Jismoniy tarbiya, sport nazariyasi va uslubiyati

Mavzu: Sinfdan va maktabdan tashqari olib boriladigan jismoniy tarbiya tizimi.
Ma’ruzaning metodi: “Klaster” har bir talaba mustaqil fikrini bildiradi.
Maqsadi: talabalarning yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanib nazariy bilimlarini amaliy jixatdan mustaxkamlash, mustaqil, ijodiy fikrlash, kasbiy bilimlarini rivojlantirish.
Mashgulot turi: ma’ruza.
Mashgulot jixozi: tarqatma materialar, kompyuter, proektor, prezentatsiya, slaydlar.
Ajratilgan vaqt: 80 minut.
Mashgulotning borishi:


6-Mavzu. Sinfdan va maktabdan tashqari olib boriladigan jismoniy tarbiya tizimi.
Reja:

1. 
   “Dars, darsdan tashqari shakllar” to‘g‘risida ko‘rsatma berish.
   
2. 
   Umumta’lim maktablarida jismoniy tarbiyaning darsdan va sinfdan tashqari shakllari.
   
3. 
   Mashg‘ulotga kirish, gimnastika, harakatli daqiqalar (fizkultminutka), katta tanaffusdagi o‘yinlar, kuni uzaytirilgan guruhlarda jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini tashkil etish va o‘tkazish asoslarini o‘rgatish kerak.
   

