Kafedra: Elektrotexnika və elektrik avadanlığı

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Azərbaycan Texniki Universiteti

Kafedra: Elektrotexnika və elektrik avadanlığı

Fənn: Elektrotexnika


Labaratoriya işi N2

Fakültə:

Qrup:
İxtisas:
Tələbə:
Müəllim:


Bakı-2020


Laboratoriya işi № 2
SABİT CƏRƏYANLA ELEKTRİK ENERJİ VERİLİŞİNİN TƏDQİQİ

1. İŞİN MƏQSƏDİ

1. 
   . Sabit cərəyanla elektrik enerji veriliş xəttinin xarakterik göstəricilərinin təcrübi üsulla tədqiqi.
   
2. 
   İşlədiciyə maksimal gücün ötürülməsi üçün lazım olan şərtin təyini.
   
3. 
   Güclər balansının yoxlanması.
   

2. QURĞUNUN İZAHI

Laboratoriya qurğusu əsasən şəkil 1-də göstərilən sxemdən ibarətdir. Burada R_х və R_yük elementləri kimi müqavimətlər mağazasından istifadə olunur. (R_х-veriliş xəttinin ekvivalent aktiv müqaviməti, _Ryük – yük müqavimətidir ). Е sabit gərginlik mənbəyindən sxemin girişinə tənzimlənən gərginlik verir.

İSTİFADƏ OLUNAN CİHAZ VƏ AVADANLIQLAR

№	Cihaz və avadanlıqların adı	Cihazın tipi	Dəqiqlik sinifi	Ölçü həddi	Sayı
1 2 3	Müqavimətlər mağazası Ampermetr Voltmetr	P-33 Е537 Е544	0,2 0,5 0,5	0÷10^5 Ом 0,5÷1 А 7,5÷60 В	2 1 2

3. İŞƏ HAZIRLIQ

• 
  Cədvəl-1də verilən varianta uyğun olaraq verilmiş qiymətlərdən istifadə edərək, sabit cərəyan elektrik veriliş xəttinin cədvəl 2-də göstərilən parametrini hesablamalı
  

Cədvəl 1.

Variant	U1	Rх				Ryük
	V	Оm				Om
1 2 3 4 5 6	10 15 25 20 30 35	40 60 80 50 80 70	0 0 0 0 0 0	20 20 20 20 20 20	40 40 40 40 40 40	50 50 50 50 50 50	60 60 60 60 60 60	80 80 80 80 80 80	100 100 100 100 100 100	∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞

• 
  İşlədiciyə maksimum cüsün ötürülməsi üçün lazım olan şərti tapmalı.
  

Hesabatın nəticəsinə əsasən alınmış qiymətlərdən istifadə edərək , ∆U  f (I), U₂ = f (I), P₁ =f (I), ∆P = f (I), P₂ = f (I),n = f (I) aslılıqlarını qurmalı.
Cədvəl 2.

№	Ryük	I	U2	∆ U	P1	P2	∆P	n	Qeyd
	Ом	А	V	V	Vt	Vt	Vt	%
1	0								Qısa qapanma rejmi
2	20								Yüklü iş rejmi
3	40								-“-
4	50								-“-
5	60								-“-
6	80								-“-
7	100								-“-
8	∞								Yüksüz iş rejmi

4. İŞİN APARILMA QAYDASI

1. 
   Şəkil 1-də sxemi yığmalı
   

2. 
   E sabit gərginlik mənbəyindən sxemin girişinə variantda göstərilən qiymətə uyğun tənzimlənən gərginliyi verməlİ.
   
3. 
   Ryük müqavimətinin qiymətini dəyişməklə, ölçü cihazlarının göstərişlərini cədvəl 3-də qeyd etməli.
   

Cədvəl 3.

№	Ryük		Ölçü				Hesabat
		Е	U2	∆ U	I	P1	P2	∆P	n
	Ом	V	V	V	А	Vt	Vt	Vt	%
1	0
2	20
3	40
4	50
5	60
6	80
7	100
8	∞

4. 
   Ryük müqavimətin qiymətini dəyişməklə işlədiciyə ötürülən gücün maksimal qiymətinə nail olmalı və müqavimətin bu hala uyğun qiymətini cədvəl 3-də qeyd etməli.
   
5. 
   Təcrübənin nəticəsinə əsasən alınmış qiymətlərdən istifadə edərək ∆U = f (I), U₂ = f (I), P₁ = f (I), ∆P = f (I), P₂ = f (I), n= f (I) aslılıqlarını qurmalı və onları hesabatın nəticələrinə əsasən qurulmuş aslılıqları müqayisə etməli.
   

5.METODİKİ GÖSTƏRİŞ

Sabit cərəyan elektrik enerjisini generatordan işlədiciyə ötürmək üçün əsasən iki məftilli elektrik veriliş xətlərindən istifadə edir ( şəkil 2).


Burada Е = U₁ – tənzimlənən sabit gərhginlik mənbəyidir;
U₁ – xəttin əvvəlindəki gərginlik;
U₂ – xəttin sonundakı və ya işlədicinin sıxaclarındakı gərginlik;
∆U – xətdə yaranan gərginlik itkisi; I – xəttdən axan cərəyandır.
∆U =U₁ -U₂
∆U = IR_x
Elektrik enerji veriliş xətti üçün güclər balansı belə yazılır: P₁ = P₂ +∆P
Burada P₁ = EI – eneji mənbəyinin verdiyi güc;
P₂ =U₂I - işlədicinin tələb etdiyi güc;
∆P = I²R_x - xəttdə yaranan güc istilikdir.
Xəttin faydalı iş əmsalı


Qısa qapanma rejmində R_y =0 olur. Bu halda

Yüksüz iş rejmində R_y =∞ olur ( xəttin sonu açıqdır ) . Bu halda

olur
İşlədiciyə ötürülə bilən maksimal gücün qiyməti aşağıdakı tənlikdən tapılır.

Olduğunu bilərək göstərilən şərtə əsasən R_x = R_y аlırıq.

Bu halda işlədicinin tələb etdiyi güc
X
əttin faydalı iş əmsalı isə