Kbt я25 uot (059) Baş redaktor

Ə d ə b i y y a t

Allahverdi Teymur oğlu Bağırova “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilməsi haqqında: [E.Bağırov adına qoşun hissələrinin 

komandiri-Azərbaycan Respublikasının suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunmasında, dinc əhalinin təhlükəsizliyinin təmin 

edilməsində göstərdiyi şəxsi igidlik və şücaətə görə]: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, 24 fevral 1993-cü il //Azərbaycan 

Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı.- 1993.- № 4.- S.15.- (Ölümündən sonra).

Abbasoğlu, B. Mətin komandir /B.Abbasoğlu //Ölərkən dünyaya gələn oğullar.- Bakı, 2004.- S.35-53.

Bağırov Allahverdi Teymur oğlu //Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları: biblioqrafiya /M.F.Axundov adına Milli Kitabxana; tərt. ed. 

H.Həmidova.- Bakı, 2008.- S.38-40.

Əsgərov, V. Bağırov Allahverdi Teymur oğlu /V.Əsgərov //Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları.- Bakı, 2010.- S.49-50.

Seyidzadə, M. Bağırov Allahverdi Teymur oğlu /M.Seyidzadə //Milli qəhrəmanlar zirvəsi.- Bakı, 2010.- S.38.

İ n t e r n e t d ə

www.adam.az

www.anl.az

www.az.wikipedia.org

www.milliqahraman.az

www.e-qanun.az

22

Milli Qəhrəman

140

Siyasət.Hüquq.Hərbi iş

680

illiyi

Əmir Teymur

 1336-1405

APREL

Əmir  Tеymur  1336-cı  il  aprel  ayı-

nın 9-da Özbəkistanda, indiki Şəhrisabz 

şəhərində аnаdаn оlmuşdur.  О, türkləşmiş 

bаrlаs  tаyfаsındаndır.  Əmir  Tеymur 

1361-ci ildə Tоğluq Tеymurun yаnındа 

хidmətə girmiş və Qаşqаdəryа vilаyətini 

idаrə еtmişdir. Sаğ dizindən və çiynindən 

аldığı  yаrаdаn  аyаğı  qаtlаnmаdığınа 

görə оnа “Tеymurləng” (Tоpаl Tеymur) 

ləqəbi  vеrilmişdir.  Səmərqənd  və  Bəlх 

hаkimi Hüsеynlə ittifаq bаğlаyıb, uzun 

müddət Tоğluq Tеymurа və оnun оğlu 

İlyаs Хоcаyа qаrşı mübаrizə аpаrmışdır. 

Hаkimiyyət uğrundа mübаrizədə 1370-

ci  ildə  Hüsеynə  qаlib  gələn  Tеymur, 

əmir  titulu  qəbul  еdərək  Çingiz  хаnın 

nəsli  аdındаn  Mаvərаünnəhri  tək  idаrə 

еtməyə bаşlаmış və Səmərqəndi dövlətin 

pаytахtı еlаn еtmişdir.

1380-ci  ildən  Tеymurun  işğаlçılıq 

yürüşləri  dаhа  dа  gеnişlənmiş,  1386-

cı  ildə  Sultаniyyəni  tutub  Təbrizə, 

Nахçıvаnа,  Qаrsа,  Tiflisə,  Şəkiyə, 

Qəbələyə  hücum  еtmiş,  1387-ci  ildə 

Sаlmаs,  Urmiyа  və  Mаrаğadan  kеçib 

Gilаnа,  оrаdаn  isə  məğlubеdilməz 

sərkərdə kimi Səmərqəndə qаyıtmışdır.

Qеyd  еtmək  lаzımdır  ki,  ХIV  əsrin 

70-80-ci illərində Аzərbаycаndаkı siyаsi 

sаbitlik Əmir Tеymurun bu ölkəyə hücu-

mu üçün əlvеrişli şərаit yаrаtmış, 1386-

cı  ilin  bаhаrındа  Аzərbаycаn  yеnidən 

İrаnа  və  Cənubi  Qаfqаzа  yürüş  еtmiş 

Tеymurun hücumunа məruz qаlmışdır.