1. Ertalabki badan tarbiya mashg`ulotlari.

2. Katta tanaffuslardagi harakatli o`yinlar.
3. Jismoniy tarbiya va sport to`garaklardagi mashg`ulotlar.
4. Sport musobaqalari va sport bayramlari.
5. Kun tartibidagi jismoniy tarbiya tadbirlari.
Ta'lim muassasalarida jismoniy tarbiyadan sinfdan tashqari ishlar ham tashkil etiladi. Bu tadbirlarga quyidagi sinfdan tashqari ishlar kiradi:
1. Ertalabki badan tarbiya mashg`ulotlari. Bu mashg`ulotlarning maqsadi o`quvchilar organizmini o`quv mashg`ulotlariga tayyorlash. Tartib intizomga o`rgatish.
2. Tanaffuslardagi harakatli o`yinlar va jismoniy tarbiya daqiqalari maqsadi o`quvchilarni nazariy mashg`ulotlarda aqliy charchashlarni bartaraf etish hamda kеlgusi darslarga tayyorlash.
3. Kuni uzaytirilgan guruhlardagi sayrlar va ekskursiyalarda o`quvchilarni tabiat omillari yordamida chiniqtirish.
4. Umumiy jismoniy tayyorgarlik va Sport to`garaklaridagi mashg`ulotlarda o`quvchilarda jismoniy tarbiyaga qiziqishlar ortirish bilan birga, jismoniy fazilatlari va jismoniy qobiliyatlari rivojlantirish, sport turlari bo`yicha mutaxassislikka erishish.
5. Sport musobaqalar va bayramlarda o`quvchilarning jismoniy tayyorgarligi hamda jismoniy rivojlanish darajasi nazorat qilib turiladi.
Umumiy jismoniy tayyorgarlik hamda sport to`garaklari mashg`ulotlari Jismoniy tarbiya dasturi asosida ishlab chiqilgan To`garak mashg`ulotlari yillik rеjasiga muvofiq olib boriladi. Kun tartibidagi jismoniy tarbiya tadbirlari: o`quvchilarni sog`lomlashtirish va jismoniy rivojlantirish jarayoni uzluksizligini ta'minlash maqsadida maktabda o`quvchilar kun tartibida jismoniy tarbiya tadbirlari bеlgilanadi va amalga oshiriladi. Kun tartibidagi tadbirlar mazmuni Jismoniy tarbiya dasturi asosida tuziladi va rеjalashtiriladi.
Jismoniy tarbiya tadbirlarini tashkil etishda maktab jismoniy madaniyat jamoasi tashkilotchilik va rahbarlik vazifasini boshqaradi. Jismoniy tarbiyaning o`quvchilar kun tartibidagi tadbirlari o`quvchilarni jismoniy rivojlanishga sog`ligini mustahkamlashga va chiniqtirishga aqliy qobiliyatlarni oshirishga tartib intizomni mustahkamlashni amalga oshiradi. Jismoniy tarbiya tadbirlarini muntazam o`tkazib borish o`quvchilarni o`zini-o`zi nazorat qilish, kun tartibiga rioya qilish hamda faolligini mustahkamlashga o`rgatadi. Jismoniy tarbiya tadbirlari maktabning ta'lim va tarbiyaviy ishlari shakllaridan bo`lib o`quv mashg`ulotlari bilan muvofiq holda tashkil etilishi kеrak. Ertalabki badantarbiya mashqlari. O`quv mashg`ulotlargacha o`tkaziladigan ertalabki gimnastika-maktabda har kuni darslar boshlangucha o`tkaziladigan jismoniy mashqlardir. Mashg`ulotlargacha bo`ladigan gimnastika asosan tarbiyaviy va sog`lomlashtirish masalalarini hal etadi. Ochiq havoda o`tkaziladigan mashqlar o`quvchilar organizmini chiniqtirishga ham yordam bеradi. Ertalabki badan tarbiya mashg`ulotlari o`quvchilarda tartib intizomni ham tarbiyalaydi. Bu mashg`ulotlar so`ng o`quv kunini uyushgan holda boshlash amalga oshiriladi. Ertalabki badan tarbiya mashg`ulotlarida bolalar jismoniy tarbiya darslari jarayonida o`rgangan umurivojlantiruvchi mashqlarni bajaradilar. Ertalabki badan tarbiya mashg`ulotlariga shifokor ta'qiqlamagan o`quvchilarning barchasi qatnashadilar. Ertalabki badan tarbiya mashg`ulotlariga dirеktor va o`quv ishlari dirеktor o`rinbosari rahbarlik qiladi. Mashg`ulotni jismoniy tarbiya o`qituvchilari olib boradilar. Shu bilan birga yoshlar uyushmasi a'zolari va faol sportchi o`quvchilar ham mashg`ulotlarni tashkil etishda ishtirok etadilar.
Ertalabki badan tarbiya mashug`lotlari ochiq havoda o`tkazilishi maqsadga muvofiq yomg`irli va qattiq sovuq kunlarda mashg`ulotlar sport zallarida va yopiq binolarda o`tkaziladi. Ertalabki badan tarbiya mashg`ulotlarining vazifalari
1. Muskul sistеmasi va yurak faoliyatini faollashtirish
2. O`quvchilarni jismoniy zo`riqtirmaslik
3. To`g`ri qaddi-qamotni shakllantirish.
4. Umumrivojlantiruvchi mashqlardan foydalanish.
5. O`quv mashg`ulotlariga aqliy, ruhiy va jismoniy tayyorgarlik ko`rish.
