Keksa va keksa yoshdagi bemorlar bilan suhbatlashish choralari va suhbatning xususiyatlari

MUHOKAMA VA NATIJALAR
Kundalik hayotimizda keksalar bilan ko‘proq aloqada bo‘lamiz, shu sababli bemorning holati haqida gap ketganda ehtiyot bo‘lib, vaziyatdan kelib chiqib gapirish, shundan so‘ng ularni tinglash, suhbatni yumshoq qilish uchun esa tinch va baland ovozda gapirish lozim bo‘ladi. Bundan tashqari, bir narsani takror-takror aytsa ham, inkor qilmasdan tinglash muhimdir. Keksa yoshdagi bemorlar bilan muloqotni bemorning holatiga ko‘ra 5 ta maslahatni ko‘rib chiqamiz:
• 1-maslahat: past ovoz bilan aniq gapiring!
• 2-maslahat: Yaxshi tinglovchiga aylaning!
• 3-maslahat: Salbiy hikoyalari ko‘p bo‘lgan odamlardan biznes bilan shug‘ullanishni so‘rang!
• 4-maslahat: Keksa odamlar demensiyasi bilan muomala qilganda, boshqa odamning dunyosiga boring!
• 5-maslahat: og‘zaki bo‘lmagan muloqotdan foydalaning! Keksalar alohida emas.
Keksa yoshdagi bemorlar to‘g‘ri eshitishlari uchun baland ovozda gapirish o‘rniga, "past" ovoz bilan "aniq" va tushunarli qilib gapirish lozim bo‘ladi. Ma’lumotlarni ortiqcha yuklamaslik va ularning yaxshi tushunishlarini osonlashtirish uchun alohida so‘zlar bilan gapirish tavsiya etilmaydi. Ya’ni, yon yoki orqa tomondan emas, iloji boricha old tomondan gapirish muhimdir. Agar bemor yotoqda yoki nogironlar aravachasida bo‘lsa, uning holatidan kelib chiqib, holatingizni pasaytirib, unga qarab suxbatlashish tavsiya etiladi. Bu esa keksa yoshdagi bemorning eshitishi va tushunishini osonlashtiradi.
Keksa odamlar bilan gaplashganda, ular tez -tez bir hikoyani takrorlaydilar. Buning sababi, yoshi ulg‘aygan sari qisqa muddatli xotirani unutish osonroq. Keksa yoshdagi bemorlar bilan muloqotni osonlashtirish uchun birinchi navbatda "yaxshi tinglovchi" bo‘lish kerak bo‘ladi. Bemorning hikoyasini chin dildan "tinglash" - bu parvarish qiluvchining muloqot qilishidagi asosiy pozitsiyasidir.
Keksa yoshdagi bemorlar bilan gaplashib, bemor bilan ishonch munosabatlarini o‘rnatish uchun, asta-sekin gaplashishga vaqt ajratishga to‘g‘ri keladi. Keksa yoshdagi bemorlarni muvaffaqiyatli tinglashning kalitlaridan biri – boshqa narsaga chalg‘imasdan, o‘zingizni xotirjam his qilishdir.
Bemorlarga yordam berayotganingizni his qilish - bu hayot sifatini yaxshilash uchun zarur bo‘lgan hissiyotdir.
Keksa odamlarda demensiya - bu kasallik, unda aql, xotira va fikrlashning tushkunlik jarayoni boshlanadi. Buzilish miyaning hujayrali halokati bilan oqlanadi. Keksalik demensiyasi bo‘lsa, qarindoshlar keksa odamning dastlabki unutuvchanligini sezmaydilar va bemorning g‘ayrioddiy xatti-harakatlari bo‘lgan taqdirdagina signal berishadi. Keksalar demensiyasi u haqiqatdan butunlay farq qiladi, bunday holda, ushbu bemor bilan muloqot jarayonida u bilan oldin ham gaplashganingiz haqidagi dalillarni ko‘rsatmaslik va yoki rad qilmaslik lozim, balki xuddi boshqa odamning olamiga borayotgandek muloqot qilishga harakat qilish kerak bo‘ladi. Demansi bo‘lgan bemorlar doimo o‘zlarini yo‘qotib qo‘yadigan tashvish, tartibsizlik, g‘azab va sabrsizlik bilan kurashadilar. Shu sababli, demensiyasi bo‘lgan qariyalar bilan muloqot jarayonida ular bilan yaqin bog‘lanishga harakat qilish lozim.
Keksa yoshdagi bemorlar gapira boshlaganda, bir oz orqaga egilib, ularga hikoya sizni qiziqtirayotganini bildirish va suhbatdoshga iliq qarashga harakat qilish orqali uning sizga bo‘lgan ishonch munosabatlarini o‘rnatishingiz mumkin.
Albatta, bu munosabatni osongina tuzatish mumkin emas. Keksalar bilan chin yurakdan muloqot qilish zavq bag‘ishlaydi va ko‘proq eshitishni xohlash - og‘zaki bo‘lmagan muloqotni yaxshilashning eng tezkor usulidir.
Keksalarga g‘amxo‘rlik - bu nafaqat tibbiyotda, balki psixologiyada ham maxsus bilimlarni talab qiladigan kasbdir. Tibbiy xodim keksa bemorlar bilan muloqot jarayonida har xil xulq-atvor, xususiyatlariga ega bo‘lgan bemorga duch kelishi mumkinligi haqida tasavvurga ega bo‘lishi lozim.