Əlincə  qаlаsı  istisnа  оlunmаqlа  bü-

tün  Аzərbаycаnı  zəbt  еtmiş  Tеymur, 

оğlu  Mirаnşаhı  Dərbənddən  Bаğdаdа, 

Həmədаndаn  Rumа  qədər  оlаn  böyük 

bir ərаziyə hаkim təyin еtmişdir.

1398-ci ildə Tеymur Hindistаnа hü-

cum  еdərək  Dеhli  şəhərini  də  tutmuş-

dur.  1402-ci  ildə  Аnkаrа  döyüşündə 

Türkiyə  sultаnı  İldırım  Bаyаzidə  qаlib 

gəlmişdir.

Mirаnşаhın 

yеritdiyi 

mənfur 

siyаsətdən  хəbərdаr  оlаn  Tеymur 

Hindistаn səfərindən qаyıtdıqdаn sоnrа 

yеnidən  Аzərbаycаnа  yürüş  еtmiş  və 

yürüş  tаriхdə  “yеddiillik  mühаribə” 

аdlаndırılmışdır.  Tеymurun  bu  yürüşü 

zаmаnı uzun müddət cəsаrətlə müdаfiə 

оlunаn Əlincə qаlаsı dа işğalçılara tаbе 

еdilmişdir.

Onun  imperiyası  şimalda  Dərbənd 

keçidi,  Volqa  və  İrtış  çaylarından  baş-

layaraq  cənubda  İran  körfəzinədək, 

Şərqdə  Qobi  səhrasının  hüdudları  və 

Qanq çayı sahillərindən Qərbdə Balkan 

yarımadasınadək geniş bir ərazini əhatə 

edirdi.  Tеymurun  işğаlçılıq,  tаlаnçılıq 

məqsədi  dаşıyаn  hərbi  yürüşləri  bir 

çох  хаlqlаrın  sоsiаl-iqtisаdi  və  mədəni 

inkişаfınа  хеyli  zərər  vurmuşdur. 

Təkcə  bu  fаktı  göstərmək  kifayətdir 

ki,  о,  1383-cü  ildə  İsfаhаndа  70  min, 

1401-ci ildə isə Bаğdаddа 90 min dinc 

əhаlini qılıncdаn kеçirmiş, mühаribələr 

zаmаnı  əldə  еdilmiş  vаr-dövlət,  əsir 

аlınmış  sənətkаrlаr,  mеmаrlаr  və  baş-

qaları Səmərqəndə göndərilmiş və оnlаr 

burаdа dəbdəbəli sаrаylаr, məscidlər və 

еvlər tikmişdilər.

Əmir Tеymur 1405-ci il, fеvrаl ayı-

nın 18-də Çinə yürüşü ərəfəsində vəfаt 

еtmişdir.  Səmərqənddə  Əmir  Tеymur 

məqbərəsində  dəfn  оlunmuşdur.  Əmir 

Tеymur tаriхdə məğlubеdilməz sərkərdə 

kimi ad qoymuşdur. 

9

Sərkərdə

Ə d ə b i y y a t 

Əmir Teymurun 

vəsiyyətləri.- Bakı: Qa-

nun, 2012.- 196 s.

Marozzi, C. Dünya fatehi 

Teymur /C.Marozzi.- Bakı: 

Qanun, 2012.- 487 s.

Oğuz, Y. Əmir Teymur: 2 

kitabda /Y.Oğuz.- Bakı: 

Apostrof, 2011-2012.

Vamberi, G. Əmir Teymur 

/G.Vamberi.- Bakı: Elm və 

təhsil, 2013.- 131 s. 

Əmir Teymur                     

//Аzərbаycаn Sоvеt 

Еnsiklоpеdiyаsı: 10 

cilddə.- Bakı, 1986.- C.9.- 

S.186.

Деревьев, М. Тимур: 

Тамерлан: Исторические 

романы /М.Деревьев.- 

Москва: Армада, 1997.- 

554 с.

Лэмб, Г. 

Тамерлан:правитель 

и полководец /Г.Лэмб; 

[пер. с англ. Л. 

А. Игоревского; 

отв. ред. Л. И. 

Глебовская].-Москва: 

Центрполиграф, 2014.-

286 с.

İ n t e r n e t d ə

www.az.wikipedia.org

www.anl.az

141

Ə d ə b i y y a t 

Heydər Əliyev Atatürk 

haqqında /topl. tərt. 

ed. S.Nəzərli.- Bakı: 

AzAtaM, 2003.- 78 s.

Mustafa Kamal 

Atatürk və türkçülük: 

29 oktyabr 2005-ci 

il: (Elmi konfran-

sın materialları)                        

/tərt. O.Musayev.- 

Bakı: AzAtaM, 2006.- 

73 s.

Nəzərli, S. Müdrik 

Atatürk: gerçək 

hekayətlər.- Bakı: Nur-

lan, 2006.-108 s.

Atalı, İ. Atatürk bütün 

türklərin sevgisinə 

layiqdir /İ.Atalı               

//Türküstan.- 2014.- 

18-24 may.- S.9.

Eyniyev, M. Ata-

türk /M.Eyniyev                   

//Respublika.-2015.- 

25 aprel.- S.6.

Владимирский, А.В. 

Великий Ататюрк: 

«Отец народа», 

«Человек Судьбы» 

/А.В.Владимирский.- 

М.: Яуза, Эксмо, 

2014.-348 с.

İ n t e r n e t d ə

www.az.wikipedia.org

www.anl.az

Dövlət xadimi

Mustafa Kamal Atatürk 

1881-1938

Mustafa  Kamal  Atatürk  1881-ci  il  ap-

rel  ayının  19-da  Osmanlı  imperiyasına 

məxsus  Səlanikdə  (indiki  Yunanıstanın  Sa-

lonika şəhəri) anadan olmuşdur. 1896-1899-

cu  illərdə  müasir  Makedoniya  ərazisində 

yerləşən Manastır Hərbi məktəbini bitirərək 

İstanbul Hərb Məktəbinə qəbul olunmuşdur. 

1902-ci  ildə  zabit  rütbəsi  ilə  məzun  olmuş, 

Hərbi  Akademiyada  təhsilini  davam  etdir-

mişdir. 1905-ci il yanvar ayının 11-də kapitan 

rütbəsi ilə akademiyanı bitirmiş, 1905-1907-

ci illər arasında Dəməşqdə 5-ci Orduda xidmət 

etmiş, 1907-ci ildə adyutant rütbəsi almışdır. 

1909-cu il aprel ayının 19-da İstanbula daxil 

olan  Hərəkat  Ordusunda  qərargah  rəisi  ola-

raq  xidmət  etmişdir.  1910-cu  ildə  Fransaya 

göndərilmiş,  Pikardi  Manevralarındə  iştirak 

etmiş, 1911-ci ildə İstanbulda Baş Qərargah 

Mərkəzində xidmətə başlamışdır.

1911-1912-ci illərdə baş vermiş Osmanlı-

İtaliya müharibəsi zamanı Tobruk və Dərnə 

bölgəsində xidmət etmiş, 31 oktyabr 1918-ci 

ildə İldırım Orduları Qrupuna komandir təyin 

olunmuş, bu ordunun ləğvindən sonra 13 no-

yabr  1918-ci  il  tarixində  İstanbula  gələrək 

Müdafiə Nazirliyində çalışmışdır.

1919-cu  ildə  Samsuna  getmiş,  23  iyul-7 

avqust tarixləri arasında Ərzurum, 4-11 sent-

yabr  tarixləri  arasında  isə  Sivas  Konqresini 

çağıraraq ölkənin işğal olunmuş ərazilərinin 

geri qaytarılması üçün görülməsi lazım olan 

işləri müəyyənləşdirmişdir. 1919-cu ilin de-

kabr ayında Ankarada böyük ruh yüksəkliyi 

ilə qarşılanmış, 1920-ci il aprel ayının 23-də 

Türkiyə Böyük Millət Məclisinin fəaliyyətə 

başlamasından  sonra  Türkiyə  Respublikası-

nın qurulması yolunda əhəmiyyətli addımlar 

atmışdır.  Məclis  və  hökumət  başqanlığına 

seçilmiş,  Türkiyə  Böyük  Millət  Məclisinin 

Qurtuluş Savaşının uğurla nəticələnməsi üçün 

lazımi qanunlar qəbul edib onların tətbiqinə 

başlanmasını təmin etmişdir.

Sakarya zəfərindən sonra 1921-ci il sent-

yabr  ayının  19-da  Türkiyə  Böyük  Millət 

Məclisi  Mustafa  Kamala  marşal  rütbəsi  və 

qazi titulu vermişdir. Qurtuluş Savaşı 24 iyul 

1923-cü ildə imzalanan Lozanna müqaviləsi 

ilə sona çatmışdır. Beləliklə, Sevr müqaviləsi 

ilə  parçalanması  nəzərdə  tutulan,  türk  xal-

qına 5-6 vilayət böyüklüyündə ərazi verilən 

Türkiyə  torpaqları  üzərində,  milli  birliyə 

əsaslanan  yeni  türk  dövlətinin  qurulması 

üçün heç bir əngəl qalmamışdır.

1  noyabr  1922-ci  il  tarixində  xilafət  və 

monarxiya  bir-birindən  ayrılmış,  monar-

xiya  ləğv  edilmiş,  Osmanlı  İmperiyasının 

mövcudluğuna  son  qoyulmuşdur.  Türkiyə 

1923-cü  il  oktyabr  ayının  29-da  respublika 

elan  edilmiş,  Atatürk  yekdilliklə  ilk  prezi-

dent  seçilmişdir.  30  oktyabr  1923-cü  ildə 

İsmət  İnönü  tərəfindən  respublikanın  ilk 

hökuməti  qurulmuşdur.  Türkiyə  Respubli-

kası  “Hakimiyyət  qeyd-şərtsiz  millətindir” 

və “Yurdda sülh, cahanda sülh” ideologiyası 

əsasları  üzərində  qurulmuşdur.  1927,  1931, 

1935-ci illərdə Türkiyə Böyük Millət Məclisi 

tərəfindən yenidən prezident seçilmişdir.

Atatürk  1938-ci  il  noyabr  ayının  10-da 

İstanbulda,  Dolmabaxça  sarayında  vəfat  et-

mişdir.  Cənazəsi  müvəqqəti  olaraq  Ankara 

Etnoqrafiya Muzeyində dəfn edilmiş, mavzo-

leyi tikildikdən sonra 10 noyabr 1953-cü ildə 

oraya köçürülmüşdür.

Ümummilli lider Heydər Əliyev Atatürkə, 

Türkiyəyə  və  türk  dünyasına  ehtiramı-

nın  əlaməti  olaraq,  9  mart  2001-ci  il  tarixli 

Sərəncamla  qardaş  Türkiyə  ilə  tarixi,  milli-

mənəvi, mədəni bağlılığımızın inkişafı üçün 

mühüm  əhəmiyyət  daşıyan  Atatürk  irsinin, 

ümumiyyətlə,  türk  tarixi  və  mədəniyyətinin 

daha  dərindən  öyrənilməsi  və  təbliğ  olun-

ması məqsədi ilə bir təsisat - Azərbaycanda 

Atatürk  Mərkəzini  yaratmışdır.  Bakıda Ata-

türkün adını daşıyan prospekt və park salın-

mış, abidəsi ucaldılmışdır. Atatürk adına lisey 

fəaliyyət göstərir.

135 

illiyi

Siyasət.Hüquq.Hərbi iş

19

APREL

142

85 

illiyi

İnqilab Kərimov 

1931-2011

APREL

4

Mədəniyyət.Maarif.Təhsil

Ə d ə b i y y a t

Azərbaycan peşəkar 

teatrının tarixi və inkişaf 

mərhələləri /İ.Kərimov; 

elmi red. M.Seyidov.- Bakı: 

Maarif, 2002.- 576 s.

