Jismoniy tarbiya va sport

O`YIN TO`XTATILADI VA XATO E`LON QILINADI:

• 
  to`p kiritishda:chiziq bosilsa, to`pni irg`itmasdan o`yinga
  kiritilsa, to`p kiritish navbati buzilsa, to`p to`rga yoki begona
  predmetlarga tegsa, to`p kiritish jarayoni 5 soniyadan ortsa;
  
• 
  to`p uzatish va qabul qilishda: to`p bir vaqtni o`zida yoki ketma-ket bir o`yinchi tomonidan 2 marta o`ynalsa, ilib uzatilsa, yoki qabul qilinsa, bir jamoa o`yinchilari (to`siqdan tashqari) 3 martadan ortiq to`p bilan harakat qilsalar;
  
• 
  zarba va to`siq qo`yishda: o`yinchi to`rga tegib ketsa, o`rta chiziqdan o`tib ketsa, to`pni ilib o`ynalsa, to`p antennadan tashqari yoki antennaga tegib ketsa, raqib tomondagi to`p o`ynalsa.
  

Qoidalar rasmiy holda to`liq 1946 yilda joriy etilgan, lekin 1951 yilga kelib Marselda FIVB Kongressi tomonidan tasdiqlandi.

• 
  1947 yil - erkaklar o`rtasida o`yin 5 partiyadan iborat
  
• 
  1950 yil - ayollar o`yini 5 partiyadan iborat
  
• 
  1952 yil - tanaffus 1 partiyada 2 marta
  
• 
  1957 yil - tanaffus 1 min.dan 30 sek.gacha qisqaradi
  
• 
  1961 yil - o`yinchini almashtirish 6 taga oshdi
  
• 
  1965 yil - to`siq qo`yuvchi qayta o`ynashi (to`pga tegishi) mumkin, u qo`llarini raqib tomoniga o`tkazishi mumkin
  
• 
  1970 yil - antenna 180 sm
  
• 
  1976 yil - kiritilgan to`pga to`siq qo`yish
  

Hozir to`pni og`irligi 270±10g, doiraviy uzunligi 66+1 sm

• 
  1980 yil - to`p ichidagi bosim R=0,4 - 0,45 kg/sm²
  
• 
  1984 yil - to`pni qabul qilishda tanani beldan baland joyi bilan bir necha bor «tegish» mumkin, to`p o`yinga kiritilayotganda uni to`sish bekor qilinadi.
  
• 
  1988 yil - eng yuqori hisob 17 gacha, hal etuvchi partiya taymbreyk tarzida ochkolar soni 2 ta farq bo`lguncha davom etadi,
  
• 
  1992yil - to`p tanani tizzadan yuqori barcha joyiga tegishi mumkin.
  
• 
  1998 yil - to`p tanani barcha joyiga tegishi mumkin; hisob 25 gacha, 5 partiyada 15 gacha; har partiyada hisob 8 va 16 bo`lganda 2 ta bir daqiqadan texnik tanaffus beriladi; shundan so`ng jamoalar 2 martadan 30 sek. tanaffus-olishlari mumkin; to`p kiritish 9 metr (o`rta chiziq kengligida) oralig`ida ijro etilishi mumkin; "Libero" o`yinchisi joriy etildi.
  
• 
  2008 yil - to`pni rangi o`zgartirildi (sariq-ko`k); to`siq qo`yuvchilar tomonidan to`rga tegib ketish mumkin" (hujumchi o`yiniga halaqit bermaslik sharti bilan).
  
• 
  
• 
  Zamonaviy voleybol maydonchasini olchamlari 9x18 m. To`rni uztmligi 9,5 m, kengligi 1m, Kataklari 10x10 sm. Maydoncha chiziqlarini kengligi 5 sm, Antennasi balandligi 180 sm. O`yin qoidalarini atroflicha talqini maxsus bo`limda yoritiladi.
  

Hakamlarining tarbiyaviy ahamiyati. Hakamlarning va hakamlik qilishning oliy maqsadi nafaqat musobaqa ishtirokchilarining o`yin qoidasiga amal qilishlarini nazorat qilish, balki aynan shu o`yinchilarni tarbiyalashdan iboratdir. Ularda o`yin va munosabat intizomini shakliantirish, hamkorlik, bir-birlarini qo`liab-quvvatlash, o`zaro hurmat, odob va ma`naviy xislat va tuyg`ularni uyg`otish hakamlarning burchidir.

• 
  Albatta hakam musobaqa qoidalariga, umuman voleybolga oid barcha yangilik, so`nggi ma`lumotlardan xabardor bo`lishi darkor. Musobaqa nizomini, o`yinlar o`tkaziladigan joylarning shart-sharoitini, meteorologik va moddiy-texnika imkoniyatlarini va hokazo masalalarni bilishi shart.
  
• 
  Hakamni obro`yi - uni kasbiy malakasida, bilimida va ayniqsa odil, adolatli hakamlik qilishidadir.
  
• 
  O`yinchilar o`yin intizomini buzganda, musobaqa qoidalariga rioya qilmay hakam bilan tortishsa, ularga jazo berish o`z vaqtida amalga oshirilishi zarur.
  
• 
  Jazo «ayb»ga yarasha bo`lishi shart. Bordiyu hakam xatoga yo`l qo`ysa, u o`z vaqtida bu xatoni bo`yniga olishi kerak va adolatni tiklashi zurur.
  
• 
  Hakam nafaqat o`yin davomida o`z odobi bilan namuna bo`lishi, balki u boshqa joylarda ham o`zini tuta bilishi kerak.
  

Hakamlar

• 
  birinchi hakam (minbardagi hakam);
  
• 
  Ikkinchi hakam;
  
• 
  hakam-kotib;
  

- axborot beruvchi hakam;
- 4 ta chiziq hakamlari;
- 6 ta to`p uzatib turuvchilar.
Hakamlarning har birini o`z vazifasi, huquqlari, hakamlik qilish joylari va vositalari mavjud. Ularni atroflicha talqini ma`ruzada og`zaki va o`quv filmlari yordamida bayon qilinadi, tushuntiriladi.
Musobaqa o`yinidan 20-30 min oldin maydonchani, anjom (to`p, to`r, maydon chiziqlari), hakamlarni kiyim-bosh, tayyorgarligi, xullas o`yinni o`tkazishga nima, kim, qancha kerak bo`lsa, hammasining muhayyoligi birinchi hakam tomonidan tekshirilishi kerak va zaruriyat bo`lsa ta`minotni oshirish talab qilinishi shart