Kimyoviy texnologiya

Η =
bunda: p shar holatidagi moddaning zichligi;
p_c tekshirilayotgan suyuqlikning zichligi;
u suyuqlik ichidagi sharning harakat tezligi;
g yerning tortishish kuchi yoki og’itlik kuchining tezlanishi: 9,81 m/sek²

Ishlab chiqarish jarayonida shlakka aylanayotgan aralashmalarda (sulfidlar, oksidlar, silitsidlar, fosfidlar, nitridlar, karbidlar va boshqalar) zarrachalarning harakat tezligi har xil omillarga bog’liq bo’lganida u ni Stoks formulasidan aniqlanadi:

U =
Agar kapillyardagi oqim laminar (sokun) xususiyatga ega bo’lsa, Nyuton formulasiga muvofiq, suyuqlik qatlami orasidagi ichki ishqalanish kuchi (F) tezlik gradient va ichki ishqalanish koeffitsiyenti η bilan aniqlanadi:
F = η
Kichik molekulyar birikmalar va colloid sistemalar uchun η berilgan harorat va konsentratsiyada doimiy qiymatga ega bo’ladi.
Ammo ayrim omilarga ko’ra ko’pchilik colloid va yarim colloid sistemalar bu qonuniyatga bo’ysunmaydi.
Bunga sabab, sistemani ichkarisida to’rsimon strukuralarini hosil bo’lishidir. Bunday strukturaning hosil bo’lishi: a)mitsella ( zaracha ) larni asimmetrik shakl; b) dispers faza zarrachalarini kam solvatlanishidan hosil bo’ladi.
Rebinder kolloid sistemalarda struktura hosil bo’lishini o’rganib, har xil strukturalarni hosil bo’lishini, dispers fazani qanday darajada maydalanishiga bog’liqligini aniqlaydi.
Strukturalar kaogulyasion va kondensatsion (kristallizatsion) bo’ladi. Kaogulyasion struktura molekulalararo vodorod bog’ining zaifligi va Van-der-Vaals kuchlarining kuchsizligidan hosil bo’ladi. Molekulalararo shu xossalar bo’lgani uchun ular mexanik ta’siridan buziladi. Ammo ma’lum vaqt o’tishi bilan ular ilgarigi holatiga qaytadi. Molekulalarning bunday xossasini tiksotropiya deyiladi.
Tiksotrop xossasiga ega bo’lgan moddalarga misol qilib, Fe(OH)₃ ,V₂O₅ biton tiprog’ini, mineral bo’yoqlarni, ko’pchilik yarimkolloid vayuqorimolekulyar birikmalarni olish mumkin. Bu moddalar plastik xossaga ega bo’ladi.