Heydər Əliyev: sənət, 

sənətkarlar və sənətkarlıq 

haqqında /İ.Kərimov.- Bakı: 

ULU İKF, 2005.- 228 s.

Şuşa-Ağdam teatrı 

/İ.Kərimov.- Bakı: Elm, 

2001.- 140 s.

Teatr: taleyin ömrümə 

yazdığı qismət /İ.Kərimov.- 

Bakı: Elm, 2009.- 465 s.

Əliyeva, K. İnqilab 

Kərimovun xatirəsinə ehti-

ramla /K.Əliyeva //Kaspi.-

2012.- 28-30 iyul.- S.23.

İnqilab Kərimov                  

//Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 

29 iyul.- S.6.

Nərimanoğlu, M. Ömrün 

və sənətin zirvəsində: 

mədəniyyət xadimləri           

//Azərbaycan.- 2011.- 8 

aprel.- S. 10.

İ n t e r n e t d ə

www.anl.az

www.az.wikipedia.org

Teatrşünas

İnqilab Saleh oğlu Kərimov 1931-

ci il aprel ayının 4-də Göyçay rayo-

nunda anadan olmuşdur. Orta məktəbi 

bitirdikdən  sonra  1948-1953-cü 

illərdə Azərbaycan Dövlət Teatr İns-

titutunun  teatrşünaslıq  fakültəsində 

təhsil almışdır. 1957-ci il noyabr ayı-

nın 25-dən taleyini Azərbaycan Milli 

Elmlər  Akademiyasının  Memarlıq 

və  İncəsənət  İnstitutu  ilə  bağlamış, 

1966-1985-ci illərdə kiçik elmi işçi, 

sonra baş elmi işçi kimi çalışmışdır. 

Alim-tədqiqatçı  İnqilab  Kərimov 

1968-ci  ildən  Azərbaycan  Dövlət 

İncəsənət  İnstitutunda  teatr  tarixi, 

teatr  tənqidi  və  dram  nəzəriyyəsi 

fənlərini  tədris  etmiş,  universite-

tin  professoru  olmuşdur.  1963-cü 

ildə  “Sovet  Azərbaycanının  gənclər 

teatrı”  adlı  namizədlik  dissertasi-

yasını,  1988-ci  ildə  “Azərbaycan 

teatrının yaranması, təşəkkülü və in-

kişafı  problemləri  (XIX  əsrin  sonu, 

XX  əsrin  əvvəlləri)”  adlı  doktorluq 

dissertasiyasını  Moskvada  müdafiə 

edərək sənətşünaslıq doktoru alimlik 

dərəcəsi almışdır. 

Görkəmli 

alim, 

yorulmaz 

tədqiqatçı    200-ə  yaxın  elmi  əsərin, 

o cümlədən 25 monoqrafiya və kita-

bın müəllifidir. Elmi əsərlərindən bir 

neçəsi  rus  dilində  çap  olunmuşdur. 

“Abdulla  Şaiq  və  teatr”,  “Ağadadaş 

Qurbanov”,  “Azərbaycan  və  gürcü 

səhnə  ustalarının  dostluğu”,  “Xalq 

istedadları”,  “Sovet  Azərbaycanının 

gənclər  teatrı”,  “Azərbaycan  Dövlət 

Dram  Teatrı”,  “Əbdürrəhim  bəy 

Haqverdiyev  və  teatr”,  “Cəfər  Cab-

barlı  adına  Kirovabad  Dövlət  Dram 

Teatrı”,  “Gənclik  və  gözəllik  te-

atrı”,  “Sənət  yolu,  dostluq  yolu”, 

“Nəriman  Nərimanov  və  teatr”, 

“Azərbaycan  teatrının  təşəkkülü  və 

inkişafı”, “Türkiyə və Azərbaycan te-

atr  əlaqələri”,  “Şuşa-Ağdam  teatrı”, 

“Azərbaycan  teatrı  125”  adlı  kitab-

ları  çap  edilmişdir. Alim  mətbuatda 

“İnqilab” imzası ilə çıxış etmişdir.

