Karima Qosimova, Safo Matchonov, Xolida G’ulomova, sharofat Yo’ldosheva, sharofjon Sariev ona tili o’qitish metodikasi darslik


Tushunchani o’zlashtirish ustida ishlash jarayoni



Yüklə 1,6 Mb.
səhifə49/121
tarix29.01.2023
ölçüsü1,6 Mb.
#81577
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   121
386edff754ff935142fbdea5167455bd ONA TILI O’QITISH METODIKASI

Tushunchani o’zlashtirish ustida ishlash jarayoni

Grammatik tushunchani o’zlashtirish uzoq davom etadigan va kichik yoshdagi o’quvchilar uchun ancha murakkab jarayondir. O’qituvchi boshlang’ich sinflarda tushunchani o’zlashtirishga oid ishlarni tashkil etishda o’rganiladigan tushunchaning lingvistik mohiyatini, bilimlarni o’zlashtirish jarayonining psixologik-didaktik xususiyatlarini, o’quvchilarning nutqiy va aqliy o’sishi bir-birini taqozo etishini, grammatik bilimning nutqdagi o’rnini asos qilib oladi.


Grammatik tushunchalarda til hodisalarining muhim belgila­ri umumlashtiriladi. Tushunchani o’zlashtirish ustida ishlash jarayonida o’rganiladigan tushunchaning muhim belgilarini ajratpsh maqsadida muayyan til materiali analiz qilinadi. Masa­lan, so’z o’zgartuvchi qo’shimcha uchun quyidagi ikki muhim belgi xarakterli:
1) so’z o’zgartuvchi qo’shimcha – so’zning o’zgaradigan qismi;
2) so’z o’zgartuvchi qo’shimcha sintaktik vazifani bajaradi, ya’ni gapda so’zlarni bog’lash uchun xizmat qiladi.
Tushunchani o’zlashtirishga oid ishlarda o’qituvchi muayyan bir tushunchaning muhim belgilarini aniqlab oladi, dastur talabiga ko’ra, shu sinf o’quvchilarini tushunchaning qanday belgilari bilan tanishtirishni, foydalanganda yaxshi natija beradigan leksik materiallarni, metodik usul va vositalarni belgilab oladi.
Til materialini analiz qilish jarayonida o’rganiladigan tu­shunchaning muhim belgilari ajratiladi (tushuncha ustida ishlashning birinchi bosqichi), so’ng belgilar o’rtasidagi bog’lanish topiladi, bir tushunchaning xususiyati sifatida ular orasidagi o’zaro munosabati aniqlanadi, atama beriladi (tushuncha ustida ishlashning ikkinchi bosqichi). O’quvchilar o’rganilgan tushuncha mohiyatini anglashlari va bilimlarni nutq tajribasiga tatbiq etishlari uchun tushuncha ta’rifini aniq ifodalash ustida ishlanadi (tushuncha ustida ishlashning uchinchi bosqichi); to’rtinchi bosqichda o’rganilgan kategoriyani bilib olish uchun mashq qilinadi; amaliy vazifani hal qilish maqsadida (fikrni aniq ifodalash, so’zni va gapni to’g’ri yozish uchun) o’quvchilarda tushunchaga asoslanish ko’nikmasi shakllantiriladi.
SHunday qilib, tilga oid tushunchalarni shakllantirish jarayoni shartli ravishda to’rt bosqichga bo’linadi:

Yüklə 1,6 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   121




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin