Joba: Diagramma haqqinda túsininik

Tema: Ferres diogrammasi
Joba:
1. Diagramma haqqinda túsininik
2. Ferres diogrammasi


Natural sandı da natural qosıliwshilardin' jıyındısı etip bóleklewge uqsas Ferrers diagramması ta qatardan shólkemlesken bolıp, onıń (joqarıdan pa'ske qaray esaplaǵanda ) - qatarında ta noqat ámeldegidey boladı.
Ferrers diagramması túsinigine tiykarlanǵan diagrammalı usıl dep atalıwshı usıl sanlardı qosılıwshılar jıyındısı etip bóleklew máselelerin analiz qılıwda keń qollanıladı.
Bóleklewde qosılıwshılar tártibi itibarǵa alınbaǵanlıǵı sebepli Ferrers diagrammasın dúziwde, ádetde, onıń qatarlarındaǵı noqatlar sanı joqarıdan tómenge qaray o'speytug'in, yaǵnıy shárt atqarılatuǵın (yamasa, kemeymeytug'in yaǵnıy shárt atqarılatuǵın ) tártipke ámel etiledi. Bunnan tısqarı, qatarlardaǵı noqatlar diagrammanıń vertikal ústinlerin quraytuǵın etip dúziledi. Sonday tártipte dúzilgen diagramma normal Ferrers diagramması dep ataladı.
Bóleksheler táriypi. Kombinatorikada orın almastırıwlar, orınlastiriwlar hám gruppalaslaw túsinikleri járdeminde sheshiletuǵın máseleler menen bir qatarda bóleklewge tiyisli máseleler de qaraladı. Bunday máseleler túrli jaǵdaylarda payda bolıwları múmkin. Mısalı, qutig'a predmetlerdi jaylawda, informaciyanı uzatıwda, puldi maydalawda, kóp aǵzalılar formulasınan paydalanıw ushın dáreje kórsetkishin bóleklewde hám taǵı basqa.
Bóleklerge tiyisli máseleler arasında natural sanlardı natural yamasa teris emes pútkil qosılıwshılar jıyındısı retinde súwretlew máselesi bólek orın tutadı. Bul máseleniń mánisi tómendeginen ibarat.
Berilgen natural sandı natural sanlar jıyındısı kóriniste ańlatıw múmkinshilikleri qansha?
Bul másele túrli shártlerde qaralıwı múmkin. Mısalı : qosılıwshılar tártibi itibarǵa alınıwı yamasa alinbaslıǵı múmkin; bóleklewlerde tek jup yamasa taq sandaǵı qosılıwshılar qatnasıw shárti qoyılıwı múmkin;
qosılıwshılar bir-birinen ayrıqsha yamasa qálegen dep esaplanıwı múmkin hám taǵı basqa.
Haqiyqatinda da, mag'liwmatlarg'a tiyisli kombinatorik máselelerdi sheshiwde, bóleklenip atırǵan san ornına odan kishilew san (lar) di bóleklew yamasa qaralip atirg'an bóleklewdi kemrek sandaǵı qosıliwshilari bolǵan bóleklewge keltiriw usılı qollanılıwı maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
Natural sandı qálegen dane (- natural san,) natural sanlar jıyındısı, yaǵnıy kóriniste súwretlewge sannı ta qosıliwshilarg'a bóleklew (qısqasha, bóleklew) dep ataladı.
Joqarıda aytıp ótkenimizdek, bóleklew máselesin eki jaǵdayda, yaǵnıy qosılıwshılar tártibi itibarǵa alınǵan yamasa alınbaǵan jaǵdaylarda qaraw múmkin. Kombinatorik kózqarastan alǵanda eki jag'day da qızıqlı bolıp tabıladı. Bóleklew máselesin, áwele, qosılıwshılar tártibi itibarǵa alınǵan halda qaraymız.
Bul halda natural sannıń ta qosıliwshilarg'a bólekleniwleri sanın menen hám sol sannıń barlıq bólekleniwleri sanın menen belgilesek, teńlik orınlı boladı.
Diagramma - bul geometriyalıq dizayn bolıp, onıń wazıypası proceduralar, processler, ideyalar, sheshimler, mexanizmler yamasa hádiyselerdi grafik tárepten sáwlelendiriw bolıp tabıladı, sonday etip " oqıwshı" maǵlıwmattı anıq hám tez an'lay alatuǵın, sonıń menen birge qanday háreket qılıw kerekligini yamasa ne qılıw kerekligini túsinedi.
Diagramma sózi latin tilinen alınǵan diagrammava bul, óz gezeginde, grek tilinen keledi δi'άγραμμα, bul " sxema" degen mánisti ańlatadı. Sonday etip, diagramma maǵlıwmatlardıń tiykarǵı elementlerin esap-kitap etetuǵın diagrammaǵa uqsaslıǵı túsiniledi. Biraq, bunıń parqı sonda, diagrammada grafik elementlerden paydalanıladı.
Diagrammalardıń bir neshe túrleri bar. Tómendegi bólimde eń jaqsı belgililerdi eskertip ótemiz:
Diagrammalar túrleri
Aǵıs sxeması
Aǵıs diagramması mısalı.
Blok -sxemalar, sonıń menen birge, bloklar sxeması yamasa iskerlik diagramması dep da ataladı, esaplaw hám isbilermenlik dúnyasında júdá keń tarqalǵan. Bul sistemanıń funkciyaların jáne onıń bólimleri ortasındaǵı munasábetler tarmaǵın ańlatadı. Bul túrdegi diagrammada málim bir vizual kod bar. Áyne:
Súyri-sopaq: onıń wazıypası diagrammanı ashıw yamasa jabıw bolıp tabıladı.
Tórtmuyush: iskerlikti ańlatadı.
Romb: soraw formasında qarar qabıllaw procesin ańlatadı.
Sheńber: jalǵanıwlar hám baylanısıwlardı ańlatadı.
Face Up Triangle - waqtınshalıq fayldı ańlatadı.
Úshmúyeshlik teris - Juwmaqlawshı fayldı ańlatadı.
Kontseptsiya diagramması
Bul diagramma oqıw processlerinde paydalı bolıp tabıladı jáne onıń forması yamasa quramalılıǵı hár bir insannıń mútajlikleri hám do'retiwshiligine baylanıslı boladı.
Ádetde, bul kontseptsiyanıń grafik ápiwayılastiriliwi jáne onıń túrleri, qásiyetleri, funkciyaları hám processlerine baylanıslılıǵı. Sonıń menen birge, kontseptual karta.
Sxema.
Sinoptik diagramma yamasa process operatsiyaları diagramması. Processtiń sinoptik diagramması yamasa diagramması - bul málim bir ob'ektti islep shıǵarıw ushın zárúr bolǵan processler hám xronologik izbe-izliklerdi esapqa alatuǵın diagramma.
Vertikal sızıqlar processler aǵımın, gorizontal sızıqlar bolsa materiallar yamasa strukturalıq bólimlerdiń kiritiliwin ańlatadı. Bul túrdegi diagramma sanaat injenerliginde tiykarǵı qural esaplanadı.
Diagrammalar elektron kesteniń ajıralmaytuǵın bólegi bolıp, onı grafikler dep da júritiledi. Bul bólimde diagrammlar soǵıw hám olarǵa ápiwayı ózgertiwler kirgiziw haqqında maǵlıwmat beriledi.
Diagrammalar jasaw usılı haqqında.
Diagramma - keste kórinisinde berilgen maǵlıwmatlardı grafik kóriniste súwretlew usılı bolıp, ol jaǵdayda súwretlengen maǵlıwmat túsiniwge ańsat bolıpǵana qalmay, bálki jumıstı da tezlestiredi. Atap aytqanda, kóp sanlar jáne bul sanlar arasındaǵı baylanıslılıqtı súwretlewde diagrammanıń roli júdá zárúrli bolıp tabıladı. Processtiń strukturası hám odaǵı ózgerislerdi diagramma járdeminde anıqlaw múmkin. B zat tek sanlardıń ózine qaray anıqlaw júdá qıyınshılıqlı. Diagrammalar jumısshı keste " list”laridag'i sanlar tiykarında jasaladi. Sol sebepli de diagramma soǵıw (qurıw ) dan aldın sanlardı payda etiw kerek.
