Journal of Advances in electronics, electrical

Ключевые 
слова: 
Транспортировка 
электроэнергии, преобразования энергии, надежность 
передачи энергии, эффективность, потери энергии, 
структура систем мониторинга. 
Annotation. Energy losses during transmission 
through overhead power grids are quite high. Power is lost 
both in equipment that provides energy conversion and in 
long wired lines. The losses of electricity in the wires 
depend on the strength of the current, therefore, when 
transmitting it over long distances, the voltage is increased 
using transformers, reducing the strength of the current by 
the same amount, which, when transmitting the same 
power, can significantly reduce losses. However, as the 
voltage increases, various discharge phenomena begin to 
occur, which also contribute to the losses. The equipment 
installed at the nodal stations for the redistribution of 
electricity makes it possible to control energy flows and 
their parameters, as well as to assess losses and quality 
of electricity. 
Key 
words: 
Electricity 
transportation, 
energy 
conversion, reliability of energy transmission, efficiency, 
energy losses, structure of monitoring systems.
Elektr energiyasi 
iste'molchilarini sifatli va 
ishonchli elektr energisi bilan ta'minlash bugungi 
kunning 
dolzarb 
masala 
hisoblanadi. 
Iste'molchilardagi 
elektr 
ta'minotidagi 
barcha 
uzilishlarning 
yarmidan 
ko'pi 
elektr 
uzatish 
liniyalaridagi muammolar tufayli yuzaga keladi. 
Elektr uzatish liniyalarini uzish sabablarini quyidagi 
asosiy guruhga bo'lish mumkin: 

ko'p 
vaqt 
mobaynida 
ancha 
sekin 
rivojlanayotgan 
osma 
izolyasiya 
degradasiyasi 
muammolari; 
bu 
tarmoqning 
to'xtatilgan 
izolyasiyasining ichki nuqsonlari, sirt ifloslanishi; 

tabiatdagi turli xil yuqori kuchlanishli impulsli 
haddan tashqari kuchlanish,

liniya simlarining o'zaro va erga qisqa 
tutashuvining barcha turlarini o'z ichiga oladigan 
chiziqdagi 
elektromagnit 
va 
dinamik 
ta'sirlar 
muammolari. 
Havo elektr uzatish liniyalarida turli xil uzilishlar, 
s
hikastlanishlar sodir bo’lishini inobatga olib biz 
ulardagi turli xil qisqa tutashuvlar (bir fazali, ikki 
fazali, uch fazali, yer bilan bir fazali)ni ko’rishimiz 
mumkin [1-5]. 
Shunday ekan, elektr uzatish liniya barcha 
parametrlari bo'yicha monitoring o'tkazish zarurati 
tug'iladi. Monitoring tizimi axborotni aloqa kanali 
orqali elektr tizimining turli xil nuqtalarida joylashgan 
boshqaruv xonalari jihozlariga uzatuvchi o'lchov 
tizimi joylashtirilgan tarmog'idan iborat. Elektr 
uzatish 
liniyalarining 
neytralga 
ega 
elektr 
qurulmalarda generatorlar va transformatorlarning 
neytrallari yoki bir fazali tok manbasining chiqishlari 
ulangan ulangan moslamasining qarshiligi 1000 V 
gacha bo'lgan kuchlanishdan oshmasligi kerak. 660, 
380 va 220 V kuchlanishli uch fazali tok manbai yoki 
bir fazali tok manbasining 380, 220 va 127 V liniya 
kuchlanishlarida mos ravishda 4 va 8 om ga teng. 
Hozirgi vaqtda butun dunyoda havo elektr uzatish 
liniyalarini monitoring qilishning turli tizimlari keng 
qo'llanilib, 
tizim 
operatoriga 
elektr 
ta'minoti 
tarmoqlarining hozirgi holati haqida batafsil ma'lumot 
berish rivojlanib bormoqda. Monitoring tizimi aloqa 
kanali orqali boshqaruv xonasidagi uskunaga 
ulangan o'lchov birliklari tarmog'idan iborat. O'lchov 
tizimi elektr uzatish liniyasining 
uzatilish yo’li bo'ylab 
taqsimlanadi va tayanchlarga yoki to'g'ridan-to'g'ri 
yuqori 
kuchlanishli o’tkazgichlarga o'rnatiladi. Elektr 
uzatish liniyalarining uzatish quvvati monitoringi 

---