Jismoniy yuklamalarga adaptatsiya jarayonida talabalar organizmining funksional imkoniyatlari

Academic Research in Educational Sciences 
Volume 3 | Issue 8 | 2022 
ISSN: 2181-1385 
Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1 
 
 
 
 
 
60
 
August, 2022 
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal 
klinik tekshiruvi va reabilitatsiyasi tizimni optimallashtirish, integral asosida 
salomatligini o`z vaqtida baholash dolzarb chunki uning vazifasi amaliy pediatrlarga, 
maktab shifokorlariga, o`smirlar bilan ishlaydigan psixologlar va boshqa 
mutaxassislarga, ota-onalarga yordam beradi. 
Organizm faoliyati va biologik rivojlanish darajasini hisobga olgan holda 
jismoniy rivojlanish standartlari (baholash jadvallari)dan foydalanish o`sib 
kelayotgan avlod salomatligini nazorat qilishda muhim vosita hisoblanadi. 
Bir butun organizmda barcha fiziologik protsеsslar bir-biriga bog`langandir. 
Bu bog`liqlikni quyidagi misolda ko`rish mumkin. Muskullar qisqarganda 
odamning harakati bilan bir vaqtda nafas olish, yurak faoliyati, modda 
almashinuvi protsеssi, qon aylanish nеrv sistеmasida o`zgarish vujudga kеladi. 
Boshqacha qilib aytganda, muskul ichida nafas olish, yurak faoliyati ortadi. Qon 
aylanish tеzlashadi, qon tomirlar kеngayadi. Modda almashinuvi kuchayadi. 
Talaba yoshlar salomatligining tibbiy va biologik jihatlari bilan bog‟liq 
muammolarni o‟rganish har doim dolzarb va ustuvor hisoblanadi, ayniqsa, ular
bo‟lajak onalar sifatida talaba qizlarning antropometrik va morfofunksional 
ko‟rsatkich qiymatlarini aniqlash, jismoniy sog‟ligini tekshirish kelajak avlod uchun 
ham asosiy poydevor hisoblanadi (Абрамова Т. Ф., Жданова А. Г., Никитина А. 
Г.). Agar jismoniy rivojlanishning individual xususiyatlari hisobga olinsa, jismoniy 
tarbiya vosita va usullarini maqsadli qo‟llashda samarli bo‟ladi (Попов, С.Н).
Buning uchun talabalarning jismoniy rivojlanishini optimallashtirish amalga 
oshiriladi, ya‟ni ularning orqada qolgan jismoniy sifatlari va morfofunksional 
ko‟rsatkichlari masalan, tana vaznini tartibga solish kabi jihatlari ko‟proq e‟tiborga 
olinishi lozim.
Jismoniy mashg„ulotlar bilan muntazam shug„ullanish, to„g„ri tashkil etish
natijasida har taraflama jismoniy barkamollik, salomatlikning shakllantirish 
ta‟minlanadi. Faol harakatchanlik qon aylanish, nafas olish, modda almashinuv 
jarayonlariga ijobiy ta‟sir ko„rsatib, organizmda yog‟lar va uglevodlarning 
parchalanishiga, organizmning himoya imkoniyatlarini oshirishga, yoshga qarab 
rivojlanadigan o„zgarishlarni tormozlashishiga, umuman aytganda, jismoniy 
ishchanlikni uzoq vaqt mobaynida saqlab, salomatlik darajasini mustahkamlashga 
yordam beradi. Har qanday jismoniy mashqlaming bajarilishidan oldin, tananing 
a‟zolari va tizimlari shiddatli faoliyat bajarilishiga tayyorgarlik 
davrini o„tishi lozim. Bu davrning asosiy mohiyati shundaki, jismoniy 
mashqlarni 
bajarishga birdaniga kirishganda, turli a‟zolar va tizimlar 
oliy faoliyat bajarilish darajasiga bir vaqtda emas, balki oldinma-

---