Keksa yoshdagi bemorlarning asosiy psixologik xususiyatlaridan biri - yolg‘izlik hissidir. Afsuski, buning ko‘pincha ob’ektiv sabablari bor - aloqa yetishmasligi, yaqinlar e’tiboridan chetda qolish, odatiy turmush tarzini o‘tkaza olmaslik va boshqalardan iborat.
Yana bir xususiyat shundaki, keksa odamlar yangi narsalarga moslashishga qiynaladilar. Bunda rivojlanishni xohlamaslik katta rol o‘ynaydi va motivatsiya oddiy - “Bu menga nima uchun kerak? Hayotni deyarli yashab bo‘ldimku!?" degan tushunchalari mavjud bo‘ladi va bu ularni og‘zaki suxbatlarida tez-tez aks etadi.
Ko‘pchilik keksa bemorlar keksalikni zaiflik bilan bog‘laydi va ba’zida ular shunchalik kuchli bo‘lishadiki, o‘zlarini zaif his qila boshlaydilar. Bunga sabab orttirilgan kasalliklar bilan kuchayadi - keksa odam o‘zlarini so‘ndira boshlaydilar, doimo hozirgi va keyingi kasalliklari haqida o‘ylaydilar va keyin klinikaga tashrif buyuradilar, yangi kasalliklarni qidiradilar, aslida ular shirin so‘zu e’tiborni tibbiy xodimlardan eshitgani boradilar. Va xolanki, o‘z kasbiga jonkuyar va tajribali tibbiy xodim bunday bemorlar bilan qanday muloqotda bo‘lishni biladilar va ularga shirinso‘zlik, mexribonlik, kasalliklaridan xalos bo‘lishlarini aytib, ularni tinchlantiradilar. Natijada - uzoq davom etgan depressiya va hayoti uchun qo‘rquv paydo bo‘lishini oldini olishadilar. Keksa bemorlarimiz, xushmuomala tibbiy xodimlaru shifokorlardan bunday munosabatni eshitgach, o‘zlarini hayotga bo‘lgan qarashlarini o‘zgartiradilar va oz muddatga bo‘lsada hozirgi va kelasi paydo qilmoqchi bo‘lgan kasalliklarni unutadilar.
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, keksalarga g‘amxo‘rlik qilish nafaqat samimiy yordam, balki maxsus bilim va ko‘p bo‘sh vaqtni ham talab etmaydi.
Keksa yoshli insonlarda qarish jarayoni turli kasalliklar bilan ifodalanadi. Qarish jarayonida organizmning moslashish qobiliyati pasayadi, uning o‘zini o‘zi boshqarish tizimida zaifliklar paydo bo‘ladi, yoshga bog‘liq patologiyani qo‘zg‘atadigan va ochib beradigan mexanizmlar shakllanadi va ular yosh bola kabi e’tiborga, shirin so‘zga muxtoj bo‘ladilar.
Kasalliklar surunkali bo‘lib, atipik kurs, patologik jarayonning tez -tez alevlanishi va uzoq tiklanish davri bilan kechadi.
Keksalarning umumiy jismoniy holati salomatlik va mehnat qobiliyatining ajralmas ko‘rsatkichidir. Ular uchun odatdagidek yashash qobiliyatini saqlab qolish, ya’ni o‘ziga xizmat qilish muhim, shuning uchun ularning asosiy xususiyatlarini hisobga olish kerak. Masalan:
- harakatlanish darajasi;
- o‘ziga xizmat ko‘rsatish darajasi;
- doimo yaxshi munosabatni kutish;
Keksalikdagi sog‘liq holatining bunday ob'ektiv ko‘rsatkichi cheklangan makon bilan chegaralanishdir. Shu asosda qariyalarning quyidagi toifalari ajratiladi: a) erkin harakatlanadigan; b) uyga, kvartiraga, xonaga bog‘langan kishilarning harakatchanligi cheklanganligi sababli; v) harakatsiz, yordamsiz, to‘shakda.
Hamma keksalar uchun universal bo‘lgan bu xususiyatni hisobga olgan holda, har bir alohida holatda qancha tibbiy va ijtimoiy yordam hamda qanday tartibdagi yordam zarurligini tezda anglab olinsa, kasallikni oldini olish uchun ob’ektiv yondashish kerakligini aniqlash muhim bo‘ladi.
Keksa odamning kasalligi-bu odam uzoq davom etadigan surunkali kasallik natijasida oddiy mustaqil hayot uchun zarur bo‘lgan kundalik vazifalarni bajara olmasligida namoyon bo‘ladi. Bunday holda, doimiy g‘amxo‘rlik va yordam talab qilinadi. Keksa zaiflikka ruhiy yoki jismoniy nuqson (marazm) sabab bo‘lishi mumkin, lekin ko‘pincha - ikkalasining birgalikdagi ta’siri kuchli bo‘ladi. Natijada keksa yoshdagi bemorlar o‘zlariga bo‘lgan e’tiborning kamligini hamda kasalliklari oshib borayotganligi haqida bildiradilar. Ushbu vaziyatda keksa yoshdagi bemorlarga tibbiy xodim tomonidan alohida e’tibor va g‘amxo‘rlik ko‘rsatilishi lozim bo‘ladi.
Yana bir kasallik borki, keksalarda tez-tez uchraydigan kasallik bu insult bo‘lib, insultdan keyingi shikastlanishlar natijasida keksa yoshdagi bemorlarning ruhiy holatiga ta’siri kushli bo‘ladi. Bunday hodisalarga stereotiplarhamroh bo‘lishi mumkin. Nevrologik zarbalar har xil darajada namoyon bo‘lganligi sababli, ushbu