K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va

IX-bob. KAPITAL , MAQSADLI TUSHUMLAR VA REZERVLARNING 
HISOBI
 
 
9.1.Ustav kapitalining 
hisobi
 
 
Korxonalar xususiy kapitalining muhim turi bo‗lib ustav kapitali 
hisoblanadi
. 
Ustav kapitali
deganda korxonaning ta‘sischilari tomonidan unga kiritiladigan 
mablag‗lar majmuasi, shuningdek chiqarilgan aksiyalarning nomimal 
qiymatidagi
summalarining yig‗indisi tushuniladi. Ustav kapitalining xususiyatlariga 
quyidagilar
kiradi: 
Ustav kapitalining miqdori korxona ustavi va ta‘sis shartnomasiga muvofiq 
belgilanadi va nisbatan doimiy harakterga ega bo‗ladi. Uning birlamchi miqdorini 
o‗zgarishi faqat korxona ustavini davlat 
qaydnomasidan
qayta
o‗tqazish yo‗li bilan 
amalga oshiriladi; 
Ustav kapitalini 
haqiqatda
shakllantirish vaqt bo‗ yicha chegeralanadi. O‗zbekiston 
Respublikasi 
qonunlariga
muvofiq korxonalar ustav kapitalini shakllantirishning oxirgi 
muddati bo‗lib ta‘sis etilgan sanadan boshlab bir tavqim yil 
hisoblanadi
. Ushbu 
muddatda o‗ z ustav kapitalini shakllantirmagan korxonalar yuridik statusini yo‗ qotadi va 
tugatiladi. 
Ustav kapitali korxonalarning tashkiliy-
huquqiy
shakllariga va mulk shakllariga 
bog‗liqdir. Davlat korxonalarida ustav kapitali unga davlat tomonidan birkitilgan mulklar 
majmuasidan tashkil topadi. Xususiy va kollektiv o‗rtoqchilik mulklari asosida tashkil 
etilgan korxonalarda ustav kapitali ta‘ sischilarning pay va badallaridan iborat bo‗ ladi. 
Aksionerlik jamiyatlarida ustav kapitali chiqarilgan oddiy va imtiyozli aksiyalarning 
nominal 
qiymatidagi
summalarining yig‗indisidan tashkil topadi.
Ustav kapitaliga ta‘sischilarning 
hissalari
uzoq va 
qisqa
muddatli aktivlar bilan, 
ya‘ ni asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, kapital va moliyaviy investitsiyalar, tovar-
moddiy boyliklar va pul mablag‗lari bilan , kiritilishi mumkin. 
Ta‘sischilarning ustav kapitalidagi 
hissalari
korxonaning sof foydasini
hissali
usulda taqsimlashga, aksiyalarning soni esa sof foydani ularning 
har
biriga mos ravishda 

---

169 
taqsimlashga asos bo‗lib 
hisoblanadi
. Davlat korxonalarida sof foyda taqsimlanmaydi va 
ustav kapitalining miqdorini oshirishga yo‗naltiriladi.
Ustav kapitali bo‗ yicha buxgalteriya 
hisobining
asosiy vazifalari bo‗lib 
quyidagilar
hisoblanadi
: 
Ustav kapitalini korxonalarning ta‘ sis etilgan kuniga aks ettirish; 
Ta‘sischilar tomonidan o‗z ulushlarini belgilangan muddatlarda kiritilishi ustidan 
nazorat o‗rnatish; 
Ustav kapitalidagi o‗zgarishlarni o‗z vaqtida va to‗g‗ri 
hisobga
olish; 
Chet el investorlari tomonidan chet el valyutasida kiritilgan mablag‗lar bo‗ yicha 
valyuta kurslari o‗rtasidagi farqlarni to‗g‗ri 
hisobga
olish; 
Ta‘sischilar bilan olinadigan dividendlar va ularning
hissalari
bo‗ yicha
hisob
-
kitoblarni to‗g‗ri olib borish; 
Ustav kapitaliga doir ma‘ lumotlarni moliyaviy 
hisobotlarda
to‗g‗ri aks ettirish va 
boshqalar.
21- son BHMS ga muvofiq ustav kapitalining 
hisobi
quyidagi
schyotlarda olib 
boriladi: