Jadval egasi va kesimi. Jadval maketi. Jadval sarlavhasi

2 – Topshiriq: Savollarga javob yozish.

1. 
   Statistik jadvallar deganda nimani tushunasiz?
   adval statistik –ma`lumotlarni yaqqol, ixcham va umumlashtirib taqdim etish usulidir.
   

Statistik axborotlarni jadvalda ifodalash so`z bilan bayon etishga qaraganda o`rganilayotgan voqealarni ravshan va jozibali qilib tasvirlaydi. Statistikadagi jadvallar logarifmlik, karra va boshqa jadvallardan tubdan farq qiladi. Ular ijtimoiy – iqtisodiy hayotimiz, turmushimizning turli tomonlarini ta`riflovchi ko`rsatkichlarni yaqqol va ixcham shaklda, o`zaro bog`lanishda ifodalab, umumiy va o`ziga xos xususiyatlarini oydinlashtiradi.
Jadvallar yotiq va tik to`g`ri chiziqlar kesilmalaridan tuzilgan geometrik shakl bo`lib, qator va ustunlardan tarkib topadi. Ularda o`rganilayotgan obyektlar va ularning ko`rsatkichlari joylashtiriladi. Har bir qator va ustun o`z nomiga, jadval esa umumiy sarlavhalarga ega bo`lib, bular jadvalning asosiy unsurlari hisoblanadi. Agarda jadval qatorlari va ustunlari o`z nomlariga hamda umumiy sarlavhaga ega bo`lib, sonlar bilan to`ldirilmagan bo`lsa, u jadval maketi deb ataladi. Har bir jadval qisqa, aniq va tushunarli, shu bilan birga ma`lumotlar ma`nosini oydinlashtiradigan sarlavhaga ega bo`lishi kerak. Umumiy sarlavhada jadvalda joylashgan sonlarning asosiy ma`nosi ifodalangan bo`lishi va shuningdek, qaysi hudud, qaysi davrga nisbatan olinganligi ko`rsatilgan bo`lishi, shuningdek, o`lchov birligi ham berilgan bo`lishi lozim.
Statistik jadval chuqur ma`noga ega bo`lib, ijtimoiy voqea va hodisalarniifodalashi bo`yicha uni o`ziga xos mantiqiy gapga o`xshatish mumkin. Shuning uchun har bir statistik jadvalning egasi va kesimi mavjuddir. Har xil ko`rsatkichlar orqali ta`riflanayotgan statistik to`plam jadvalning egasi, ko`rsatkichlar esa jadvalning kesimi hisoblanadi. Jadvalning egasi, odatda, jadvalning chap qismida, kesimi esa o`ng tomonida bo`ladi. Lekin ular aksincha joylanishi ham mumkin.
Statristikada ma’lumotylarni jadvallarda ifodalshni so’z bilan ifodalashdan in necha afzalliklariu bor. Misol uchun Jadval orqali berilgan ma’lumotlarda statistic o’zgarishlarnin oslonlikcha oayqash mumkin. Bu esa to;gri hulosa chiqarish uchun pundamental asos bo’lib hizmat qiladi. Bundan tashqari Ma’lumotlarni jadvallarda ifodalash anchayin oson hamda kam joy egallaydi. Ma’lumotlarni qayta ishlash oson. Shunindek Jadval orqali berilagan ma’lumotlar anchayin aniq bva tushinish oson bo’ladi.

2. 
   Statistik jadval qanday unsurlardan tarkib topgan?
   

Statistik axborotlarni jadvalda ifodalash so‘z bilan bayon etishga qaraganda o‘rganilayotgan voqealarni ravshan va jozibali qilib tasvirlaydi. Statistikadagi jadvallar logarifmlik (http://www.hozir.org/excel-2007-hamma-uchun-v7.html), karra va boshqa jadvallardan tubdan farq qiladi. Ular ijtimoiy - iqtisodiy hayotimiz (http://www.hozir.org/hayotimiz-charogboni.html), turmushimizning turli tomonlarini ta’riflovchi ko‘rsatkichlarni yaqqol va ixcham shaklda (http://www.hozir.org/mavzu-jadvallar-va-grafiklar.html), o‘zaro bog‘lanishda ifodalab (http://www.hozir.org/fel-arabcha-soz-bolib-harakat-degan-manoni-bildiradi-harakat-h.html), umumiy va o‘ziga xos xususiyatlarini oydinlashtiradi.

3. 
   Statistik jadvallarning qanday turlarini bilasiz?
   

Siz statistikani o’rganishni boshlamasdan oldin ham jadval so’zini eshitgansiz, ya’ni ko’paytirish jadvali (xalq ichida karra jadval deyiladi), logarifmik jadval (https://fayllar.org/mavzu-statistik-grafiklar-va-ularning-unsurlari.html), tasodifiy sonlar jadvali va h.k. Bu paragrafda gap statistika jadvallari ustida boradi. Ularni statistikani televizorlari desak xato bo’lmasa kerak, chunki har qanday statistik tekshirishning eng asosiy natijalari statistika jadvallari orqali ifodalanadi.
Statistika jadvallari tarixiga nazar tashlaydigan bo’lsak, ularni birinchi bo’lib buyuk rus olimi N.K.Kirilov o’zining iqtisodiy-statistik tadqiqoti “Butun Rossiya davlatini gullash darajasi” (1727 y.) asarida qo’llagan. Ayrim manbalarda statistik jadvallarni yaratuvchisi deb Anxsersen (Daniya) hisoblanadi. Lekin uning asari 1747 yilda chop etilgan. Shunday qilib statistik jadvallar XVIII asrda paydo bo’lgan.