İSTİLİk energetikasi

Cismin hal parametrləri

Baxılan halda cismin halını xarakterizə edən kəmiyyətlər hal parametrləri adlanır. Adətən cismin halı təzyiq, temperatur və həcm ilə təyin olunur.

Təzyiq. Qazların moleykulyar-kinetik nəzəriyyəsinə görə təzyiq, qazın yerləşdiyi qabın divarına molekulların endirdiyi zərbələrin yekunudur. Bu təzyiq mütləq təzyiq adlanır. Əgər qazın təzyiqi atmosfer təzyiqindən böyük olarsa

Burada B- atmosfer təzyiqi (barometrlə ölçülür);

p_man – izafi təzyiqdir (manometrlə ölçülür).

Qazın təzyiqi atmosfer təzyiqindən kiçik olduğu halda

Burada p_vak – vakuum təzyiqidir (vakuummetrlə ölçülür).

Təzyiq vahid sahəyə düşən qüvvə ilə ölçülür. Təzyiqin müxtəlif ölçü vahidləri və onların arasında nisbətlər cədvəl 1.1 – də göstərilmişdir.

Təzyiqin müxtəlif ölçü vahidləri və onların arasındakı nisbətlər.
Cədvəl 1.1

Ölçü vahidləri		Bar (10^5 N/m^2)	Texniki atmosfer (at)	Fiziki atmosfer (atm)
1 N/m^2	1	10^-5	1,01972∙10^-5	0,98692∙10^-5
1bar	10^5	1	1,01972	0,98692
1at (1 )	98066,5	0,980665	1	0,96784
1atm (fiz)	101325	1,01325	1,03323	1
10 m su süt	98066,5	0,980665	1	0,96784
1 m civ süt	133322	1,33322	1,35951	1,31579

Cədvəldə su sütunu suyun 4⁰ C, civə sütunu isə civənin 0⁰ C temperaturuna uyğundur.

Temperatur 0⁰C-dən fərqli olduğu halda civə sütunun 0⁰ C temperaturuna gətirilməsi üçün aşağıdakı düsturdan istifadə etmək olar:

Burada H₀ – cihazın 0⁰ C temperaturuna gətirilmiş göstərişi;

H – cihazın t⁰ C temperaturdakı göstərişidir.

Həcm. Cismin ixtiyari m, kq kütləsinin V, m³ həcmi mütləq həcm adlanır. Vahid kütlənin həcminə isə xüsusi həcm deyilir.

Xüsusi həcmin tərs qiyməti

sıxlıq adlanır.

Temperatur. Temperatur cismin qızma dərəcəsinin meyarıdır. Praktiki məqsədlər üçün beynəlxalq praktiki temperatur şkalasından istifadə olunur. Əgər temperatur 0⁰ C-dən başlayaraq ölçülübsə, onu t ilə, yox əgər mütləq şkala üzrə mütləq sıfırdan ölçülübsə T ilə işarə olunur və mütləq temperatur adlanır. Bunların aşağısındakı asıllıq aşağıdakı kimidir

ABŞ və İngiltərədə Farangeyt şkalasından istifadə olunur (⁰F). Belə ki,

2.