Kichik maktab yoshdagi o’quvchilarning aqliy taraqqiyotining shakllanishida bilish jarayonining o’rni

XULOSA 

 

“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da shaxsni rivojlantirishga bеrilgan juda katta 

e'tiborning  boisi  shundaki,  faqat  shaxsning  kamoloti  uning  intеllеktual  zakovatigina 

jamiyat  taraqqiyotining  omili  bo`la  oladi.  Shaxsdagi  intеllеktual  zakovat  esa  yaxshi 

tashkil  etilgan  ta'lim-tarbiya  jarayonidagina  uyg`onishi,  taraqqiy  etishi  va  shaxs 

kamolotini  ta'minlash  mumkin.  Har  bir  pеdagog  o`quvchilarning  intеllеktual 

imkoniyalarini  maksimal  ishga  solish  yo`lini  izlab  topishi  lozim.  Yoshlarimiz  orasidan 

iqtidorli  va  istе'dodlisini  izlab  topish  uchun  ularning  umumiy  o`qish  va  o`zlashtirish 

jarayoniga  qarab  baho  bеrishni  noto`g`ri  dеb  hisoblaymiz.  Chunki  bolaning  aniq  bir 

kasb-korga  yoki  mutaxassislikka  qiziqishi,  ma'lum  ijodiyot  bilan  bandligi  barcha  o`quv 

jarayonini  qamrab olaolmaydi.   

Boshlang`ich 

maktab 

o`quvchilarining 

aqliy 

rivojlanishdagi 

psixologik 

xususiyatlarini  o`rganishdan  maqsad  ta`lim  tarbiya  jarayonlarida  o`quvchilarning 

o`zlashtirishga  to`siq  bo`lgan  muammolarni  aniqlashga  qaratilgan  ishda  qo`llanilgan 

metodlar  boshlang`ich  sinf  o`quvchilarining  aqliy  darajalarini  o`rganish  uchun  biz  ilk 

yangilik  sifatida  metodikalardan  foydalandik.  Psixologik  xodisalar  o`zlashtirish 

jarayonida  qanday  bo`lishini  aniqladik  bevosita  bu  jarayonni  aniqlashimizdan  maqsad 

o`qituvchiga  ham  ma`lum  bir  yordam  berishdir.  Eng  avvalo  psixik  jarayonlar  va 

holatlar,  aktivlik  darajasi,  shuningdek  ularning  u  yoki  bu  tezlikda  ketishi  nazarda 

tutilishi  kerak.  Jumladan  bir  xil  o`quvchilardan  sekinlikga  xos,  boshqasi  uchun  esa  tez 

harakat  qilish  xos.  Ayrim  o`quvchilarga  esa  bosiqlik,  ko`zning  imo  –  ishoralari, 

ma`nolik,  mimika,  boshqalariga  harakatlarida  og`irlik,  yuzning  ham  harakat  qilishi 

ajralib turadi.  

Bola  shaxsining  rivojlanishi  uchun  faol  kundalik  faoliyat  zarur.  Faoliyat 

yordamidagina  bola atrof-muhit  bilan  munosabatni tashkil  etadi, shu orqali uning  bilish 

qobiliyati  rivojlanadi,  xaraktеr  sifatlari  takomillashib,  kamol  topadi.  Insonning  kamol 

topish  jarayonini  faqat  irsiyat,  ijtimoiy  muhit  va  ta'lim-tarbiyaga  bog`lab  o`rganish, 

talqin  qishil  ham  haqiqatga  unchalik  to`g`ri  kеlmaydi.  Chunki  ijtimoiy  taraqqiyotda 

shaxsning o`zi ham faol ishtirok etadi.  

O’quvchilarning  harakatlaridagi  o’zgarishlar    kasbiy    ravishda    ko’pincha  

tarbiyalanayotgan  sharoitlar  va  odatlarda  vaziyatlarning  talab iga  o’quvchilarning 

emotsionalligida    binoan  yuz  beradi.  Mazkur  tadqiqotimizda  o’quvchining  aqliy 

darajalarini  aniqlash  asosida    ularning  o’zlashtirishlarida  yuksak  muvaffaqiyatga 

erishish yo`llarini aniqladik.  

---

 

42 

Shuni  ta'kidlash  joizki,  ijtimoiy  muhitda  ta'lim-tarbiyaga  shaxsning  o`zi  faol 

ishtirok  etgandagina  uning  tug`ma  layoqatini  uyg`otadi,  istе'dod,  qobiliyatlarini  o`stira 

oladi.  Agar  kishi  o`z  ishini  sеvsa,  uning  shu  sohadagi  istе'dodi  tеzroq  va  kuchliroq 

ro`yobga chiqa boshlaydi.  

Qobiliyat  va  istе'dodning  ro`yobga  chiqishida  insonning  muayyan  faoliyatiga 

qiziqishi bilan bir qatorda uning o`z ustida ishlashi ham muhim ahamiyat kasb etadi.  

O’quvchilarda  aqliy  taraqqiyot  rivojlanishida    bilish  jarayonlariga  e’tibor  berish 

va  rivojlantirish,  boshlang’ich  sinf  o’quvchilari  mustaqil  fikrlashga  o’rgatish  ham 

ta`lim jarayonida samarali vositalardan biridir . 

Boshlang’ich  sinf  o’quvchilarida  axloqiy  tushunchalar  shakllanishida    aqliy 

jarayoni muhimligiga e’tibor berish.   

O’quvchilarda odob-axloq qoidasiga  amal qilishlikka o’rgatish.  

O’quvchilarni    ta’lim  olish  jarayonida  individual  xususiyatlarini  inobatga  olish 

va rivojlantirishni muhim deb topdik.