O‘yinchoqlar tanlashda bolaning yosh va individual xususiyatlari, qiziqishlari, istaklari hisobga olinadi. Maqsadga qaratilgan bunday yondashuv o‘yinchoq tanlashga bo‘lgan talabni yanada oshiradi. Asosan, pedagogik, gigiyenik, badiiy talab orqali o‘yinchoq tanlanadi. O‘yinchoq, o‘yinning alohida predmeti, madaniyatning namoyon bo‘lishidan biri sifatida, jamiyatning tarixiy rivojlanishi davrida paydo bo‘ldi. Ibtidoiy kommunal tizimning dastlabki bosqichlarida o‘yinchoqlar yo‘q edi. Bu bolalarga kattalarning oddiy ishlarida qatnashishga imkon beradigan oddiy vositalar va mehnat shakllari bilan bog'liq edi: qutulish mumkin bo‘lgan o‘simliklar, ildizlar, baliqlarni yig'ish, mayda hayvonlar va qushlarni ovlash va dehqonchilik bilan shug'ullanish. Ishlab chiqarishning yuqori shakllariga o‘tish bilan mehnat taqsimoti, uning turli shakllarida bolalarning ishtiroki tabiati o‘zgardi. Vazifa bolalarga murakkab vositalarni iloji boricha erta o‘rganishni o‘rgatish uchun paydo bo‘ldi, ular muhimroq narsalar bilan tanishtirish uchun. Buning uchun asbobning qisqartirilgan nusxasi yaratildi. Ularning yordami bilan bolalar haqiqiy hayotga yaqin sharoitlarda mashq qilishdi. Ammo qisqartirilgan nusxalar funktsiyalarni to‘liq hajmda bajara olmadi. Aynan shu davrda o‘yinchoqlar paydo bo‘la boshladi. O‘yinchoq faqat tashqi buyumlarni aks ettiradi. Ming yillar davomida o‘yinchoq o‘zgargan. O‘zgarish birinchi navbatda ishlab chiqarishga tegishli: qo‘lda sanoatdan sanoatgacha. Fan va texnologiyaning rivojlanishi o‘yinchoqlarni tayyorlash texnologiyasiga ta'sir qiladi. Keyinchalik murakkab asboblar, uskunalar, bo‘yoqlar va materiallar paydo bo‘ldi. Yuzaga kelgan mafkura ta'siri ostida tasvirlarning mazmuni o‘zgargan (asr boshlarida - xonimning qo‘g'irchoqlari, xizmatkorlar, rohiblar, farishtalar, shahar, shohlar; keyinchalik - o‘g'il bolalar - kibalchishis, qo‘g'irchoqlar - Qizil Armiya askarlari, kashshoflar). Jamiyatning ijtimoiy siyosati va ilmiy-texnik taraqqiyotning ta'siri ostida o‘yinchoqlar assortimenti va ularning sifati o‘zgarib bormoqda. Bizning zamonamizda kompyuter o‘yinchoqlari, kosmik mavzudagi o‘yinchoqlar, Barbie qo‘g'irchoqlari paydo bo‘lishi shundan dalolat beradi. Asrlar davomida o‘yinchoqlarning funktsiyalari o‘zgargan (yovuz ruhlarni qo‘rqitish uchun, oilaning himoyachisi sifatida, farovonlik va samaradorlik ramzi sifatida). |