Kartoshka kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
z Mavzu:Kartoshka kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Otaxonov Sardor z Kartoshkaning rak kasalligi. Synchytreum endobioticum Pers Kartoshkaning rak kasalligi dunyoning 40 ga yaqin davlatlarida keng tarqalgan bo’lib, yevropaning Avstraliya,Belgiya,Germaniya,Angliya,Gollandiya,Daniya,Irlandiya,Islandiya,Italiya,Ly uksemburg,Norvegiya,Shvetsiya,Portugaliya,Finlandiya,Shimoliy va Janubiy Amerika,Kanada,Braziliya,Chili,Peru,Meksika; Osiyoning Yaponiya,Koreya,Isroil,Hindiston; Okeaniyaning Yangi zellandiya; Afrikaning Aljir,Zimbabe Janubiy Rodeziya va JAR davlatlarining kartoshka ekilgan maydonlarida tarqalgan. Shuningdek,Ukraina,Belorussiya,Rossiyaning bazi viloyatlarida uchrashi aniqlangan.Rossiyada 1935-yilda uchrashi kuzatilgan. * Bu kasallikni xitridiomitsedlar (Shytridiomycetes) sinfi , xitridia (Chytridiales) tarkibiga kiruvchi Synchytrium Endobioticum vakili keltririb chiqaradi.Kasallik tarqatuvchi zamburug’ dastlab kartoshka tugunagining butun yuzasida kopayib vegetatsiya davrining oxirigacha shu yerda saqlanib qolib,bo’rtmalar hosil qila boshlaydi. Bu bo’rtmalar 4-5tagacha boladi. Poyada bo’rtmalar ildiz bo’g’zida,yaproqlar yuzasida,barglada, barg qo’ltig’ida bo’ladi. Bo’rtmalar to’qimalarning yorilishi natijasida paydo bo’ladi.Bo’rtmalar kesib korilganda RAK kasalligini qozg’atuvchini belgilari ya’ni Tinch holatdagi spora va tillarang sariq yoki tillarang qo’ng’ir po’stga ega sistalarni ko’rish mumkin. z Sistalar rivojlanishi namlik va haroratga bogliq. Havo harorati 5- 24⁰C nisbiy havo namligi 60-80% bolsa osimlik zararlanishi uchun yetarli bo’ladi.Sistalar kislorodsiz muhitda rivojlanmaydi lkn hayotchanligini yoqatmaydi. Tuproqda 70sm chuqurlikkacha saqlanib qoladi. Rak kasalligi qo’zgatuvchi sistalar kartoshka tugunagida, tuproq ildizmevasi va ekilayaotgan mahsulotlar, go’ng va hayvonlarni zararlangan kartoshka bilan oziqlantirilganda hamda tuproqqa ishlov berilganda ish qurollari, yomg’irli suv orqali tarqaladi. KURASH CHORALARI. Almashlab ekishni to’g’ri tashkil qilish. Kartoshka ekilgan maydonlar yil davomida fitosanitariya mutaxasislari tekshiruvidan otib turiladi.Kasallangan kartosha bor dalaga 5yilgacha pomidor kartoshka va boshqa tugunakli ekinlar ekish mumkin emas. Dala kartoshka poyalari barglari tugunaklaridan tozalanishi shart. z z Kartoshkaning qo’ng’ir chirish kasalligi(Ralstonia solanacearum) Kartoshkaning qo’ng’ir chirish kasalligi o’simlikka zarar yetkazish boyicha iqtisodiya ahamiyatga ega ya’ni bu kasallik natijasida o’simlik hosilini 50%qismini yo’qotishimiz mumkin.Kasallikni dastlabki belgilari osimlik gullash jarayonida paydo bola boshlaydi va tugunakni egallay boshlaydi. Bu vaqtda osimlik tosatdan soliy boshlaydi, barglari burishadi va osilib qoladi.O’simlik quriy boshlaydi. Qurish jarayoni tez boradi. Qurigan bargalar va shoxlari qong’ir tusga kira boshlaydi. Ildiz bo’g’zi asta sekin yumshoqlashib,chiriy boshlaydi. * Kasallik qozgatuvchisini osimlikka kirishi ildiz tizimi va qoshimcha ildiz hosil bolish vaqtida boladi.O’simlikka tushgan bakteriya tez ko’payib tomirlarni to’ldiradi. Natijada tomirlari yopilib qolgan o’simlik tez soliydi. * Yangi rayonlarda kartoshka va manzarali osimliklar orqali tarqalishi mumkin. Lekin tabiy tarqalishi sekin boradi. Kasalikning asosiy manbayi zararlangan tuproq,latent infeksiyalarning kelib qolishi, begona o’tlar, o’simlik qoldiqlari, ituzumdosh va yovvoyi o’simliklar, sugoriladigan yerlar suvi kabilar. z KARANTIN TADBIRLARI. Qo’ngir chirsh kasalligi qo’zg’atuvchisi kartoshka tugunagi tomirlarida rivojlanadi. Shuning uchun bu kasallikda dezinfeksiya qilish sezilarli natija bermasligi mumkin.Shuning uchun faqat sog’lom materiallardan foydalanish tavsiya etiladi.Kasallikni tasodifan paydo bolishi mumkin bo’lgan hududlar karantin xodimlari tomonidan taqiqlab qo’yiladi. Kasallik boshqa hududlarga kengayishiga yol qoyilmaydi va tarqalishi haqida ogohlantiriladi. KARTOSHKA VIRUSI KASALLIGI • Virusli infeksiya kartoshka virusi kasalligining asoyiy sababi hisoblanadi.Bu virus kontak orqali,hasharotlar orqali uruglik kartoshka,tuproq orqali yuqishi mumkin.Virusga chalingan kartoshka va tuproq asosiy manbayi hisoblanadi, shira esa kaliti bolib xizmat qiladi.Bundan tashqari qishloq xo’jalik texnikalari, odamlar va hayvonlar orqali tarqalishi ham mumkin. z Karoshka virusi kasalligini oldini olish va davolash 1. Zararli bo’lmagan uruglik kartoshka.Ekishdan oldin kartoshka uruglikini tanlash va tekshirish, unda kasallik belgilari bor yoqligini aniqlash. 2. Ekin ekishni boshqarish usullari. Yerni sayoz sugorish, tuproqqa ishlov berish, yerni begona otlardan tozalash, kasallangan o’simlik qoldiqlaridan tozalash,shirani davolash uchun pestitsidlardan foydalanish va boshqalar.Tuproq tanlashda yaxshi sug’oriladigan, organik moddalarga boy va rang barangligi, relyefi kabilarga qaraladi. 3. Ekish usuli. Yozning birinchi mavsumida ekish tavsiya etiladi. Shunda ildizmevaning nam va sovuq mavsumda hosil bolishi va virusga chidamliligi yaxshilanadi. 4. Shira bilan kurashish. Kartoshka virusi kasalligida asosan shira va o’simlikxorlar ustunlik qiladi.Shira va o’simlikxorlar ko’chib kelishidan oldin, darhol oldini olish va nazorat qilish uchun 25% tiazidli suvda tarqaladigan granulalar Yoki 5% li atsetamiprid EC ishlatilishi mumkin va sezilarli natijaga erishish mumkin. z Kartoshka fitoftoroz kasalligi • ZARARI: Barg va boshqa a’zolardan yomg’ir bilan tushgan zamburug’ kartoshkani ham zararlaydi. Tugunak kesilsa uninh chetlarida zang tusli chirishni korish mumkin. Bunday tugunaklar omborlarda saqlashda butunlay chiriydi. • KURASH CHORALARI: Ko’chatlar 0.25% li mis kuporasi eritmasi bn sugorilishi, fungisidlar bilan ishlov berilishi kerak. z z Kartoshka fomoz kasalligi Zararlangan tugunaklarning qobig’I ostida botiq dog’lar paydo boladi.Ular kattalashib to’q kulrang qo’ng’ir yoki qizg’ish qoramtir tusga kirib chirish tugunak ichiga tarqaladi. KURASHISH:Fomoz bilan kurashda ekiladigan urug’lik kartoshkani fungidsit eritmasiga botirib yoki purkab ekish tavsiya etiladi. z z Kolorado qo’ng’izi ZARARI:Kolorado lichinkasi va qo’ng’izi bargni yeb shikastlaydi. Harbir tup kartoshkada 20-40 dona qo’ng’iz yoki lichinka bo’lganda barglar 50-100% gacha nobud bolishi mumkin. KURASH CHORALARI:Kolorado qo’ng’iziga qarshi erta bahorda qishlovdan chiqqan qo’ng’izlarning kartoshka bargiga tuxum qoyishidan oldin yoki shu davrda kartoshka ichdan tasir etuvchi insektetsidlar bilan kimyoviy ishlanadi. z Kartoshka kuya kochatlarga hatto o’zini tutib olgan o’simlikka ham zarar yetkazishi mumkin.Ko’chatlarning ayrim barglarini ba’zan butun tupini quritadi.Kuya kartoshka bargidan tashqari yuzaroqdagi kartoshkaga ham zarar yetkazadi.Daladan yigib olingan omborxonadagi kartoshkaga ham zarar yetkazishi mumkin. Voyaga yetgan kuya qanotlarini yozganda 12-16mm yetadi. Oldingi qanotlari kulrang bo’lib och kulrang popugi bor, orqa qanotlari och sariq bo’lib kengroq popugi bor; oldingi va o’rta oyoqlari och kulrang rangda, orqa oyoqlari och sariq rangda, moylovlari uzun ingichka, orqa oyoqlari uzun. Orqa qanotlari oldingi qanotlaridan kaltaroq. Kartoshka kuyasi z KURASH CHORALARI: Mintaqamizning iqlim sharoitidan kelib chiqqan holda kartoshka palagi qurimasdan turib yigishtirib olish zarur. Zararkunandaning qishda dalada qishlab qolmasligi uchun dala zararlangan tugunak va palaklardan tozalanadi, yer chuqur haydaladi, qishda yaxshilab yaxob suvi berilishi kerak. Bu agrotexnik tadbirlar daladagi kuya g’umbaklarini 50-70% gacha yo’q qiladi. z z Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|