Исследование в XXI веке январрь, 02 г 481 nikoh va oila sotsiologiyasi
Yüklə 113,92 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 1 « Новости образования : исследование в XXI веке » январрь , 202 3 г 483 nazariya sifatida xozirgi davr jamiyat ijtimoiy xayotini ilmiy jihatdan o'rganishda muhim ahamiyatga egadir. Oila-nikoh munosabatlarining asosiy sotsiologik tushunchalariga quyidagilar kiradi: Oilaviy xayot sharoiti, oila tarkibi, oila funksiyasi, oila turmush tarzi, oilaviy mafkura va boshqalar. Bu tushunchalar oila-nikoh munosabatlarining eng muhim jihatlarini o'zida ifodalaydi. Oila jamiyat ijtimoiy tarkibining muhim elementi sifatida o'ziga xos ijtimoiy vazifalarni bajaradi. Oilaning ijtimoiy vazifasi (funksiyasi) deganda, oila va uning a'zolari hayot faoliyati, faollikni namoyon qilish usuliga bag'ishlanadi. Ularga quyidagilar kiradi: biologik ko'payish, tarbiyaviy, xo'jalik-iqtisodiy, o'zaro yordam, kommunikativ, regulyativ kabilar. Ayniqsa, oilada bola tarbiyasi, keksalarga yordam, mehnatga layoqatini yuqotganlarga g'amxurlik qilish, oilaviy an'analarni saqlash va ma'naviy munosabatlarni tartibga solish kabi muhim ahamiyatga ega ijtimoiy munosabatlar mujassamlashgandir. Oilada "voyaga yetgan, mehnatga layokatli farzandlar o'z ota- onalariga g'amxurlik qilishga majburdir". Shunday qilib, "oila turmush va vijdon qonunlari asosida quriladi, o'zining ko'p asrlik mustaxkam va ma'naviy tayanchlariga ega bo'ladi, oilada demokratik negizlarga asos solinadi, odamlarning talab extiyojlari va qadriyatlari shaqllanadi". Xozirda, turli mamlakatlarda, jumladan O'zbekiston respublikasida ham oilaning moddiy ne'matlar ishlab chiqarish funksiyasining salmog'i yanada ortmoqda. Bozor munosabatlarnining tarkib topishi natijasida bu funksiyaning bajarilishi, oilaning boshqa funksiyalarini faol amal qilishiga sezilarli ta'sir ko'rsatmoqda. Masalan: oilaviy kichik korxonalar, ustaxonalar, kooperativlar, oilaviy fermer xo'jaliklari, ijara qudratlari kabi ishlab chiqarish funksiyasining amal qilishi bilan jamiyat taraqqiyotida nafaqat iqtisodiy jihatdan ahamiyatliroqdir, ko'p jihatdan aholini ijtimoiy foydali mehnat bilan band qilish, xo'jalikuchun zarur mollar bilan taʼminlash (xo'jalik-iqtisodiy funksiyasi) bolalarda yoshlikdan mehnat kunikmalarini shakillantirish (tarbiyaviy funksiyasi), ijtimoiy-psixologik (o'zaro yordam funksiyasi), oila byudjetini ta'minlaydi. Er-xotin va farzandlar o'rtasidagi ruhiy uyg'unlikni (kommunikativ funksiyasi) mexr-oqibat munosabatlarini yanada oshiradi. Oila asosini nikoh munosabatlari tashkil qiladi. Nikoh - bu tarixan vujudga kelgan er va xotin o'rtasidagi munosabatlarning ijtimoiy-ahloqiy shaqlidir. Nikoh orqali jamiyat er- xotinning o'zaro jinsiy xayotini tartibga soladi va ularning oiladagi huquq-burchlarini qonunlashtiradi. Shu bilan birga, oila nikohga nisbatan yanada murakkabroq bo'lib, nafaqat er-xotinni, balki ularning farzandlarini va shu oila tarkibiga kiruvchi qarindoshlarni ham o'z ichiga oladi. |