Teqvim-2015. pdf
Tarixdə bu gün Azərbaycan Milli Arxiv İdarəsi
Yüklə 21,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
340
Tarixdə bu gün Azərbaycan Milli Arxiv İdarəsi 1920 DEKABR Dövlət arxivinin əsası 1920-ci il dekabr ayının 6-da Azərbaycan İnqilab Komitəsinin sədri Nəriman Nərimanov tərəfindən imzalanmış dekretlə qoyul- muşdur. Bu dekretə əsasən Azərbaycan ərazisində keçmişdə mövcud olmuş və dekret verilərkən fəaliyyətdə olan idarə, təşkilat və müəssisələrin arxivləri Vahid dövlət arxiv fondunun tərkibinə daxil edilməli və kargüzarlıqdan qurtarmış işlər isə mərkəzi dövlət arxivinə verilməli idi. 1921-ci ilin yanvarın- dan isə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Dövlət Arxivi Qafqazda ilk dövlət arxivi kimi fəaliyyətə başlamışdı. Müxtəlif dövrlərdə burada yaranan qiymətli ar- xiv sənədləri ya məhv edilmiş, ya da xarici işğalçılar tərəfindən talanıb aparılmışdır. Təsadüfi deyildir ki, bu gün Avropa, Asiya, Amerikanın müxtəlif ölkələrinin muzey və arxivlərində Azərbaycan tarixinə aid çoxlu qiymətli sənədlər və nadir əlyazmalar saxlanmaqda- dır. SSRİ-nin yaranması ilə əlaqədar olaraq 1922-ci ildə arxiv fondları ilə bağlı səlahiyyətlər müttəfiq res- publikaların əlindən alınır, arxiv təşkilatları ittifaq- respublika tabeli orqana çevrilir, onların işinə məhz Moskvadan rəhbərlik edilməyə başlanılır. Onlara əməli rəhbərlik Daxili İşlər Nazirliyinin Baş Arxiv İdarəsi, sonra isə SSRİ Nazirlər Soveti yanında Baş Arxiv İdarəsi tərəfindən həyata keçirilirdi. 1922-ci ilin avqust ayında Mərkəzi Dövlət Arxivinə rəhbərlik bilavasitə Azərbaycan SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət (MİK) Heyətinə həvalə olu- nur. 1925-ci il dekabr ayının 13-də Naxçıvan Mux- tar Respublikasında Mərkəzi arxiv, 1928-ci ildən isə Azərbaycanın qəzalarında qəza arxiv bürolarının ya- radılmasına başlanılır. 1938-ci ildə arxiv təşkilatları Xalq Daxili İşlər Komissarlığının tabeçiliyinə verilmiş, 1960-cı ilə qədər bu tabeçilik davam etmişdir. 1960-cı ildə ar- xiv təşkilatları Daxili İşlər Nazirliyinin tabeliyindən Nazirlər Sovetinin tabeliyinə verilir və yalnız bundan sonra arxiv işinə və arxiv sənədlərindən istifadəyə diqqət artırılır, dövlət arxivləri şəbəkəsinin yenidən qurulması və genişləndirilməsi işinə başlanır. 1991-ci ildə SSRİ dağıldıqdan sonra Azərbaycan xalqı öz mənəvi sərvətləri olan arxivlərə sahib ola bildi. İllərlə qapalı saxlanmış bu arxiv materialla- rından tariximizin tədqiqində və həqiqətlərin orta- ya qoyulmasında geniş istifadə olunmağa başlandı. Beynəlxalq arxiv təşkilatları və ayrı-ayrı dövlətlərin arxiv xidməti orqanları ilə əlaqələr yaradan Baş Arxiv İdarəsi 1996-cı ildə YUNESKO yanında Beynəlxalq Arxiv Şurasına tam hüquqlu üzv qəbul edilmişdi. Arxivlər MDB-yə daxil olan ölkələrin arxivləri ilə yanaşı, bir sıra qonşu ölkələrin arxivləri, xüsusilə Türkiyə və İran arxivləri ilə geniş əlaqələr yaratmışdı. Bu gün ABŞ, İngiltərə, Fransa, Almani- ya, Türkiyə, İran, Belçika, Polşa və başqa ölkələrdən olan tədqiqatçılar respublikamızın arxivlərində sax- lanılan elmin müxtəlif sahələrinə aid sənədlərdən ge- niş istifadə edirlər. 1999-cu il iyul ayının 27-də isə ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən “Milli arxiv fondu haq- qında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə fərman imzalanmışdır. İlk dəfə olaraq bu Qanunla müəyyən edilmişdir ki, Azərbaycan Res- publikasında dövlət, ictimai, dini və digər təşkilatlar, vətəndaşlar qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qay- dalarla arxiv yaratmaq hüququna malikdirlər. Yara- dılmış bu arxivlər küll halda Azərbaycan Respubli- kasının milli arxiv fondunu təşkil edir. Bu Qanuna əsasən mülkiyyət formasından və mühafizə olundu- ğu yerdən asılı olmayaraq Milli arxiv fonduna daxil olan sənədlər Milli Arxiv İdarəsi tərəfindən dövlət qeydiyyatına götürülür. Xalqımızın tarixinin ilk mənbələr əsasında öyrənilməsində idarə və müəssisələrin, habelə vətəndaşların informasiyaya olan gündəlik tələbatlarının ödənilməsində milli arxiv fondu- nun böyük əhəmiyyətini nəzərə alaraq arxiv işi- nin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə 2002-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti ya- nında Baş Arxiv İdarəsinin bazasında Azərbaycan Respublikasının Milli Arxiv İdarəsi yaradılmışdı. Bu idarəyə tabe olan respublika əhəmiyyətli 6 dövlət arxivi, Dövlət arxivinin 15 filialı, Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət arxivi, habelə 55 rayon və şəhər dövlət arxivləri mövcuddur. Yüklə 21,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|