J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari

3.1-rasm. 
G lo b a l m oliyaviy-iqtisodiy i n q ir o z n in g rivojlanish
bosqichlari.
U m u m an olganda, A Q SH dagi moliyaviy inqiroz ichki ekspan- 
sion siyosat va xalqaro erkinlashtirish, shuningdek, tartibga solin- 
m agan m urakkab derivativ qim m atli qog‘ozlar, tuzilm ali inves- 
titsiya vositalari kabi moliyaviy innovatsiyalardan rag‘bat olgan 
holda shakllandi.
Tayanch so‘z va iboralar
Iqtisodiy sikl, ko‘tarilish fazasi, inqiroz fazasi, depressiya faza- 
si, jo n lan ish fazasi, moliyaviy inqiroz, K itchin sikli, Juglar sikli, 
K uznets sikli, K ondratev sikli, biznes sikllari, spekulyativ kapital,
49

---

insayderlik m a ’lum otlari, derivativlar bozoridagi vositalar, ipoteka 
kreditlari, kredit bozoridagi tan glik, past sifatli kreditlar (sab- 
praym -subprim e), dot-kom inqirozi (dot-com crisis), «yumshoq» 
pul-kredit siyosati.
Takrorlash uchun savollar:
1. Moliyaviy inqirozning m ohiyati va xususiyatlarini aytib 
bering?
2. Iqtisodiy sikl n im a va ularn in g qanday asosiy tu rlarin i 
h am d a fazalarini bilasiz?
3. Iqtisodiyotdagi m uvozanat va tebranish jaray on larini tavsif- 
lovchi asosiy om illarni aytib bering?
4. Moliyaviy inqiroz iqtisodiyoti qaro r topayotgan davlatlarda 
(em erging markets) qanday param etrlar bilan tavsiflanadi?
5. Moliyaviy «ko‘pik»lar konsepsiyasi nim a?
6. «Ta’m inlanm agan dollarlar» konsepsiyasi qanday yuzaga 
kelgan?
7. «Erkin bozor iqtisodiyoti tanazzuli» konsepsiyasining m o - 
hiyatini aytib bering?
8. Iqtisodiyotdagi siklik teb ranish lar konsepsiyasini tushun- 
tirib bering?
9. Moliyaviy inqirozni yuzaga keltiruvchi qanday om illarni 
bilasiz, u lar to ‘g ‘risida gapirib bering?
10. AQSH hukum ati to m o n id an G less-Stigel va G rem m a- 
Lich-Blayli q on un larin i qabul qilish natijasida ja h o n moliya 
tizim id a qanday o ‘zgarishlar yuzaga keldi?
11. B ank sektorida sekyuritizatsiyalash (bank aktivlari ta ’m i- 
noti asosida qarz qim m atli qog‘o zlarni chiqarish) am aliyoti 
to cg‘risida n im alarn i bilasiz?
12. «N IN JA » (N o Incom e, No Job o r Assets) kreditlari q a n ­
day kred itlar va ular global m oliyaviy-iqtisodiy inqirozni yuzaga 
kelishiga qanday ta ’sir ko‘rsatdi?
13. A Q SH ipoteka inqirozi yuzaga kelishining qanday um u- 
m iy sabablarini bilasiz?
50

---

14. 
G lobal moliyaviy in q iroz qanday b o sqichlar orqali rivoj- 
landi?
Mustciqil o ‘rganish uchun topshiriqlar
1. Bir m am lakat m oliya bozori barqarorligini ta ’m inlash
inaqsadida risklarni boshqarish konsepsiyasini tuzing.
2. XX asrdan buyon xalqaro moliya tizim id a yuzaga kelgan 
asosiy inqirozlarni tizim lash tirin g va u larn in g salbiy oqibatlariga 
baho bering.
3. G lobal m oliyaviy-iqtisodiy in q irozning rivojlangan, rivojla- 
nayotgan va o ‘tish iqtisodiyoti davlatlariga ta ’sirini aniqlang va 
uni yum shatish ch oralarin i o ‘rganing.
4. Jahon moliyaviy inq iro zini b a rta ra f etishda p ul-k red it siyo- 
sati d astak larid a n foydalanish am aliyotini o ‘rganing.
5. Jahon m oliyaviy-iqtisodiy in qirozin in g 0 ‘zbekiston iqti- 
sodiyotiga ta ’siri, uni y um shatish va b a rta ra f etish cho ralarin i, 
xususan, inqirozga qarshi choralar d astu rin in g vazifalari va u stu - 
vor yo‘n alish larin i o ‘rganing.