Kirish. 2 I bob Obraz va Prototip Isajon Sultonning"Alisher Navoiy"asari asosida
Nazariy tahlilat: Obrazning san'atiy va ma'naviy tafsilotlari
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.1 Nazariy tahlilat: Obrazning san'atiy va ma'naviy tafsilotlari.
Alisher Navoiy ijodida mahorat bilan ochib berilgan obrazning badiiy- ma’naviy buyukligi mazkur matnda nazariy tahlil ob’ektiga aylanadi. O‘rta asrlarning atoqli shoiri, yozuvchi va mutafakkiri Navoiy ijodiga nazar tashlash uning ijodi teranligini, Sharq ijodiy merosidagi ahamiyatini ko‘rish imkonini beradi. Alisher Navoiy XIV asr oʻzbek adabiyotining koʻzga koʻringan namoyandasi boʻlib, sanʼatning turli janr va shakllariga oʻzining serqirra hissasi bilan mashhur. Uning ijodi bizga go‘zallik va ma’naviyat olamini ochib beradi, uni badiiy detallar bilan boyitadi. Tahlil markazida Navoiyning tevarak-atrofimizdagi dunyoqarashining beqiyos o‘tkirligini, inson qalbi bilan bog‘liq teran muammolarga urg‘u beradigan ana shu tafsilotlar mujassam. Muallif jonli obrazlar, teran timsollar yordamida dunyo haqidagi tasavvurlarini yetkazadi, ular orqali hayot mazmunini tushunadi va topadi. Navoiy ko‘pincha o‘zining badiiy detallari yordamida inson psixologiyasi va tabiatining tub-tubiga kirib boradi. U murakkab tuyg'u va kayfiyatlarni etkazish, odamlar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning nozik tomonlarini tasvirlash va o'quvchi bilan ma'naviy birlikka erishish uchun so'zlarning imkoniyatlari chegarasini kengaytirishga intiladi. Navoiy ijodi har zamon kitobxonlari uchun ilhom va tafakkur manbai bo‘lib xizmat qiladi, chunki uning obrazlari va ma’naviyati hamisha dolzarb va chuqur dolzarbdir. Uning asarlaridagi badiiy- ma’naviy tafsilotlarni tahlil qilish ularning har tomonlama ma’nosini ochishga va katta hikmatlarni to‘plashga yordam beradi. Asarlarda berilgan obrazning badiiy-ma’naviy tafsilotlari Alisher Navoiy ijodiga asoslanadi. Alisher Navoiy, Nizomiy (1441-1501) nomi bilan ham mashhur bo‘lib, O‘rta Osiyoda o‘z davrining eng ko‘zga ko‘ringan shoir va 6 mutafakkirlaridan biri bo‘lgan. Uning ijodi tasavvufiy she’riyatdan tortib, chuqur falsafiy bitiklargacha bo‘lgan turli mavzu va uslublarni qamrab oladi. Navoiy o‘zbek adabiyotining asoschisi sanaladi va mintaqadagi eng mashhur mualliflardan biri bo‘lib qolmoqda. Bu uning asarlarida barcha zamon va xalq kitobxonlarini zavqlantiradigan, ilhomlantiradigan badiiy-ma’naviy tafsilotlarga boyligidadir. Alisher Navoiy obrazining badiiy tafsilotlari uning jonli va majoziy she’riyati orqali ochib beriladi. U tasviriy obrazlar yaratish, o‘z fikr va tuyg‘ularini etkazishda turli adabiy usullardan foydalangan. Uning asarlarida so‘z bilan jonlanib, o‘quvchiga real ko‘ringan tabiat, muhabbat, iztirob va inson tuyg‘ularining ko‘plab tasvirlarini uchratish mumkin. Alisher Navoiy siymosining ma’naviy tafsilotlari uning falsafiy qarashlari, diniy e’tiqodlari bilan bog‘liq. U o‘z asarlarida hayot mazmuni, adolat, kamtarlik, insoniylik kabi abadiy mavzularga murojaat qiladi. Navoiy islomiy e’tiqod tushunchalarini insonparvarlik va bag‘rikenglik g‘oyalari bilan uyg‘unlashtirgani uning asarlarini umuminsoniy, ma’naviyat bilan sug‘orilgan qiladi. Demak, Alisher Navoiy ijodi asosida obrazning badiiy-ma’naviy jihatlarini nazariy tahlil qilish uning ijodini chuqurroq anglash va qadrlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu esa uning asarlariga yangicha, teranroq, dunyo adabiyoti va san’atidagi qadr-qimmati va ahamiyatini anglagan holda qarash imkonini beradi. |