Ádetde, diagramma jasaw ushın kerek bolatuǵın sanlar bir " list”da yamasa bólek faylda jaylasadı. Ulıwma, bul shárt emes. Bir diagramma jasawda qálegen sandaǵı listlardagi maǵlıwmatlardan paydalanıw múmkin, tap sonıń menen birge, qálegen sandaǵı jumısshı kitaplardan da.
Exsel de jasalǵan diagrammanı jaylastırıwdıń eki usılı ámeldegi:

Ø diagrammanı tikkeley " list” dıń ózinde jaylastırıw. Bul halda diagramma sol listtin' elementi retinde qaraladı. Bunday diagrammalarǵa nátiyjeni ámelde qollanıw etilgen diagrammalar dep ataladı ;
Ø jumısshı kitaptıń jańa " list”ida diagrammanı jaylastırıw. Bul halda " list”da tek diagramma jaylasıp, ol jaǵdayda katekler bolmaydı. Ápiwayı " list' diagrammalı " list” den sonısı menen parıq etedi. Eger siz diagrammalı " list” to aktivlastirsan'iz, ol halda Exsel menyusı ol menen islew ushın uyqas túrde ózgeredi. Bunday " list”larda diagramma " list”lari dep ataladı.
Diagrammanı jaylastırıw procesine baylanıslı bolmag'an jaǵdayda, onı qálegenshe basqarıw múmkin. Yaǵnıy reńdi ózgertiw, jayın jıljıtıw, masshtab bóleklerin ózgertiw, tor sızıqların kirgiziw hám t.b. Siz jumısıńızǵa sáykes keletuǵın diagrammanı eksperiment jolı menen tańlawıńız múmkin. Eger bul etarli bolmasa, túrli usıllar menen diagrammanı ózgertiw, yaǵnıy oǵan túsindirme, grafik, obiektler hám b. kirgiziw múmkin. Exsel de jasalǵan diagramma jumısshı keste " list”indag'i maǵlıwmatlarǵa baylanıslı bolıp, maǵlıwmatlar ózgeriwi menen oǵan uyqas diagramma da avtomatikalıq tárzde ozgaradi. Bul Exsel de diagrammalar soǵıwdıń eń zárúrli tárepi bolıp tabiladi.
Diagrammalar elektron kesteniń ajıralmaytuǵın bólegi bolıp, onı grafiklar dep da júritiledi. Bul bólimde diagrammlar soǵıw hám olarǵa ápiwayı ózgertiwler kirgiziw haqqında maǵlıwmat beriledi.
Diagrammalar jasaliw usılı haqqında.
Diagramma - keste kórinisinde berilgen maǵlıwmatlardı grafik kóriniste súwretlew usılı bolıp, ol jaǵdayda suwretlengen maǵlıwmat túsiniwge ańsat bolıpǵana qalmay, bálki jumıstı da tezlestiredi. Atap aytqanda, kóp sanlar jáne bul sanlar arasındaǵı baylanıslılıqtı súwretlewde diagrammanıń roli júdá zárúrli bolıp tabıladı. Processtiń strukturası hám odaǵı ózgerislerdi diagramma járdeminde anıqlaw múmkin. B zat tek sanlardıń ózine qaray anıqlaw júdá qıyınshılıqlı. Diagrammalar jumısshı keste " list”laridagi sanlar tiykarında yasaladi. Sol sebepli de diagramma soǵıw (qurıw ) den aldın sanlardı payda etiw kerek.
Ádetde, diagramma soǵıw ushın kerek bolatuǵın sanlar bir " list”da yamasa bólek faylda jaylasadı. Ulıwma, bul shárt emes. Bir diagramma soǵıwda qálegen sandaǵı listlardagi maǵlıwmatlardan paydalanıw múmkin, tap sonıń menen birge, qálegen sandaǵı jumısshı kitaplardan da.

Exsel de jasalǵan diagrammanı jaylastırıwdıń eki usılı ámeldegi:
Ø diagrammanı tikkeley " list” dıń ózinde jaylastırıw. Bul halda diagramma sol listning elementi retinde qaraladı. Bunday diagrammalarǵa nátiyjeni ámelde qollanıw etilgen diagrammalar dep ataladı ;
Ø jumısshı kitaptıń jańa " list”ida diagrammanı jaylastırıw. Bul halda " list”da tek diagramma jaylasıp, ol jaǵdayda katekler bolmaydı. Ápiwayı " list' diagrammalı " list” den sonısı menen parıq etedi. Eger siz diagrammalı " list” ni aktivlashtirsangiz, ol halda Exsel menyusı ol menen islew ushın uyqas túrde ózgeredi. Bunday " list”larda diagramma " list”lari dep ataladı.
