Teqvim-2015. pdf

18
100 
illiyi
Tarixdə bu gün

---

Ə d ə b i y y a t
Kuğu’nun son ötüşü: Çanakkale destanı /proje ve metin. E.Göze; foto. S.Taşkın; ingilizceye çev. K.Çiftçi, A.Turgut.- İstanbul: Boğaziçi 
Yayınları, 2005.- 319 s.
Osmanlı Belgelerinde Çanakkale muharebeleri.- Ankara, 2005.-53 s. 
Əbdülrəhmanlı, N. Çanaqqala: Keçmişlə gələcək arasında yaddaş körpüsü //Ekspress.- 2012.- 31 mart-2 aprel.- S.14
Əhədova, K. Bir ölkənin taleyini dəyişən insan /K.Əhədova //Hərbi and.- 2011.- 21 may. - №20.- S.7. 
Qaliboğlu, E. Atatürkün sərkərdəlik qüdrətini sübut edən döyüş: Çanaqqala zəfərindən 95 il ötür /E.Qaliboğlu //Xalq cəbhəsi.- 2010.- 18 
mart.- №49.- S.14 . 
Uğur.Çanaqqala zəfərindən 99 il ötür. Mustafa Kamal Atatürk əsgərlərinə demişdi: “Mən sizə təcavüz əmrini vermirəm, ölməyi əmr 
edirəm” /Uğur //Xalq cəbhəsi.- 2014.- 18 mart.- S.14. 
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.ataturk.net
rəhbərliyi ilə qeyri-bərabər döyüşdə qələbə qazan-
mışdı.
Çanaqqala döyüşləri müharibələr tarixinə 
özünün misilsiz adını yazmışdır. Bu savaşlar 
nəticəsində türklər dünyaya öz döyüş  əzmlərini 
sübut etmişlər. Min illik döyüş təcrübəsi olan bö-
yük türk millətinin Birinci Cahan müharibəsindəki 
zəfəri bu ulusun bir daha yenilməz olduğunu 
təsdiqləmiş oldu. Bu qalibiyyət savaşın taleyində 
əhəmiyyətli dönüş yaratmış və onu daha bir neçə il 
uzatmışdır. Çanaqqala döyüşləri, əsrimizin ən bö-
yük döyüşlərindən biridir. 
Həqiqətən də, Çanaqqala savaşında babaları-
mızın göstərdiyi şücaət və igidliklər bu gün örnək 
olaraq anılmaqdadır və 100 il öncəyə nəzər salan-
da sanki nümunəvi qəhrəmanlıq portretinə tamaşa 
edirsən. Bu portretdə qadın nişançılardan, sağ əlini 
itirib, sol əli ilə vuruşandan tutmuş, 276 kq-lıq 
mərmini inanılmaz formada topa qoyub atəş açan 
və düşmən gəmisini pərən salan Seyid Çavuşa 
qədər hər kəs əks olunmuşdur. Fəxrlə demək olar 
ki, bu portretdəki simalar və şücaətlər Çanaqqala 
savaşını qeyd-şərtsiz olaraq böyük qəhrəmanlıq 
dastanına çevirmiş və bu dastan sonrakı nəsillərin 
və təbii ki, bizlərin milli ruhda, cəsurluq ruhunda 
tərbiyə almağımıza bir məktəb olmuş  və olacaq-
dır.
Çanaqqaladа Osmanlı əsgərlərinin göstərdikləri 
igidliklər düşmən gеnеrаllаrını, siyаsi və dövlət 
xаdimlərini bеlə  hеyrətə  gətirmişdi. XX əsrin  ən 
böyük siyаsətçilərindən biri hеsаb  еdilən Çör-
çil: “Türklər Çanaqqaladа  ən müаsir silаhlаrlа 
silаhlаnmış güclər qаrşısındа bir qаlа kimi 
dаyаnmışdılаr”, ingilis gеnеrаlı Оqlаndеr isə: “Türk 
əsgərlərinin döyüşdə göstərdikləri igidliklərin 
nəzərə аlınmаmаsı ingilislər üçün fəlаkət оldu”, – 
dеmişlər. Gеnеrаl Tаvshеnd isə türk əsgərinə bеlə 
qiymət vеrmişdi: “Аvrоpаdа еlə bir əsgər yоxdur 
ki, türklərlə müqаyisə  еdilə bilsin. Misаl üçün, 
Gеlibоlunu göstərmək istəyirəm.  Оrаdа bizim 
gəmilərdən  аçdığımız  аtəş  nəticəsində  səngərlər 
yеrlə yеksаn оldu. Türklər dеyil, bаşqа millətdən 
оlаn əsgərlər оlsаydılаr, bunа dözməyərək səngərləri 
tərk еdərdilər. Аmmа türk əsgərləri sоnа kimi bu 
cəhənnəmdəki mövqеlərini tərk еtmədilər”.
Şanaqqala döyüşlərdə Azərbaycandan da çox-
saylı insan döyüşmüş  və  həlak olmuşdur. Ora-
da dəfn olunan soydaşlarımızın qəbir daşlarının 
üzərində onların Azərbaycanın hansı bölgəsindən 
olduğu yazılıb. Demək olar ki, Azərbaycanın bü-
tün rayonlarından Çanaqqalada şəhid olanlar var.
Türkiyə Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra ingilis 
və fransız donanmalarının geri çəkilməyə məcbur 
edildiyi gün - 18 mart, Çanaqqala  Şəhidlərini