Teqvim-2015. pdf

Ə d ə b i y y a t
Şəfa əl Əsrar: sufiliyin 
sirləri adlı əsəri /S.Y.Əş-
Şirvani Əl Bakuvi;  
elmi red. Z.Quluzadə, 
A.Musayeva; azərb. 
dilinə uyğ. N.Abuzərov, 
A.Sultan, Ə.Fərhadov, 
D.Əhmədov.- Bakı: Elm, 
2010.- 407 s. 
Seyid Yəhya Şirvani 
mövzusunda seminar     
//Mədəniyyət.- 2013.-  
10 aprel.- S.12.
Zərbəliyev, C. Seyid 
Yəhya Bakuviyə həsr 
olunmuş konfrans 
Livan mətbuatında 
/C.Zərbəliyev                
//Mədəniyyət.- 2013.-    
9 oktyabr.- S.11. 
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.anl.az
www.azerislam.com
www.miras.az
www.seyidyahyashir-
vani.az
Filosof

---

362
Mədəniyyət.Maaarif.Elm
225
illiyi
Mirzə Cəfər Topçubaşov   
1790-1869
2015
Mirzə  Cəfər  Əlimərdan bəy 
oğlu Topçubaşov 1790-cı ildə (bəzi 
mənbələrdə 1784) Gəncə  şəhərində 
anadan olmuşdur. Sonralar ailəsi ilə  
Tiflis şəhərinə köçmüşlər. Mirzə Cəfər 
Topçubaşov mədrəsə  təhsili almış, 
rus,  ərəb, fars, türk, erməni və gürcü 
dillərini bilmişdir.
O, 1812-ci ildə Rusiya Xarici işlər 
nazirliyində işə düzəlmişdi.
M.Topçubaşov 1817-ci ildə  İran 
elçiləri arasında Peterburqa gedərkən, 
burada ona Xarici İşlər Nazirliyinin 
departamentində  tərcüməçi vəzifəsi 
təklif olunmuş, beləliklə, o, rus impe-
riyasının paytaxtında qalmışdır. 
1819-cu ildə Mirzə  Cəfər Sankt-
Peterburq Baş Pedaqoji İnstitutunda 
ərəb, fars, və türk dillərindən dərs de-
mişdir.
1823-cü ildə o, Peterburq Universi-
tetinin fars filologiyası üzrə  professoru 
olmuş, 1835-1849-cu illərdə Fars dili 
və  fiziologiyası kafedrasına rəhbərlik 
etmişdir. 1849-1867-ci illərdə Rusiya 
Xarici  İşlər Nazirliyi Asiya departa-
mentinin Şərq Dilləri İnstitutunun pro-
fessoru olmuşdur.
1852-1857-ci illərdə M.C.Topçu-
başov Rusiya Arxeologiya və numiz-
matika cəmiyyətinin müəssislərindən 
və onun Şərq  şöbəsinin ilk rəhbəri 
olmuşdur. Onun təşəbbüsü ilə  həmin 
şöbə  “İzvestiya” (Xəbərlər) adlı jur-
nal nəşr edərək burada Şərq arxeolo-
giyası, habelə Azərbaycan haqqında 
məqalələr nəşr edirdi.
O, “Kitabi-Dədə Qorqud”u və 
50-dən artıq  şairin  əsərlərini rus 
dilinə  tərcümə etmişdir. Jurnal-
dakı 
məqalələrin 
əksəriyyətini 
M.C.Topçubaşov özü yazırdı. Onun 
rəhbərliyi altında bir sıra rus şərqşünası 
və diplomatı hazırlanmışdır.
Rusiyada  şərqşünaslıq elmi və 
təhsilinin təşəkkülündə Topçubaşovun 
rolu böyükdür. Topçubaşov fars dilinin 
qrammatikasına dair bir sıra əsərlərin 
müəllifidir. O, 50 ilə yaxın rəsmi sənəd 
və ədəbiyyatı fars dilindən tərcümə et-
mişdir. Topçubaşov İmperator kitabxa-
nasında saxlanılan Şərq əlyazmalarının 
müxtəsər izahlı biblioqrafiyasını hazır-
lamışdır.
A.S.Qriboyedov ondan fars, 
A.Mitskeviç isə türk dilini öyrənmişdir. 
O, Mitskeviçlə dost olmuş  və onun 
“Krım sonetləri” adlı əsərini fars dilinə 
tərcümə etmişdir.
M.Topçubaşovun elmi fəaliyyətini 
V.Belinski, İ.Kraçkovski, O.Senkovski 
kimi rus elm və mədəniyyət xadimləri 
yüksək qiymətləndirmişlər.
1869-cu ildə Topçubaşovun  şəxsi 
təşəbbüsü və  vəsaiti hesabına hüquq-
şünaslıq sahəsində  dəyərli  əsərlər 
yazan tələbələr üçün Senatın qərarı 
və imperatorun imzası ilə 100 rubl 
verməklə “Topçubaşov mükafatı” təsis 
olunmuşdu.
O, London Kral Asiya Cəmiyyətinin 
həqiqi üzvü olmuşdur.
Şərqşünas alim I dərəcəli Stanislav, 
II və III dərəcəli Anna, İranın “Şiri-
Xurşid” ordenləri ilə mükafatlandırıl-
mışdır.
Mirzə  Cəfər  Əlimərdan bəy oğlu 
Topçubaşov 1869-cu il fevral ayının 
4-də Peterburqda vəfat etmişdir.
Şərqşünas alim