K arim a q osim ova

I, m, n, r, ng, у
Jufti yo‘q jarangsiz undoshlar: 
q, h
Bolalar jufti y o ‘q jarangli u ndosh tovush so'zning oxirida kel­
ganda ham alifbodagi xuddi shu h a rf yozilishini, y a’ni talaffuzi doim
yozilishiga m os kelishini bilib olishlari yetarli. Jufti b o r jarangli 
undosh tovushlar so 'z oxirida kelganda, bunday moslik bo 'lm ay d i, 
ya’ni k o 'p in ch a uning jarangsiz jufti talaffuz qilinadi 
(maktap, ozot
kabi). Bunday so 'zlar o'zbek tilida k o 'p bo'lgani uchun 
I 
sinfdanoq 
o'quvchilarni ularning ayrim lari bilan tanishtirish zaruriyati tug'iladi. 
D asturga ko 'ra, 1 -sin f o'quvchilari 
b
va 
d
jarangli undoshi so 'z oxirida 
kelganda, uning jarangsiz jufti 
p
va 
1
talaffuz qilinishi bilan va bunday 
so'zlam ing yozilishini qanday tekshirish bilan tanishtiriladi. U lam in g 
talaffuzi va yozilishini tekshirishda fonetikaga asoslaniladi. O 'q uv chilar 
fonetik bilim lariga asoslangan holda, jufti bor jarangli undoshlarning 
yozilishini quyidagicha tushuntiradilar:
— 
Kitob
so'zi oxirida jufti bor un d o sh tovushni eshityapm an, sh u ­
ning uchun so 'zni tekshirish kerak. Shu undoshdan keyin unli tovush 
eshitiladigan so 'z tanlaym an: 
kitobi. Kitobi
so'zid a 
b
tovushi eshitil- 
yapti, shuning uchu n 
kitob
so'zida 
b
harfini yozam an.
Bunday m uhokam a yuritish uchun o'q u v ch ilar quyidagi bilim va 
ko'nikm alarni egallashlari kerak:
1. Jufti bo r jarangli va jarangsiz un d osh tovushlam i ajratish.
2. S o 'z oxirida kelgan jufti bor jarangli undosh tovushning jarangsiz 
jufti eshitilishi, shuning uchun bunday so 'zlarn i tekshirish kerakligini 
bilish.
3. U ndosh tovush unli tovushdan oldin kelganda, boshqa tovush 
bilan alm ashm asligini bilish. U n do sh to vushdan so'ng unli tovush 
kelgan so 'z tekshiruvchi so 'z bo'la olishini bilish.
4. Tekshiruvchi va tekshiriluvchi so'zdagi undosh harfni taqqoslash