Kirish Kurs ishi mavzusining dolzarbligi

2-rasm. Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning asosiy vazifalari⁵
Davlat tomonidan ijtimoiy muhitni ta’minlash o’z ichiga ichki tartibni saqlash, mahsulot sifati va og’irligini o’lchash standartlarini belgilash, tovar va xizmatlar ayirboshlashni yengillashtirish uchun milliy pul tizimini muomalaga kiritish kabilarni oladi.
Bozor tizimi pul daromadlarini va milliy mahsulotni jamiyat a’zolari o’rtasida taqsimlashda birmuncha tengsizliklarni keltirib chiqaradi. Shu sababli davlat o’z zimmasiga daromadlar tengsizligini kamaytirish vazifasini oladi. Bu vazifa bir qator tadbir va dasturlarda o’z ifodasini topadi.
Birinchidan, transfert to’lovlari muhtojlarni, nogironlarni va birovning qaramog’ida bo’lganlarni nafaqalar bilan, ishsizlarni ishsizlik nafaqalari bilan ta’minlaydi. Ijtimoiy ta’minot dasturlari orqali pensionerlar va qariyalarga moliyaviy yordam ko’rsatiladi.
Ikkinchidan, davlat bozorni tartibga solish yo’li bilan, ya’ni talab va taklif ta’sirida o’rnatiladigan narxlarni o’zgartirish yo’li bilan ham daromadlarning taqsimlanishiga ta’sir ko’rsatadi.
Davlat bir qator yo’llar bilan resurslarning nomutanosib taqsimlanishi keltirib chiqaradigan oqibatlarni yumshatishga ham harakat qiladi.
Birinchidan, iste’molchilarning aniq tovar va xizmatlarni xarid qilish qobiliyatini oshirish yo’li bilan ularning talabi kengaytiriladi.
Ikkinchidan, davlat taklifni oshirish maqsadida ishlab chiqarishni subsidiyalashi mumkin. Subsidiyalar ishlab chiqaruvchilarning zararlarini qisqartiradi va mahsulotlar ishlab chiqarishda resurslarning yetishmasligi muamosini bartaraf qiladi.
Uchinchidan, davlat ayrim tovarlar va ijtimoiy ne’matlarning ishlab chiqaruvchisi sifatida chiqadi. Bunday tarmoqlar davlat mulkchiligiga asoslanadi va davlat tomonidan bevosita boshqariladi yoki ularni moliyalashtirishni davlat o’z zimmasiga oladi.
Iqtisodiyotni barqarorlashtirish, ya’ni iqtisodiyotning barcha sohalarini resurslar bilan ta’minlash, to’liq bandlik va narxlarning barqaror darajasiga erishishda yordam berish hamda iqtisodiy o’sishni rag’batlantirish davlatning eng muhim vazifasi hisoblanadi.
Iqtisodiyotda to’liq bandlikni ta’minlash uchun umumiy sarflar, ya’ni xususiy va davlat sarflarining hajmi yetarli bo’lmasa, davlat bir tomondan ijtimoiy ne’matlar va xizmatlarga o’z xarajatlarini ko’paytiradi, boshqa tomondan xususiy sektorning sarflarini rag’batlantirish maqsadida soliqlarni qisqartiradi.
Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning yuqorida bayon qilingan umumiy vazifalaridan tashqari hokimiyat organlari zimmasiga yuklatilgan aniq vazifalar ham mavjud.
Ularga quyidagilar:
- iqtisodiy o’sish va iqtisodiy rivojlanish;
- to’liq va samarali bandlik;
- iqtisodiy samaradorlikka erishishni ko’zlash;
- narxning barqaror darajasi;
- iqtisodiy erkinlik;
- daromadlarning odilona taqsimlanishi;
- mamlakat tashqi savdo balansining mutanosibligi⁶ (3-rasm).