Иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш усуллари фани бўйича
rasm davlat atshqi iqtisodiy siyosatining asosiy yo’nalishlari
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Diskont
- Valyuta iutervensiyasi
- Ishchi kuchi import siyosati
- Valuta iutervensiyasi
- Davlatning bojxona siyosati
- 18.3. Tashqi iqtisodiy faoliyatni davlat tomonidan tartibga solishni bilvosita va bevosita usullari
|
18.2.1 rasm davlat atshqi iqtisodiy siyosatining asosiy yo’nalishlari
Tashqi savdo bo’yicha davlatning import siyosati, deganda mamlakatga xorijdan tovarlar, ishlar, xizmatlar va intellektual mulklarni kelishini tartibga solishga yo'naltirilgan chora- tadbirlar tushuniladi. Bunday tartibga solishning vositasi sifati- da respublika iqtisodiyotini himoya qilish maqsadida importni To’g’ridan to’g’ri cheklash hisoblanadi. Bunda litsenziyalash va kontingentlash, importga oid antidemping va kompesatsiya bojlari, eng kam import narxlari tizimi va hokazolar qo'l- laniladi. Tashqi investitsiya siyosati xorijiy investitsiyalarini mam- lakat hududiga jalb etish va ulardan foydalanish hamda milliy investitsiyalarni xorijga olib chiqishni tartibga solishga doir chora-tadbirlar majmuidan iborat. Valyuta siyosati davlat va xalqaro valyuta-moliya tashki- lotlari tamonidan amalga oshiriladigan valyuta munosabatlari sohasidagi iqtisodiy choralar hamda tashkiliy shakl va usullar yig’indisini tashkil etadi. Valyuta siyosati davlatning valyuta mablag'laridan maqsadli foydalanish bo‘lib, valyuta mablag'larini shakllantirish va ishla- tishning asosiy yo’nalishlarini hamda bunday mahlag’lardan samarali foydalanishga yo’natirilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqishni o’z ichiga oladi. Valyuta siyosatining amal qilish sohasi bo’lib valyuta bazori, qimmatbaho metallar va toshlar bozori hisoblanadi. Davlatning valyuta siyosati diskont va deviz siyosatlariga bo’linib, moliya tizimining bir maromli faoliyatini va mam- lakat lo’lov balansi muvozanatiani ta’minlash kabi vazifalani qamrab oladi. Diskont - siyosati invcstitsiyalar harakatlarini tartibga solish va to’lov majburiyatlarini muvozanatlashtirish, valuta kursini taxminiy tuzatish ichu n foizning hisob stavkasidan foydalanish bo’yicha chora-tadbirlar tizimini o’z ichiga oladi. Ushbu siyosat pul talabi holatiga, narx dinamikasi va darajasiga, pul massasi hajmiga, qisqa muddatli investitsiyalar migratsiyasiga ta’sir ko'rsatishda namoyon bo’ladi. Deviz siyosati - valyuta intervensiyssi va valyuta cheklashlar yordamida valyutani xarid qilish va sotish bilan valyuta kursini tartibga solish tizimi. Valyuta iutervensiyasi - Markaziy bankning xorijiy valyutaning oldi-sotdisi bo'yicha maqsadli operatsiyalari bo’lib, u milliy valuta kursi dinamikasi uni osish voki pasaytirishning muayyan chegaralari bilan cheklash maqsadini ko’zlaydi. Valyuta cheklashlari milliy va xorijiy valyuta, oltin va hokazolarga doir operatsiyalarni tartibga soladigan iqtisodiy, xuquqiy, tashkiliy chora-tadbirlar majmuidan iborat. Ishchi kuchining tashqi migratsiya siyosati ishchi kuchi eksporti siyosati va ishchi kuchi Import siyosatlariga bo’linadi ishchi kuchi eksporti siyosati deganda bir mamlakat hududidan ikkinchi bir mamlakatga ishchi kuchimng ko‘chishi uchun qulay sharoit yaratish yoki laqiqlash borasidagi davlat tomonidan amalga oshiriladigan chora-tadbirlar yig'indisi tushuniladi. Ishchi kuchini eksport qilish natijasida mam- lakatda ishsizlik darajasini kamaytirish va mamlakatga qo’shimcha valyuta daromadlarini paydo qilish imkoniyati vujudga keladi. Ishchi kuchi import siyosati , dcganda mamlakatga xorijdan ishchi kuchining kirib kelishi uchun qulay sharoit yaratish yoki to’'siqlar qo’yish borasidagi davlat tomonidan amalga oshiriladigan chora-tadbirlar yig'indisi tushuniladi. Valuta iutervensiyasi . Markaziy bankning xorijiy valyutaning oldi-sotdisi bo'yicha maqsadli operatsiyalari bo’lib, u milliy valyuta kursi dinamikasi uni oshirish yoki pasaytirishning muayyan chegaralari bilan cheklash maqsadini ko’zlaydi. Valyuta cheklashlari milliy va xorijiy valyuta, oltin va hokazolarga doir operatsiyalarni tartibga soladigan iqtisodiy, xuquqiy, tashkiliy chora-tadbirlar majmuidan iborat. Ishchi kuchining tashqi migratsiya siyosati ishchi kuchi eksporti siyosati va ishchi kuchi import siyosatlariga bo’linadi ishchi kuchi eksporti siyosati deganda bir mamlakat hududidan ikkinchi bir mamlakatga ishchi kuchining ko‘chishi uchun qulay sharoit yaratish yoki taqiqlash borasidagi davlat tomonidan amalga oshiriladigan chora-tadbirlar yig’indisi tushuniladi. Ishchi kuchini eksport qilish natijasida mam- lakatda ishsizlik darajasini kamaytirish va mamlakatga qo’shimcha valyuta daromadlarini qayd qilish imkoniyati vujudga keladi. Ishchi kuchi import siyosati, deganda mamlakatga xorijdan ishchi kuchining kirib kelishi uchun qulay sharoit yaratish yoki to’siqlar qo’yish borasidagi davlat tomonidan amalga oshiriladigan chora-tadbirlar yig’indisi tushuniladi. Davlatning bojxona siyosati - mamlakat ichki va tashqi siyosatining tarkibiy qismi bo’lib bojxona siyosatining asosiy maqsadlari qiyidagilar: -bojxona nazorati ostidan eng samarali foydalanishini va bojxona hududida tovar ayirboshlashni tartibga solishni ta’minlaydi; - mamlakal bozorini himoya qilish va mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishni rag'batlantirishga doir savdo va sivosiy vazifalarni ro’yobga chiqarishda ishtirok etish; -bojxona siyosati bojxona ishining bir qismi bo’lib, uning asoslari O'zbekiston Respublikasi Bojxona kodeksi bilan belgilanadi. Davlatning yuqorida keltirilgan tashqi iqtisodiy siyo- satining asosiy shakllari mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalarida qatnashuvchi tashqi iqtisodiy faoliyat yurituvchilar xatti-harakatlarini muvofiqlashtirilishga va tartibga solishga qaratilgan. 18.3. Tashqi iqtisodiy faoliyatni davlat tomonidan tartibga solishni bilvosita va bevosita usullari Hozirgi paytda dunyo mamlakatlarida tashqi iqtisodiy siyosatni yuritishda yuqoridagi holatlarnii hisobga olgan holda tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga solish tizimidan samarali foydalanilmoqda va uning tarkibiga kirgan tashkilot va muassasalar faoliyati takomillashtirilmoqda. Mamlakatimizda iqtisodiyotni modemizatsiyalash sharoitida tashqi iqtisodiy faoliyatni boshqarish tizimning asosiy vazifilari bo’lib quyidugilar hisoblanadi: Respublika milliy manfaatlanga javob bcruvchi va uning jahon hamjamiyntidagi o’rnini ta'minlovchi tashqi iqtisodiy siyosatni takomillashtirish va amalga joriy etish; • tashqi iqtisodiy faoliyatni tashkil etishning qonuniy asoslarini takomillashtirish va yanada erkinlashtish; •mulkchilik ko'rmishining turli shakllaridan qat'iy nazar tashqi iqtisodiy faoliyatnmg barcha ishtirokchilari uchun eng yuqori samaradoriikni taminlash, ularning foliyati va manfaatlarini himoya qilish; - milliy iqtisodiyotning tarkibiv bo’g’inlarini modernizat- siyalashda tashqi iqtisodiy omillardan oqilona foydalanish. Ushbu vazifalami amalga oshirishda tashqi iqtisodiy faoliyat ishtirokchilarining xatti-harakatlarini tartibga solishda va erkinlashtirishda umumetirof etilgan quyidagi usullardan foydalaniladi: tashqi iqtisodiy faoliyatni tartitga solishning bilvosita va tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga solishning bevosita (iqtisodiy. ma’muriy, me’yoriy-huquqiy) usullardir. Tashqi iqtisodiy faoliyatni davlat tomonidan tartibga solishning bilvosita usullari bo'lib tashqi iqtisodiy aloqalarda qatnashuvchilarning iqtisodiy manfaatlarini, ularning daro- madini taqsimlashga. bitim shartlarini bajarishga ta'sir etuvchi, bojxona tariflari va bojlari, turli soliqlar, valyutadan tushgan puldan airatmalar mcyori, xalqaro operatsiyalarni kreditlash va sug'urtalashning foiz stavkalari kabilar hisoblanib u subyektlarning u yoki bu harakati tanlash imkonini beradi. Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|