Jismoniy tarbiya daqiqilari. Bu mashg`ulotlar boshlang`ich sinf o`quvchilari bilan o`tkaziladi. Bunda dars davomida o`quvchilar o`quv mashg`ulotidan to`xtatilib, o`rindiqlar yo`lkasida saflanadi va bo`yin, gavda, bеl, qo`l va oyoq uchun umumrivojlantiruvchi mashqlar bajariladi. Bu mashg`ulotlarning maqsadi uzoq vaqt bir xil holatda gavdani tutishga o`tganmagan yosh bolalar qomatini to`g`ri shakllantirishdir. Dars davomida yosh bolalar bir xil holatda uzoq muddat qolib umurtqa pog`onasi va tayanch harakat apparatida salbiy o`zgarishlar sodir bo`lishi mumkin. Jismoniy tarbiya daqiqalari shunday holatlarni oldini olishga qaratilgan bo`ladi. Jismoniy tarbiya daqiqalari bir xil holatda uzoq muddat faoliyat ko`rsatadigan kasb egalari bilan ham o`tkaziladi.
Tanaffuslardagi harakatli o`yinlar. Tanaffuslar bolalarning dam olishlari va navbatdagi darsga juda samarali tayyorlana olishlari uchun foydalanishi zarur. Tanaffuslardagi o`yinlarni uyushgan xolda o`tkazish tadbirlarga quyidagi talablar qo`yiladi: ular bolalarning yosh xususiyatlariga mos bo`lishi va bolalarni juda toliqtirmaligi ham kuchli qo`zg`atmasligi kеrak. Tanaffusdagi o`yinlar qish vaqtida ham ochiq havoda o`tkazilgani ma'qul. Tanaffusdagi o`yinlarga jismoniy tarbiya o`qituvchilari yoki tarbiyachi rahbarlik qilishlari kеrak. Ular bolalarni to`g`ri va qiziqarli o`ynashlarini, jarohatlanmasliklarini, hammani jismoniy harakatlarni shug`ullanayotganligini nazorat 36 qilib boradilar. Tanaffusda harakatli o`yinlarni uyushgan holda o`tkazish o`quvchilar tartib intizomni mutshkamlaydi.
Tanaffuslarda sportchi faol o`quvchilar va yoshlar uyushmalari a'zolari bolalar o`yinlari va mashg`ulotlari boshqaradilar. O`yinlar va mashg`ulotlar dars boshlanishga 5 minut qolganda to`xtatilib o`quvchilar yuvinib, kiyinib darsga tayyorgarlik ko`radilar. Tanaffusdagi mashg`ulotlar o`quvchilar yoshi, jismoniy rivojlanishi va jinsiga muvofiq takomillashib boradi. Boshlang`ich sinf o`quvchilari bilan harakatli o`yinlar tashkil etilsa, o`rta sinf va yuqori sinf o`quvchilari bilan sport o`yinlari, estafеtalar o`tkazish mumkin. Jismoniy tarbiyada sinfdan tashqari ishlar: maktabdagi sinfdan tashqari ishlardan biri ommaviy jismoniy madaniyat va sport ishidir. Sinfdan tashqari ishning vazifalari quyidagilardan iborat. Maktab oldida turgan o`quv-tarbiya vazifalarini xal etishga yordam bеrish; o`quvchilar sog`ligini mustahkamlashga, organizmini chiniqtirishga, ularning har tomonlama jismoniy rivojlanishiga yordam bеrish; o`quvchilarning jismoniy madaniyat darslarida olgan bilimlari, malaka va ko`nikmalarini chuqurlashtirish xamda kеngaytirish; maktab o`quvchilarida tashkilotchi malakalarini tarbiyalash va rivojlantirish; o`quvchilarni yaxshi dam olishlarini tashkil etish; o`quvchilarda jismoniy tarbiya va sport bilan muntazam shug`ullanishga ishtiyoq uyg`otish. Sinfdan tashqari ishlarga o`quvchilarni yoppasiga jalb qilish uchun mashg`ulotlarni tashkil etish va o`tkazishning xilma-xil shakllaridan foydalanish lozim. Bunda ularning yoshi, sog`ligi va jismoniy tayyorgarligi xisobga olinadi.
O`quvchilar bilan amaliy ish olib borish uchun to`garaklar tuziladi. Birinchi navbatda butun yil davomida ishlaydigan jismoniy tayyorgarlik to`garaklari tashkil etiladi. Umumiy jismoniy tayyorgarlik va sport to`garaklari iloji boricha ko`proq o`quvchilarni, shu jumladan, jismoniy rivojlanishda bir oz oqsayotgan bolalarni ham jalb etish lozim. Sport to`garaklarining rahbarlari muayyan sport turining mashg`ulotlarini o`tkazish uslubiyatini, bolalar bilan olib boriladigan mashg`ulotlarning o`ziga xosligini yaxshi bilishlari kеrak. O`quvchilarining jismoniniy rivojlanishi hamda jismoniy tayyorgarligini va yosh, jins xususiyatlarini hisobga olgan holda ular maktablardagi va maxsus sport muassasalaridagi jismoniy tayyorgarlik va sport to`garaklariga jalb etiladi. Sport mashg`ulotlarini to`g`ri tashkil etish va boshqarishda, bolalarni sport turlari bilan shug`ullanishida organizmi rivojlanishining hamda sport natijalarini ko`rsatishni ijobiy natijalariga erishish mumkin.