Milli  teatrşünaslıq  elmimizdə 

mühüm  yer  tutan  bu  tədqiqat 

əsərləri  Azərbaycan  teatr  tarixinin 

öyrənilməsində böyük əhəmiyyət kəsb 

edir.  Teatrşünaslıq  elminin  yüksək 

obyektivlik və elmi dəqiqliklə seçilən 

sözügedən  tədqiqat  əsərlərində  və 

monoqrafiyalarda milli teatr tarixinin 

böyük  bir  mərhələsinin  əhəmiyyətli 

hadisələri  əhatə  olunmuşdur.  Milli 

teatr tariximizin tədqiqinə həsr olun-

muş bu əsərlər çox böyük elmi dəyərə 

malik  olmaqla  yanaşı,  geniş  təcrübi 

və nəzəri əhəmiyyət daşıyır. 

2001-ci  ildə  Azərbaycan  Milli 

Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü 

seçilmişdir.

İnqilab  Kərimov  2011-ci  il  iyul 

ayının 22-də vəfat etmişdir.

143

Coğrafiya.Geologiya

105 

illiyi

Əli Əşrəf Əlizadə

1911-1985

APREL

Əli Əşrəf (Ələşrəf) Əbdülhüseyn oğlu 

Əlizadə 1911-ci il aprel ayının 24-də Şa-

maxıda anadan olmuşdur. 1930-1935-ci 

illərdə  M.Əzizbəyov  adına Azərbaycan 

Neft  İnstitutunda  (indiki  Azərbaycan 

Dövlət  Neft  və  Sənaye  Universiteti) 

geoloji-kəşfiyyat  fakültəsində  təhsil  al-

mışdır. 1942-ci ildə Azərbaycan KP MK 

katibi, 1944-cü ildə Azərbaycan KP MK-

nın ikinci katibi seçilmişdir. 1938-1946 və 

1954-1959-cu illərdə M.Əzizbəyov adı-

na Azərbaycan Sənaye İnstitutunda dərs 

demişdir.  Akademiyanın  yaradıcıların-

dan biri olmuş, 1945-ci ildə Azərbaycan 

SSR Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü 

seçilmişdir.  1946-1948-ci  illərdə  “Az-

neft”  və  “Azneftkəşfiyyat”  birliklərinin 

rəisi, 1949-1954-cü illərdə M.Qorki adı-

na Türkmənistan Dövlət Universitetində 

kafedra  müdiri  və  Türkmənistan  SSR 

EA faydalı qazıntılar bölməsinin müdiri 

vəzifələrində  çalışmışdır.  1977-1985-ci 

illərdə Azərbaycan SSR EA İ.M.Qubkin 

adına  Geologiya  İnstitutunda  (indiki 

AMEA Geologiya və Geofizika İnstitu-

tu)  “Regional  geologiya  və  tektonika” 

şöbəsinin müdiri olmuşdur.

1938-1948-ci  illərdə  Azərbaycan 

SSR  EA  Geologiya  İnstitutunun  Elmi 

Şurasının  üzvü  olmuşdur.  1944-cü  ildə 

geologiya-mineralogiya elmləri doktoru 

elmi dərəcəsi almaq üçün “Azərbaycanın 

maykop  lay  dəstəsi  və  onun  neftliliyi” 

mövzusunda dissertasiya müdafiə etmiş-

dir. 1945-ci ildə professor elmi rütbəsini 

almışdır. 1946-cı ildə SSRİ Ali Sovetinin 

2-ci çağırış deputatı seçilmişdir.

