Kichik maktab yoshdagi o’quvchilarning aqliy taraqqiyotining shakllanishida bilish jarayonining o’rni

xususiyatlari………………………………………………………….33 

2.1.  Boshlang`ich  sinf  o’quvchilarining  aqliy  taraqqiyoti  rivojlanishga  ta’sir  etuvchi 

omillar………………………………………………………………….…33 

2.2. 

Boshlang’ich 

sinf 

o’quvchilari 

aqliy 

rivojlanishida 

qo’llaniladigan 

metodikalar…………………………………………………………………….….39 

Xulosa………………………………………………………………………….…51 

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati……………………………………….……53 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

4 

KIRISH  

 

Mavzuning  dolzarbligi:  O`zbekistonni  mustaqillikni  qo`lga  kiritgach  mamlakatimizda 

yashayotgan  barcha  fuqarolar  uchun  munosib  turmush  sharoitlarini  yaratish  ma`naviy  jihatdan 

mukammal  rivojlangan  shaxsni  shakllantirish  ta`lim  va  maoruf  tizimini  yuksaltirishdek  ustuvor 

vazifalrni  amalga  oshirishga  alohida  e`tabor  berildi.  O`zbekiston  Respublikasi  prezidenti 

I.A.Karimov  ta`kidlaganidek  “Hayotimizni  hal  etuvchi  muhim  masalalar  qatorida  buyuk 

ma`naviyatimizni  tiklash  va  yanada  yuksaltirish  milliy  ta`lim  va  tarbiya  tizimini 

takomillashtirish  uning  zaminini  mustahkamlash  zamon  talablari  bilan  uyg`unlashtirish  asosida 

jahon andozalari va ko`nikmalari darajasiga chiqarish barkamol avlodni tarbiyalash zarur” ushbu 

mulohazalarda  ko`rinib  turibdiki  Respublikamizda  amalga  oshirilayotgan  tub  islohatlarning 

yaratuvchisi  sifatida  shaklanayotgan  yosh  avlodni  voyaga  yetkazish  ularning  zamon  talablari 

darajasida  bilim  olishi  shaxs  sifatida  kamol  topishi  boshlang`ich  ta`lim  sirlarini  o`rganish  va 

kundalik  turmush  yumushlarini  hal  etishga  tayyorlab  borish  masalasi  asosiy  muammolar 

tariqasida  ta`lim  jarayonida  ko`ndalang  bo`lib  turibdi.  Ma`lumki  “Kadrlar  tayyorlash  milliy 

dasturi”da  keltirilgan  uzluksiz  ta`lim  tizimining  barcha  bug`unlarida  ushbu  muammoni  hal 

etishda  o`qitish  jarayoni  subyektlarining  o`ziga  hos  o`rni  mavjud  shu  o`rinda  mamlakatimiz 

taraqqiyoti boshlang`ich ta`limdan boshlanishi lozimligini ham bejizga qayt etilmagan.  

Bola aqliy taraqqiyotini ribojlantirishda psixologik  yondashuvlar o`rni  beqiyosdir  bunda 

albatta  o`qituvchi  ta`lim  berish  orqali  o`quvchilar  intelektual  salohiyatini  oshirish  erkin 

firklashga o`rgatishga alohida ahamiyat berishlari zarurdir.  

Shu  o`rinda  I.A.Karimov  “O`qituvchining  bosh  vazifasi  o`quvchilarda  mustaqil  fikr 

yuritish ko`nikmalarni hosil qilishdan iboratdir”. Demokratik jamiyatda bolalar umuman har bir 

inson  erkin  fikrlaydigan  etib  tarbiyalanadi.  Agar  bolalar  erkin  fikrlashni  o`rganmasa  berilgan 

ta`lim  samarasi  past  bo`lishi  muqarrar  mustaqil  fikrlash  ham  katta  boylikdir,  deb  o`qitirib 

o`rganganlar shu  bois  ham  bitiruv  malakaviy  ishimiz  boshlang`ich sinf  yoshidagi  bolaga ta`lim 

berish  bilan  birga  uning  aqliy  taraqqiyot  darajasini  shakllantirishga  oid  psixologik 

yo`ndashishlarning yangicha usullarini ishlab chiqish va amaliyotga qo`llab olish zarurdir.  

Jahonning  barcha  davlatlarida  bo`lganidek  kabi  dunyo  haritasida  munosib  o`rin  olgan 

respublikamizning  ta`lim  sohasida  islohatlar  boshlandi.  Bu  islohatlarning  barchasi  inson  ongli 

har qachongidan ham yuqori saviyaga ko`tarib inson va uning mukammalligi o`z ustida ishlashi 

o`z  mukammalligi  hususida  qayg`urish  muammosi    har  qachongidan  ham  dolzarb  masalaga 

aylandi.  Ayniqsa  boshlang`ich  ta`lim  tizimida  o`quvchilarning  aqliy  rivojlanishining 

muammosining  psixologik  hususiyatlarini  tarkib  toptirish  ushbu  muammolarni  bartaraf  etishga 

qaratiladi. Milliy dasturda e`tirof etilgan yangicha modeldagi shaxsni kamol toptirish yosh avlod 

---

 

5 

ongining  ta`lim  olish  davridagi  rivojlanish  tendinsiyalaridan  tortib  toki  yangicha  o`qitish 

texnologiyalarini  bola  tominidan  o`zlashtirishi  va  undagi  aqliy  intelektual  qobiliyatlarga 

nechog`lik ta`sir ko`rsatayotganligini o`rganish  ma`naviy  barkamollik tamoillarini  maktabda  va 

yangi tipdagi ta`lim muassasalarida joriy etish psixologik yo`ndashish o`qitishning eng ilg`or va 

zamonaviy  shakllarini  amaliyotga  tadbiq  etishni  taqozo  etadi.  Boshlang`ich  ta`lim  tizimida 

o`quvchilarning  bilish  jarayonlari  va  aqliy  rivojlanishni  tarkib  toptirishda  psixologik 

yo`ndashuvlarning tadbiq etish ishning bosh maqsadi sifatida gavdalanadi.