Jahon adabiyoti: mod е rnizm va postmod
Yüklə 1,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ulug‘bek HAMDAM:
Noan’anaviy she’riyat bizda osonlik bilan o‘ziga yo‘l topayotgani yo‘q. Ehtimol, noan’a- naviy hodisalarning, yangi, hali «yurilmagan» yo‘llarning ilk taqdiri hamisha ham shunday bo‘lar. So‘ngra ko‘nikish, qabul qilish, hatto mehr qo‘yish degan bosqich lar kelar. Axir, 70-yillar avlodining ayrim noan’anaviy she’rlarida bir qadar sun’iylik sezilib qolishi barobarida kunimiz yosh- larining modern izlanishlarida tabiiylikni kuzatish mum- kin-ku! Shu holning o‘ziyoq «yangi yo‘l»ning tobora il- diz otayotganidan dalolat emasmi? Shoirlik da’vosi bor talabalarimdan biri: «Men an’anaviy she’riyatdan, uning an’anaviy, hatto bir qadar jo‘n ifoda tarzidan hayajon- ga tushmayman. Qaytaga, masalan, «Ko‘zlarimda ikkita shovqin» deganga o‘xshash misralarni o‘qib qolgudek bo‘lsam, borlig‘im titrab, she’r ruhiga g‘arq bo‘laman. Bi- lasizmi, men o‘sha ikkita shovqinning nima ekanligini bi- ladigandekman, ular mening botinimda yashayotgandek bo‘laveradi», – deb qoldi. Yoshlar izlanishlarida ajdodlarning aruz va barmoq vaznida mavjud bo‘lgan ohangdorlik, musiqiylik, qofiya va ritmikadan uzoqlashish mavjud. Ammo, qizig‘i shun - daki, bu ish atay qilinmayotir. Aksincha, yoshlar yozmoq- chi bo‘lgan she’rlar negadir o‘zga ohanglarda – 70-yillar avlodi o‘z vaqtida o‘zbek she’rxonlariga singdirtirolmay qiynalgan pardalarda, hatto yanada zamonaviyroq par- dalarda yangrayotgandek. Albatta, ularning aksarida ij- timoiy dardning sayozligi, hatto tasvirlanayotgan o‘ta intim kechinmaning bachkanaligi seziladi. Ayniqsa, bar- moqda ham bemalol ifoda qilish mumkin bo‘lgan ke- chinmalarni ortiq daraja da «modernlashtirish»ga urinish mavjud. Qofiya va vazndan voz kechib, fikr va tug‘yo- ningni sal «chalkashtirib», murakkabroq qilib yozsang bas, «modern she’r» tayyor deganga o‘xshash noto‘g‘ri tasavvur ham bor ularning tajribalarida. Biroq, bari- bir, ular she’riyatini diqqat bilan kuzatar ekanmiz, amin bo‘lamizki, o‘zbek she’riyati badiiy tafakkur tadrijida yan- gi sahifa ochilib kelmoqda. Chunki, istaymizmi-yo‘qmi, ular dunyoni boshqacha – yangicha ko‘ryaptilar. Aslida, san’atdagi barcha yangiliklar aynan shundan boshlanadi. Bu ijobiy hol, ammo yaxshi natijagacha hali ancha yo‘l bosish kerak. Hali yoshlar she’riyati – tugallanmagan, ha- rakatdagi jarayon. Binobarin, ularning she’riyatimizdagi jiddiy o‘rni haqida gapirishga ancha fursat bor. Abdulla Orif: «Hali oldindadir go‘zal kunlarim, hali lab tegmagan 148 149 qadahlar oldda», – degani kabi, yoshlarning she’riyati- mizda ro‘yobga chiqarishi lozim bo‘lgan ishlari haqiqatan ham oldinda. Chunki haqiqiy modern she’r tili – poetik tili hali hech bir shoirda to‘laligacha shakllanib ulgurgan emas. Biz ko‘pincha u yoki bu modern shoirning she’ri- dan bir parchani uzib olib, uni o‘zimizcha sharhlaymiz. Nazarimda, biz o‘sha chog‘da she’rdagi ma’niga ko‘proq asir bo‘lamiz, ajab emaski, ushbu suhbatimizda ham shu ruh yetakchilik qilayotgan bo‘lsa. Chunki biz shunga ko‘nikkanmiz. She’rdagi ma’nini qo‘l bilan tutish she’r- ning san’ at asari sifatidagi go‘zalligini tutishdan chandon yengildir. Bizda modern she’r hali san’at asari sifatida o‘zining qiyomiga yetgani yo‘q dedik. Biz hozirgacha o‘z nazarimizdagi modern she’rda faqat shakl farqliligini, ifo- da o‘zgachaligini ko‘ryapmiz, xolos. An’anaviy she’riyati- miz 60 – 70-yillarda Erkin Vohidov, Abdulla Oripov, Rauf Parfi kabi shoirlar, keyinroq 70-yillar avlodi ijodi misoli- da o‘zining yuksak cho‘qqisiga chiqqandi. Lekin modern she’rimiz hali hatto Oybek yetib borgan simvolistik man- zillarga qadar ham kela bilgani yo‘q. Takror aytaman, bu o‘rinda men she’rga fikr aytish vositasi deb emas, balki san’at asari sifatida qarayapman. Yüklə 1,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|