Azərbaycanın  əsas  neft  rayonlarında 

geoloji  tədqiqat  işləri  aparmış,  bir  sıra 

mühüm neft və qaz-kondensat (Siyəzən, 

Zəyli-Zeyvə, Buzovna-Maştağa, Şaban-

dağ,  Gürgan,  Qaradağ,  Qarabağlı,  San-

qaçal,  Duvannı,  Qazanbulaq,  Kürsəngi, 

Muradxanlı  və  s.)  yataqlarının  aşkar 

edilməsində  bilavasitə  iştirak  etmişdir. 

Mezozoy  çöküntülərinin  neftlilik  prob-

lemi  ilə  məşğul  olmuş,  Türkmənistan 

SSR-də apardığı tədqiqatlar nəticəsində 

Pliosen  çöküntülərinin  stratiqrafik  sxe-

mini  tərtib  etmiş,  Akçaqılın  faunasını 

öyrənmişdir. Elmi kadrların hazırlanma-

sında böyük xidmətləri olmuşdur.

Akademik  Ə.Əlizadə  regional  geo-

logiyanın,  tektonikanın  və  neft  geolo-

giyasının  müxtəlif  problemlərinə  aid 

Azərbaycan  və  rus  dillərində  500-dən 

artıq  elmi  əsərin  müəllifidir.  “Yer  və 

zəlzələlər”,  “Türkmənistanın Akçaqılı”, 

“Azərbaycanın Sarmatı”, “Azərbaycanın 

paleogen  yataqları”  və  s.  əsərlərin 

müəllifidir.

Alim  1976-cı  ildə  Ümumittifaq  pa-

leontologiya  cəmiyyətinin  fəxri  üzvü, 

1973-cü ildə Qubkin adına mükafatın lau-

reatı olmuşdur. 1943-cü ildə yeni neft ya-

taqlarının kəşfinə və mənimsənilməsinə 

görə,  1946-cı  ildə  isə  kiçik  həcmli-

elektroperforator  cihazını  işləyib  ha-

zırladığına  görə  SSRİ  Dövlət  mükafa-

tına layiq görülmüşdür. İki dəfə “Lenin 

ordeni”  (1942,  1946),  “Qırmızı  Əmək 

Bayrağı”  ordeni  (1966)  və  medallarla 

təltif edilmişdir. 1971-ci ildə “SSRİ-nin 

fəxri neftçisi” və “Türkmənistan SSR-in 

Əməkdar  elm  və  texnika  xadimi”  fəxri 

adlarına layiq görülmüşdür.

Akademik Əli Əşrəf Əlizadə 1985-ci 

il mart ayının 23-də Bakıda vəfat etmiş-

dir.

Ə d ə b i y y a t

Ümumi geologiya: ali 

texniki məktəblər üçün 

dərslik /Ə.Əlizadə, 

M.Babayev; elmi red. 

A.Vəzirzadə.-Bakı: Maa-

rif, 1973.- 371 s.

Səmədli, Ə. Roma-

na bənzər həyat: 

bədii sənədli povest 

/Ə.Səmədli.- Bakı: 

Azərnəşr, 2001.- 168 s.

Ələşrəf Əbdülhüseyn 

oğlu Əlizadə: biblioqra-

fiya  /AMEA Geologiya 

İn-tu; red. A.Əli-zadə.- 

Bakı: “Nafta-press”, 

2011.

Əlizadə Əliəşrəf 

Əbdülhüseyn oğlu              

//Azərbaycanın geoloq 

və geofizik alimləri /tərt. 

S.B.Axundova.- Bakı, 

2004.- S.124-126.

Məmmədli, İ. Görkəmli 

akademikin yubileyinə 

həsr olunmuş elmi 

konfrans keçirildi 

/İ.Məmmədli //İki sahil.- 

2011.- 3 may.- S. 13.

İ n t e r n e t d ə

 www.anl.az

www.az.wikipedia.orq

dspace.khazar.org

www.science.gov.az

24

Akademik

144

Coğrafiya.Geologiya

105 

illiyi

Baba Babazadə

1911-1962  

APREL

Baba  Qurbanqulu  oğlu  Babazadə 

1911-ci  il  aprel  ayının  25-də  Bakının 

Ramana  qəsəbəsində  anadan  olmuş-

dur.  1929-cu  ildə  N.Nərimanov  adına 

Sənaye Texnikumunu, 1934-cü ildə isə 

Azərbaycan Sənaye İnstitutunu (hazırki 

Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Uni-

versiteti) bitirmişdir.

