J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari


ex - eksportga b o ‘lgan tashqi talab elastikligi;  e} —



Yüklə 3,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə48/170
tarix16.12.2023
ölçüsü3,72 Mb.
#180865
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   170
Xalqaro Moliya munjsabatlari. Ataniyazov J.X

ex e i > 1
Bu yerda, 
ex -
eksportga b o ‘lgan tashqi talab elastikligi; 
e} —
im portga b o ‘lgan ichki talab elastikligi.
K eyinroq, 1937-yilda Y .Tinbergen «Biznes sikli m uam m olari- 
ga ekonom elrik yondashuv» nom li ilm iy ishida, im port va eksport 
elastikligining yig'indisi aksariyat hollarda 1 d an kichik b o ‘lishini 
ko‘rsatib berdi. B oshqacha aytganda, M arsh all-L ern er shartlari 
am aliyotda b a’zan bajarilm aydi va qisqa m uddatli vaqt oralig‘ida
18 
Talab elastik ligi m ah su lot n a rx in in g bir birlikka (yoki 1% ga) ortishi
is te ’m ol talab in i n ech a birlikka (foizga) o ‘zgartirishi bilan an iqlanadi.
154


devalvatsiya m am lak at savdo balansining yaxshilanishiga olib 
kelmaydi. V aluta q ad rin in g pasayishi, m u vo zan atn in g tik lan ish i- 
ni sezilarsiz darajad a ra g ‘batlan tirish i m u m k in .
2. J — egri ch izig ‘i. M illiy valutaga n isb atan devalvatsiya 
q o ‘llan ilg an d an so ‘ng, savdo balansi h o la tin in g yaxshilanishi 
uchun m a ’lum davriy oraliq talab etiladi. E m p irik jih a td a n real 
devalvatsiya qisqa m u d datli davriy o raliqda jo riy hisob balansi 
ho latin i yom onlashishiga olib keladi va b ir nech a (odatda 3—12) 
oy o ‘tgach, aksin ch a u n in g holatini yaxshilaydi. Joriy hisobvaraq 
o ‘zg arish in in g m a zk u r davriy oralig‘i J (ji)— egri ch izig ‘i deb 
ataladi. C h u n k i, real devalvatsiyadan so ‘ng, savdogarlar bozorda 
m a m lak a tn in g eksport tovarlarga n isbatan qulay raqobat sha- 
roiti vujudga kelganligini anglagunga q ad ar m a ’lum vaqt kerak 
b o ‘ladi. M asofa va til m uam m olari tufayli bozor ishtirokchilariga 
m a ’lum ot kech yetib borishi sababli m ahalliy bozorlarga nisbatan 
xalqaro b o zorlarda qo ‘proq vaqt talab etiladi.
3. Im k o n siz u c h lik yoki trilem m a (ingl. Im possible trin ity
(trilem m a)). M am lak at valuta siyosati natijasida hal etiladigan 
uch ta asosiy vazifa, ya’ni valuta kursi b arq arorlig in i ta ’m in lash
(q at’iy belgilangan valuta kurslari rejim i), to ‘liq moliyaviy integ- 
ratsiyaga erishish (ochiq kapital bozorlari), m o n e tä r o rganlar 
valuta siyosatida m u staq illik (p u l-kredit va b udjet-soliq siyosati 
m u staq illig i)n i saqlashni bir vaqtda b ajarish n in g im k on iy ati mav- 
ju d em asligi «Im konsiz uchlik» nazariyasida o ‘z ifo d asini topadi.
4. M an d ell — F lem in g m odeli. O ch iq iq tiso d iy o tn in g m ak- 
ro iq tisodiy m o deli b o ‘lib, iqtisodiy siyosatdagi p arad o k sal ho lat- 
n i k o ‘rsatad i. X ususan, q a t’iy b elg ilangan valuta k u rslari sh aro i- 
tida p u l-k re d it siyosati, suzuvchi valuta k u rslari rejim i sh aroitid a 
esa, fiskal siyosat sam arasiz b o ia d i. Bu esa, h a r qan d ay valuta 
k u rslari rejim i sh aro itid a m a ’lum bir m aqsadga erish ish uchu n
iq tiso diy o tn i davlat to m o n id an ta rtib g a so lish n in g tu rli u sullari 
m ajm u asid an foydalanish m aqsadga m uvofiqligini k o ‘rsatadi.
B oshqacha qilib aytganda, M andell — F lem in g m od eli mavjud 
L M -IS m odeliga xorijiy valuta bozori va kapital o q im larin i kiri-
155


tilishini nazarda tutadi va quyidagi um um iy xulosaga olib ke- 
ladi: agar xalqaro kapital o q im in in g elastikligi ju d a yuqori b o ‘lsa, 
q a t’iy belgilangan valuta kurslari va m o n etär suverenitet (m usta- 
qillik) bir-biriga m os kelmaydi, ya’ni birin ing b o ‘lishi ikkinchisini 
inkor etad i19 (yoki im konsiz sh artin in g tasdig‘i). M azkur model 
optim al valuta zonalari va im konsiz uchlik nazariyasiga asos solib 
berdi.

Yüklə 3,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   170




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin