Bireylerin sağlığını ve iyilik seviyelerini pekçok faktör etkilemektedir
Bu faktörler,sıklıkla sağlığın korunmasında ve sağlıkta değişim oluşturan risk faktörler ile karşılıklı etkileşime sahiptir.
Sağlığı etkileyen major faktörler
Genetik Yapı
Bireyin yaşamı boyunca sağlığını etkileyen bir genetik yapısı vardır.
Genetik Yapı;
Kişiliği
Vücut yapısını
Entelektüel kapasiteyi
Sağlıkta bozulma ve başetme durumlarını etkilemektedir.
Örneğin”Kalp krizleri ve İnmeler”
“Orak Hücreli Anemi,Hemofili
“Diyabetus Mellitus”
“Kanser”
Sağlığı etkileyen major faktörler
Algılama Yetisi ve Eğitim
Algılama Yetisi;
Gençlik çağından önce belirlenir ve doğum öncesi ve sonrası faktörlerden etkilenir
Sağlıklı gelişmeler,çocukluk ve bebeklik çağını etkileyerek algılama yetisin de olumlu gelişmeler oluşturur
Algılama yetisi,beyin yaralanmaları ve hastalıklarından dolayı azalabilir.
Eğitim;
Eğitim algılama yetisini geliştirebilir
Eğitim seviyesi bireyin sağlıklı olma rehberlerini /Yollarını anlamayı ve izlemeyi etkiler.
Sağlığı etkileyen major faktörler
Irk,Etnisite, ve Kültürel Geçmiş
Bazı hastalıklar bazı ırklarda ve etnik gruplarda diğerlerinden daha fazla oluşabilir.
Örneğin;Amerika da
* Hipertansiyon, Afrikan Amerikalılarda ;
* Karaçiğer hastalıkları ve Diyabetus Mellitus ,Native
Amerikalılar’da ve
* Göz bozuklukları Çin’li Amerikalılar da daha fazladır.
Bireyin Etnik ve Kültürel geçmişi de sağlık davranışlarını ve değerlerini ,yaşam tarzını ve hastalık durumlarını etkiler.
Her kültür,sağlık ve hastalıkta özgün yola sahiptir.
Her kültürün sahip olduğu inanç ve hastalık tedavi pratikleri de farklıdır.
Sağlığı etkileyen major faktörler
Yaş,Cinsiyet ve Gelişimsel Seviye
Yaş;
Kardiyovasküler bozukluklar,genç yaştaki kişileri nasıl etkilediği tam bilinmemekle birlikte 40 yaşından sonra artış gösterdiği belirtilmektedir.
Kalp atakları,erkeklerde daha yaygındır ancak Menapozdan sonra kadınlarda da artar ve böylece cinsiyet farkı eşitlenir.
Cinsiyet;
Bazı hastalıklar bir cinsiyeti diğerinden daha fazla etkiler.
Örneğin;
Prostat Kanseri,erkeklerde ve servikal kanser kadınlarda;
Gelişimsel Seviye;
Genç yetişkinlerde kronik hastalıklarda insidans artmış olup, genel hastalıkların ciddi koplikasyonları gelişebilir.Öneğin Grip
Erken yaşlarda Suisid (intihar) girişimi yaşlılara göre pik yapabilir.
