Kichik yoshdagi o’quvchilar uchun bu so’zlarni o’zlashtirish juda qiyin. Kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, boshlang’ich sinflarni bitirgan o’quvchilar ko’p sonli so’zlarni noto’g’ri imlo bilan yozishadi

 Kichik yoshdagi o’quvchilar uchun bu so’zlarni o’zlashtirish juda qiyin. Kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, boshlang’ich sinflarni bitirgan o’quvchilar ko’p sonli so’zlarni noto’g’ri imlo bilan yozishadi.

O’rtacha, kattalar kundalik muloqot uchun 3 mingga yaqin so’z ishlatadi. Biroq, uning so’z boyligi 20 mingga yaqin so’zdan iborat. Odamning so’z boyligi qanchalik katta bo’lsa, hayotda muvaffaqiyat qozonish ehtimoli shuncha yuqori bo’ladi.[44]

Bolani o’qishga o’rgatish bo’yicha bir qancha kitoblarni nashr etgan amerikalik pediatr Syuzan Kanizaresning fikricha, “Bola qanchalik ko’p so’zlarni bilsa, tezroq o’qish va yozishni boshlash ehtimoli shunchalik yuqori bo’ladi, bu unga osonroq bo’ladi. Maktabda yaxshi o’qishi natijasiida aql -zakovati yuqori bo’lgan odam rivojlanadi”[45].

Kanizaresning hisob-kitoblariga ko’ra, 2-3 yoshida bola 50-300 so’zni biladi. 3-4 yoshida so’z boyligi 500 - 1,2 ming so’zgacha ko’payadi. 4 yoshdan 5 yoshgacha 1,5-2 ming so’zgacha o’sadi. Olti yoshga to’lgandan keyin o’rtacha bola 6 mingdan ortiq so’zni biladi.

Maktabga kirganda, bolaning so’z boyligi shunchalik ko’payib ketadiki, u boshqa odam bilan kundalik hayot va uning qiziqish doirasiga kiradigan narsalar haqida bemalol gaplasha oladi (3000 dan 7000 so’zgacha). Muloqotga bo’lgan ehtiyoj nutqning rivojlanishini belgilaydi.

Tadqiqotchi olimlar bolaning nutqini rivojlantirish, uning ona tiliga mehrini uyg’otish zarurligi haqida so’z yuritdilar. K. D. Ushinskiy "Nutq in'omi" ni rivojlantirish tarafdori edi va u bolaning aqliy faoliyatini shakllantirish hamda keyingi ta’lim uchun muhimligini ta’kidlaydi.[46]

O’quvchilar nutqini rivojlantirish deganda, uning mazmuni ustida tizimli ishlash, o’quvchilarga jumlalar tuzishni izchil o’rgatish, to’g’ri so’z va uning shaklini o’ylab tanlash, fikrlarni to’g’ri loyihalash ustida doimiy ishlash tushuniladi.

O’quvchilarning so’z boyligini boyitish uchun ona tili va adabiy o’qish darslarida lug’at bilan ishlash alohida ahamiyatga ega, chunki M.R.Lvovning fikriga ko’ra, 4-sinfgacha yangi so’zlarning yarmi ushbu darslar orqali kichik yoshdagi o’quvchilarning lug’atiga kiradi. "Lug’at ishi o’qituvchining ishidagi epizod emas, balki ona tili kursining barcha bo’limlari bilan bog’liq tizimli, yaxshi tashkil etilgan ish", deb yozgan taniqli ilmiy metodist A.V. Tekuchev[47].

Lug’atni faollashtirish –  bu sinfda so’z boyligi ishining eng muhim yo’nalishlaridan biri . Demak, o’qituvchining vazifasi - passiv so’zlarni o’quvchilarning faol so’z boyligiga aylantirish va so’z ma’nosini o’zlashtirishga yordam berish lozim. Agar o’quvchi kamida bir marta takrorlasa, hikoyalar, dialoglar, xatlar, insholar yozishda ishlatgan bo’lsa, so’z faollashtirilgan deb hisoblanadi. So’zni bilish uning semantikasi, muvofiqligi va ko’lamini bilishni anglatadi.

V.A. Dobromyslov maktab o’quvchilariga "So’zning ma’nosini" ochib berishni o’rgatish kerakligini ta’kidlaydi; uning ma’nosini to’g’ri tushunish, talqin qilish texnikasini bilishni talab qiladi.  Bir so’zni tushuntirish - bu o’quvchilarning so’z boyligini boyitish jarayonining birinchi bosqichi hisoblanadi