B.Babazadə ölkəmizin neft tarixində 

müstəsna  rol oynamış alimlərimizdəndir. 

Buzovna-Maştağa,  Zirə,  Kürsan,  Qa-

radağ,  Neft  Daşlarının  şimal-şərq  qa-

nadında və digər ərazilərdə zəngin neft 

yataqlarının kəşfi onun adı ilə bağlıdır. 

O,  dənizdə  və  quruda  neft  hasil  edən 

yeni  bazaların  yaradılmasında  da  fəal 

iştirak etmişdir ki, bu da Azərbaycanda 

qaz sənayesinin təməlinin qoyulmasına 

əsaslı təkan vermişdir.

Neft  və  qaz  yataqlarının  axtarışı, 

kəşfiyyatı işlərində yeni metodların ya-

radıcılarındandır. Onun elmi əsərlərində 

müxtəlif torpaq süxurlarında neft və qaz 

yataqlarının  yerləşməsinin  qanunauy-

ğunluqları barədə geniş bilgilər toplan-

mışdır.  Məhz  bu  tədqiqatlar  bütün  So-

vet İttifaqının neft rayonlarında düzgün 

geoloji  kəşfiyyat  işlərinin  aparılması 

istiqamətində nəzəri baza rolunu oyna-

mışdır.

İkinci  Dünya  müharibəsi  illərində 

SSRİ-nin  tank  və  təyyarələrinin  90  fa-

izi  Bakı  yanacağı  ilə  işləyirdi.  1942-ci 

ilin qışında geoloq “Buzovna-Maştağa” 

yatağının  açılmasına  nail  olmuşdur  ki, 

bu kəşfinə görə ona 1944-cü ildə SSRİ 

və  Azərbaycan  neftçiləri  arasında  ilk 

dəfə olaraq Sosialist Əməyi Qəhrəmanı 

adı  verilmişdir.  1953-1962-ci  illərdə 

Azərneft Birliyinin baş geoloqu işləmiş, 

onu  “Allahdan  geoloq  vergisi  verilmiş 

adam” adlandırmışdılar.

Görkəmli alim pedaqoji fəaliyyətlə də 

məşğul olmuş, Azərbaycan Dövlət Neft 

Akademiyasında dərs demiş, 20-dən çox 

elmlər namizədi hazırlamış, gələcək ge-

oloqlara  öz  peşələrinə  məhəbbət  aşıla-

yaraq zəngin təcrübəsini onlarla bölüş-

müşdür. Neft və qaz yataqlarının geoloji 

tədqiqat probleminə həsr edilmiş 80-dən 

artıq elmi əsərin müəllifidir.

Azərbaycan SSR Ali Sovetinin 3 və 

5-ci çağırışında deputat seçilmişdir.

1959-cu ildə Azərbaycan SSR Elmlər 

Akademiyasının  müxbir  üzvü,  1962-ci 

ildə geologiya-mineralogiya elmləri dok-

toru elmi adını almış, 1947-ci ildə SSRİ 

Dövlət  mükafatı  laureatı  olmuş,  “Qaf-

qazın  müdafiəsinə  görə”,  “1941-1945-

ci  illərdə  Böyük  Vətən  müharibəsində 

rəşadətli əməyə görə” medalları, Lenin 

ordeni,  3  “Qırmızı  Əmək  Bayrağı”  or-

deni ilə təltif olunmuşdur.

Görkəmli 

geoloq-neftçi 

Baba 

Babazadə  1962-ci  il  avqust  ayının  18-

də Bakıda vəfat etmiş, Fəxri Xiyabanda 

dəfn edilmişdir.

Yaşadığı  binanın  qarşısına  barelye-

fi  vurulmuş,  Xəzər  dənizində  geoloji 

struktura alimin adı verilmişdir.