Teqvim-2015. pdf

Ə d ə b i y y a t
Məmmədov, T. Murtuza 
Muxtarovun bağı: 
Mərdəkan Dendrarisi 
/T.Məmmədov.- Bakı, 
2000.- 124 s.
Mirzəyev, G.M. 
Azərbaycan neft 
sənayesinin milyon-
çuları /M.Mirzəyev,  
M.Mirzalıyev                
//Neft haqqında nə bi-
lirsiniz?.- Bakı, 2005.- 
S.122-123.
Джанахмедов, А. 
Нефтяной магнат 
Муртуза Мухтаров 
/А.Джанахмедов.-
Баку: Чашыоглу, 
2000.- 66 с.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.adam.az
www.azadliq.info
www.preslib.az
Xeyriyyəçi, mesenat

---

364
Geologiya.Coğrafiya
235
illiyi
Hacı Zeynalabdin Şirvani  
1780-1838
2015
Hacı Zeynalabdin ibn  Axund İskəndər 
Şirvani 1780-ci ildə  Şamaxı  şəhərində 
anadan olmuşdur.
Onun beş yaşı tamam olanda ailəsi 
Bağdad yaxınlığındakı Kərbəla şəhərinə 
köçmüşdür. Zeynalabdin də ilk təhsilini 
burada mədrəsədə almışdır. 1796-cı ildə 
o, təhsilini başa vurmaqdan ötrü Bağdad 
şəhərinə getmişdir. Zeynalabdin Bağdad-
da fəlsəfə, tibb, astronomiya və riyaziy-
yatı, habelə dilləri öyrənməkdə davam 
etmişdir.
Bağdad kitabxanalarında olan 
səyahətnamələr, bütün Şərq dünyasından 
buraya axışıb gəlmiş alimlərin, müqəddəs 
şəhərin ziyarətinə  gələn zəvvarların 
söhbətləri bu gənc oğlanın nəzərlərində 
yeni bir dünya açmışdır. Dünyanı görmək 
və onun möcüzələri ilə həmyerlilərini ta-
nış etmək elə həmin vaxtdan gənc Zey-
nalabdinin həyat məqsədinə çevrilmiş 
və o, tərəddüd etmədən səyahətə çıxmaq 
qərarına gəlmişdir.
İndi artıq bir çoxu sıradan çıxmış 
beş yüzdən artıq  əlyazma və  mətbu 
qaynağın və  səyahətlər zamanı etdiyi 
şəxsi müşahidələri nəticəsində  Şirvani 
ona dünya şöhrəti gətirən üç kitab yaz-
mışdır: 1822-ci ildə “Riyazüs-səyahət” 
(“Səyahət bağçaları”), 1827-ci ildə 
“hədaiqüs-səyahət” (“Səyahət bağları”) 
və  nəhayət, 1833-cü ildə “Bustanus-
səyahət” (“Səyahət gülzarı”). Bu 
əsərlərdə o, bir çox ölkələrin coğrafi-
yası, tarixi, etnoqrafiyası, arxitekturası, 
ədəbiyyatı və görkəmli ictimai xadimləri 
barədə  dəyərli məlumatlar vermişdir. 
Şərqin digər alim və səyyahları kimi o da 
Yeri yeddi iqlim qurşağına bölmüşdür.
Olduğu bir çox yerlərdə onu saraya 
dəvət etmişlər. Bunlardan Misir hakimi 
İbrahim bəyi, İran şahı Fəthəli şah Qaca-
rı, Türkiyə sultanı Mahmudu və başqa-
larını göstərmək olar. Olduğu saraylarda 
müzakirə və söhbətlərdə iştirak edən Şir-
vani həmişəlik burada qalmaq dəvətlərinə 
nəzakətlə rədd cavabı vermişdir. Şirvani 
həmişə macəralar və  məhrumiyyətlərlə 
dolu səyyah həyatını saraydakı rahat 
həyatdan üstün tutmuşdur.
Zeynalabdin eyni zamanda şair olmuş 
və “Təmkin” təxəllüsü ilə şeirlər yazmış-
dır. Həmin şeirlər onun səyahətnamələrinə 
səpələnmiş və əlyazması Tehran mərkəzi 
kitabxanasında saxlanan “Divan”ında 
toplanmışdır. Bu nadir şəxsiyyətin 
digər  əsərlərinin  əlyazmaları Britaniya 
muzeyində, Paris Milli kitabxanasında, 
Sankt-Peterburqda və İranda saxlanır.
Şirvaninin  əsərləri bir çox Azərbay-
can,  İran, rus və Avropa tədqiqatçıları 
tərəfindən öyrənilib. Bu alimlərdən 
A.Ağa Bakıxanovun, M.Tərbiyətin,          
Ə.Həmid Rəbbaninin, B.A.Dornun, 
N.V.Xanıkovun, E.Bloşenin və başqala-
rının adlarını  çəkmək mümkündür. Bu 
sırada öz ömrünün böyük bir hissəsini 
Zeynalabdin Şirvaninin elmi hünərlərinin 
tədqiqinə həsr etmiş N.K.Kərəmovun adı 
xüsusilə qeyd olunmalıdır.
Şirvani ömrünün son illərini ailəsi ilə 
Şirazda keçirib. Elə buradan da özünün 
son səyahətinə yollanıb. Bu, onun həyat 
yoldaşı ilə birlikdə çıxdığı həcc ziyarəti 
idi.
1838-ci ildə  həmin səfəri zamanı 
Zeynalabdin  Şirvani yolda xəstələnmiş 
və Middə şəhəri yaxınlığında dünyasını 
dəyişmişdir. Hacı Zeynalabdin elə orada 
da dəfn olunmuşdur.
Səyyah və coğrafiyaçı