Sağlığı etkileyen major faktörler
Yaşam Tarzı ve Çevre
Yaşam Tarzı
Bireyin yaşam stili sağlığını etkiler;
Yeme örüntüleri,
Kimyasl ajan kullanımı (alkol,nikotin,kafein,yasal va yasal olmayan ilaçlar gibi )
Egzersiz ve dinlenme örüntüleri ve başetm metodları,
Hipertansiyon ve obesite
Sigara ve kronik akçiğer hastalıkları,
Fazla stres veya sedanter yaşam tarzı kalp hastalıklarını etkiler
Çevre
Sağlığı en büyük etkileyen faktörlerdendir;
İş yaşamında maruz kalınan toksik maddeler (asbest ve benzer tozlar gibi)kronik akçiğer hastalıklarını artırır,
Hava,su ve yiyecek kirliliği,enfeksiyon hastalıkları ve kanser gibi hastalıkları artırır,
Mevsimsel değişiler,hipotermi ya da hipertermi özellikle yaşlıları etkiler
Sağlığı etkileyen major faktörler
Sosyoekonomik Durum
Yaşam tarzı ve çevre, bireyin ekonomik geliri ile yakından ilişkilidir
Yaşanılan yerdeki kalabalık ya da yalnızlık,
Sanitasyon bozuklukları,giyinmede yoksulluk,
Sinek gibi insektisitlerin varlığı,
Isıtma ve soğutma yetersizlikleri,
Kalabalık yaşam bulaşıcı hastalıkların yayılımını etkiler
Diğer problemleri içinde;
Bebek ve çocuk bakım yetersizlikleri,
Yaralanma ve hastalıklarda bakım eksikliği,
Yetersiz beslenme,
Yanlış ilaç kullanımları ve alışkanlıklar
Sağlığı etkileyen major faktörler
Coğrafi Bölge
Yaşanılan coğrafi bölge sağlık durumunu etkiler.
Malarya benzeri hastalıklar,Kuzey Amerika’nın tropikal bölgelerinde diğer bölgelerden daha yaygın görülür,
Multipl Sklerozis, Kanada ve Kuzey Amerika’da daha fazla görülür,
Güneşli,sıcak bölgelerde yaşayan halkta cilt kanserleri ve
Çok nemli bölgelerde yaşayanlar arasında sinüs enfeksiyonları daha fazla gelişebilir.
Yaşam bölgeleri egzersiz örüntülerini de etkiler.
Klinik ve diğer sağlık bakım yapılanmalarının kent ya da şehirde olması yanında transport araçları kullanımı da sağlığı etkileyen faktörler arasındadır.
Toplumda ve sağlık bakımında olan değişimler sonucu toplum temelli koruyucu hizmetler ve bakımı ele alan girişimler ağırlık kazanmaya başlamıştır.
Bugün,Dahili ve Cerrahi Hastalıklar Hemşireliği gibi iki önemli hemşirelik branşı,
sağlıklı davranışlarının öğretimi ve sağlığın devamlılığına daha fazla odaklanmaya önem vermiş.
toplumun sağlığını koruma ve sağlık bakımı ile devamlılığını sürdürmeye hedeflenmiştir.
Sağlığı Koruma ve sürdürme
Sağlığı Koruma ve sürdürmede bilinmesi gereken ve kesinlik kazanmış pratikler;
Günde üç öğün dengeli beslenme (devletin önerdiği yiyecekleri temel alan)
Sağlıklı bir vücut ağırlığa sahip olmak ve devam ettirmek
Günde 30-60 dakika egzersiz yapmak
Günde 7-8 saat uyku almak
Alkol alımından vazgeçmek ya da miktarı en aza indirmek
Sigara içiminine son vermek
Güneşten sakınmak ve güneşe çıkarken güneş kremi kullanmak
Sağlığı Korumada Hemşirenin Rolü
Sağlıklı olma pratikerini bireylere kazandırmada danışmanlık rolünü sürdürmek
Çeşitli yaş gruplarında sağlıklı olma davranışlarını kazandıracak eğitimleri yapabilmek
Sağlığı korumda yeni bilgileri takip etmek ve kanıt temelli bilgileri uygulamaya aktarmak
Hastanelerde, uzun süreli bakım merkezlerinde ,ayaktan bakım merkezlerinde ,iş yeri hemşirliğinde ve hemşirenin çalıştığı her alanda sağlık eğitimlerine önem vermek
Sağlık konusundaki tıbbi ve hemşirelik Web sitelerinin eğitim ve araştırmalarını izleyerek bireylere bu konularda son ve güvenli bilgileri aktarmak
Kaynak
Burke,Mohn-Brown,Eby. Medical- Surgical Nursing Care thr.Ed.USA Peaarson 2001 p.18-19,59