Diagrammanı jaylastırıw procesine baylanıslımas jaǵdayda, onı qálegenshe basqarıw múmkin. Yaǵnıy reńni ózgertiw, jayın jıljıtıw, masshtab bóleklerin ózgertiw, tor sızıqların kirgiziw hám t.b.
Siz jumısıńızǵa sáykes keletuǵın diagrammanı eksperiment jolı menen tańlawıńız múmkin. Eger bul etarli bolmasa, túrli usıllar menen diagrammanı ózgertiw, yaǵnıy oǵan túsindirme, grafik, obiektler hám b. kirgiziw múmkin. Exsel de jasalǵan diagramma jumısshı keste " list”idagi maǵlıwmatlarǵa baylanıslı bolıp, maǵlıwmatlar ózgeriwi menen oǵan uyqas diagramma da avtomatikalıq tárzde ozgaradi. Bul Exsel de diagrammalar soǵıwdıń eń zárúrli tárepi bolıp tabıladı.
Bilgenińizdey, diagrammanıń hár túrlı túrleri ámeldegi: sızıqlı, aylanba, grafiklı hám t.b. Exsel de qálegen tudagi diagrammalardı soǵıw múmkin, ayırım jaǵdaylarda ayriqsha sırlı, japıraq, halqalı hám b. túrdegi diagrammalar jasaw múmkinshiligi bar.
Exsel de jasalǵan diagrammanı mudamı ózgertiw múmkin. Siz qálegen waqtıńızda onıń túrin ózgertiwińiz, formatlawdıń arnawlı atributların kirgiziwińiz, jan'a maǵlıwmatlardı bas qa maydanlar esabına ózgertiwińiz múmkin.
Diagrammanı jasawdin' eń ápiwayı jolı -diagramma masteri quralı Su'wret den paydalanıw bolıp tabıladı.
Diagramma Masteri iteraktiv dialog áyneklerinen shólkemlesken bolıp, olar sizdi diagramma soǵıw procesiniń barlıq basqıshlarınan alıp ótedi. Diagramma -bul Exsel payda etetuǵın obiektlerden biri bolıp tabıladı. Bul obiekt bir yamasa bir neshe maǵlıwmatlar kompleksiniń grafik su'wretinen ibarat esaplanadi (maǵlıwmatlardıń qaysı kórinisinde su'wretleniwi diagramma túrine baylanıslı ). Mısalı, siz eki maǵlıwmatlar kompleksinen grafik jasasan'iz ol halda eki sızıq payda boladı hám olardıń hár biri bir jıynaqtı ko'rsetedi.Sızıqlardı bir- birinen parıqlaw ushın olardıń qalıńlıǵı, reńi saylanadı yamasa arnawlı belgiler qoyıladı. Diagrammanıń maǵlıwmatlar kompleksi jumısshı keste " list”inin' ketekleri menen baylanıslı. Kóp diagrammalarda qálegenshe maǵlıwmatlar kompleksi ko'rsetiledi. Eger diagramma bir neshe maǵlıwmatlar kompleksin ko'rsetse, ol halda hár bir jıynaqtı ajıratıw ushın túsindiriw (" legenda”) qollanıladı.

Paydalanılg'an a'debiyatlar
1. Karimov I. A. Barkamal a'wlad arzusi//T. Risqiyev.-T.: “Sharq” nashriyoti—matbaa konserni, 1999.-184 b.
2.O`zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayarlaw Milliy da'sturi” // Barkamal a'wlad- O`zbekiston rawaji.-T.: “Sharq” baspaxnasi, 1997. –B. 31-61.
3. Дмитрий Мусин. Самоучитель Python. 2015 гК.Ю. Поляков, В.М. Гуровиц. Язык Python в школьном курсе информатики – М.: Издательский дом МЭИ, 2011. – 424.
4. Г.Россум, Ф.Л.Дж.Дрейк, Д.С.Откидач. Язык программирования Python