Jumaboyeva Hosiljon 4-kitob 209-214

16.3 KELAJAKGA QARASH
Keng va chuqur moliyaviy bozorlar, mustahkam va samarali tartibga solish va nazorat choralari, mustahkam korporativ boshqaruv qoidalari va aniq buxgalteriya hisobi va audit tizimi beqarorlik va zaif tizim yaxlitligi haqidagi xavotirlarni yumshatadi. Bunday sharoitda islom banki va moliya institutlari tijorat banklariga nisbatan xuddi shunday qo'llaniladigan prudensial talablarga bo'ysunadi, shu jumladan, Bazel II, yagona kontragentlarga ta'sir qilish cheklovlari, bog'liq kredit cheklovlari va korporativ boshqaruv standartlari. Shariatning asosiy tamoyillariga mos keladigan va kengroq institutsional infratuzilmaning ba'zi kamchiliklarini bartaraf eta oladigan sanoat uchun asos XIFlarning har biri o'z mijozlarining funktsional talablarini optimallashtirish uchun mo'ljallangan bo’ladi.
7-bob
Islom moliya institutlarida risklarni boshqarish
Islom bank ishi va moliyasi islom iqtisodining kengroq kontseptsiyasining bir qismi bo'lib, islomning qadriyatlar tizimi va axloqini iqtisodiy sohaga joriy etishga qaratilgan. Islom bank ishi va moliyasini adolatli moliyalashtirishni ta’minlovchi tizim sifatida ta’riflash mumkin. U Islomga noqonuniy omillardan xoli va nafaqat bank aktsiyadorlariga, balki bank manfaatdor tomonlariga ham imtiyozlar beradi. Islom bank ishi va moliyasi nafaqat an'anaviy banklar kabi xavf-xatarlarga duch keladi, balki o'ziga xos aktiv va passiv tuzilmalari natijasida yangi va o'ziga xos risklarga ham duch keladi. Islom bank ishi va moliyasi risklarni identifikatsiyalashning turli jarayonlari va risklarni boshqarish yondashuvlari va usullarini talab qiladi. Shariat qoidalari va tamoyillariga rioya qilishdan kelib chiqadigan noyob risklar islom bank ishi va moliya tizimi tomonidan hal qilinishi va risklarni boshqarish tizimini baholashga kiritilishi kerak.
17.1 Islomiy moliya institutlaridagi risklar
Islom moliyasidagi risklarni o’rganish uchun XMT balansiga e'tibor qaratish zarur. Misol uchun, ba'zi islom iqtisodchilari (Iqbol va boshqalar 1998; Hassan 2009) o'z aktivlari tuzilishiga ko'ra islom banklarining ikkita modelini ajratib ko'rsatishadi. Birinchidan, bu ikki bosqichli Mudarabah modeli bo'lib, u foizlarni bankning majburiyatlari va aktivlari tomonida foyda taqsimlash usullari bilan almashtiradi. Xususan, ushbu modeldagi barcha aktivlar moliyalashtirishning foydani taqsimlash usullari, ya'ni Mudarabah tomonidan moliyalashtiriladi.
Islom bankining ushbu modeli sarmoyaviy vositachi sifatida ham ishlaydi. Islom bankining ikkinchi modeli ko'plab investitsiya vositalariga ega bo'lgan bir bosqichli Mudarabahdir. Ushbu model islom banklari tomonidan moliyalashtirishning aktivlar tomonida foydani taqsimlash usullaridan foydalanishda duch keladigan amaliy va operatsion muammolar tufayli rivojlandi. Majburiyatlar tomonida jamg'arma va investitsiya depozitlari foydani taqsimlovchi investitsion hisoblar shaklida bo'ladi. Foydani taqsimlovchi investitsiya hisobvaraqlari egalari tavakkalchilikda ishtirok etadilar va Islom bankining foyda va zararlarida Sherikdirlar. Bahrayn va Kuala-Lumpurda joylashgan IIFSB (2005) islomiy moliyaviy xizmatlarni taklif qiluvchi muassasalar duch keladigan turli xavflarni aniqladi. Biroq, XIFlar operatsion risklarni boshqarish uchun yaxshi ishlab chiqilgan tizimdan foydalanadilar, bu esa risk menejerlariga risklarni tahlil qilish imkonini beradi.