Kirish Kurs ishi mavzusining dolzarbligi va zarurati

BOB. Psixoterapevtik - bu odamlarning umumiy tushunchasi yoki nuqtai nazar haqida

1. 
   Psixoterapevtik tushunchasi "stereotip" tushunchasi
   

Boshqa madaniyatlar yoki subkulturalar. Psixoterapevtik guruhni birlashtiradi, qurbonlikni oqlaydi ... uning vatanparvarligini namoyon qilishi mumkin emas. Psixoterapevtik- tashqi ko'rinish uchun zarur shart ..., ekstremal namoyishlar ham mumkin Psixoterapevtik Masalan, millatchilik, hurmatsizlik ...
Psixoterapevtik - bu odamlarning umumiy tushunchasi yoki nuqtai nazari, unga ko'ra, o'z xalqi, ijtimoiy qatlami, irqi yoki ma'lum bir guruhi boshqalardan ustun bo'lgan va ustun bo'lgan markaziy joyga ko'tariladi. "Psixoterapevtik" kontseptsiyasi ikkala ijobiy natija bilan ham bog'liq (kamroq darajada) - masalan, vatanparvarlik, milliy qadr -qimmatni his qilish va salbiy (asosan) - kamsitish, millatchilik, shovinizm, segregatsiya.
Psixoterapevtik har bir guruhga xos bo'lib, u ma'lum darajada mustaqil, o'zini o'zi ta'minlaydigan va o'ziga xosligini biladi. Etnotsentrik pozitsiyalar guruhning o'zi uchun "foydali", chunki ular yordamida guruh boshqa guruhlar orasidagi o'rnini aniqlaydi, o'ziga xosligini mustahkamlaydi va madaniy xususiyatlarini saqlaydi. Biroq, Psixoterapevtikning ekstremal shakllari diniy aqidaparastlik va irqchilik bilan bog'liq va hatto zo'ravonlik va tajovuzga olib keladi (Saressalo, 1977, 50-52) (Saressalo).
Psixoterapevtik tushunchasi "stereotip" tushunchasini ham o'z ichiga oladi. Bu holda, bu boshqa guruhlarning umumlashtirilgan, sxematik tasvirlari, ularning madaniyati va xususiyatlari har qanday guruh tomonidan qabul qilingan. Javob berishning stereotip usuli-bu uzoq muddatli, barqaror va yangi tajribaga qaramay, boshqa odamlar yoki guruhlarning xulq-atvori to'g'risida qat'iy tasavvur, shuningdek, har qanday tashkilotlar yoki ijtimoiy tuzilmalar to'g'risida qat'iy fikr. qarang: Xartfeld, 1976) (Xartfild). Stereotiplar xurofotlarga o'xshaydi, ularga mantiqiy mulohazalar kerak emas, hatto ularning xolisligi va ishonchliligi har doim ham inkor etilmaydi (Saressalo, 1977, 50).
Amerikalik sotsiolog Uilyam S.Samner (1960) (Uilyam G. Shtunner) ibtidoiy xalqlar orasida Psixoterapevtikning vujudga kelishini o'rganib, bu xalqlarning deyarli har biri alohida o'rin egallagan, degan xulosaga keldi. dunyo. Buni, masalan, M. Xerskovich (1951) (M. Xerskovits) tomonidan bayon qilingan hindlarning quyidagi afsonasi isbotlaydi:
"Ijodiy ishini toj qilish uchun, Xudo xamirdan uchta inson qiyofasini yasab, ularni mangalga qo'ydi. Biroz vaqt o'tgach, u ishtiyoq bilan pechdan birinchi odamni olib chiqdi, uning tashqi ko'rinishi juda engil va shuning uchun yoqimsiz edi. Ichkarida ham "pishirilmagan" edi. Tez orada Xudo ikkinchisini oldi; bu muvaffaqiyatli bo'ldi: tashqi tomondan chiroyli jigarrang va ichki tomondan "pishgan" edi. Xudo uni hursandchilik bilan hind oilasining asoschisi qilib qo'ydi. Ammo uchinchisi, afsuski, shu vaqt ichida juda yonib ketdi va butunlay qorayib ketdi. Birinchi belgi oq klanning asoschisi bo'ldi, va oxirgi - qora. "
Bunday afsonalar va afsonalar etnik guruhning xurofotiga xosdir. Xurofot bilan, amerikalik olim V. Uivor (1954) (V. Uiver) ta'rifiga ko'ra, ular "ijtimoiy vaziyatlarni ilgari o'zlashtirilgan g'oyalar va qadriyatlar asosida, empirik dalillarsiz yoki oqilona va mantiqiy yo'nalishsiz baholash. fikrlash ". Mifologik tafakkurga asoslanib, o'z guruhi barcha fazilatlarga ega; u Xudoning baxti uchun yashaydi. Har bir bunday guruhning o'ziga xos xususiyatlari, yuqorida aytib o'tilganidek, dunyo yaratilishidan kelib chiqadi yoki ular sovg'a yoki yaratuvchining xatosi hisoblanadi. Bu holda, o'z guruhi, albatta, "tanlangan odamlar" qatoriga kiradi. Bu qarash irqiy motivatsiyani o'z ichiga oladi; odamlarning muvaffaqiyatli faoliyati ularning biologik sifatiga bog'liq degan ishonch bilan bog'liq. Bunday kontseptsiyaning mantiqiy xulosasi quyidagicha: ba'zi odamlar, biologik irqiy fazilatlariga ko'ra, avvaliga boshqalarga qaraganda iqtidorli va iste'dodli, jismoniy va ruhiy jihatdan mukammal, shuning uchun etakchi va boshqaruvchi sifatida ko'proq mos va qobiliyatli. dunyo va yuqori ijtimoiy lavozimlarni egallash uchun. jamiyatda (E. Asp, 1969) (Asp).
Boshqa madaniyatlar bilan aloqada, ko'pchilik odamlar o'z etnik guruhining madaniy qadriyatlarini namuna va mezon sifatida ishlatib, boshqalarning madaniy qadriyatlarini baholaydilar. Bu turdagi baho odatda Psixoterapevtik deb ataladi. Psixoterapevtik - bu boshqa madaniyatlarni va ularning vakillarining xulq -atvorini o'z madaniyati prizmasidan anglash va baholashga psixologik munosabat. Ko'pincha, Psixoterapevtik o'z madaniyatining boshqa madaniyatlardan ustun bo'lishini nazarda tutadi va bu holda, u boshqalardan ustun bo'lgan yagona to'g'ri madaniyat sifatida qaraladi, shuning uchun ular kam baholanadi. O'z madaniyatining me'yorlari, urf-odatlari, qadriyatlar tizimi, odatlari, xulq-atvoridan chetga chiqadigan har bir narsa past sifat deb hisoblanadi va o'z madaniyatiga nisbatan past deb tasniflanadi. Insonning shaxsiy madaniyati dunyoning markazida joylashgan va o'zini hamma narsaning o'lchovi deb biladi. Psixoterapevtik - boshqa madaniyatlarning qadriyatlariga o'z madaniyati nuqtai nazaridan qarash va baho berish demakdir.
Dunyoga etnosentrik qarash insoniyat tarixida chuqur ildiz otgan. Hatto qadimgi davrlarda ham, yunonlar hamma xalqlarni ellin va barbarlarga bo'lishgan. Gerodotning yozuvlarida barbar begona va jirkanch, o'qimagan, noqulay, ahmoq, aloqasiz deb tasvirlangan. U xizmatkor, qo'rqoq, cheklanmagan ehtiroslarga to'la, yo'ldan ozgan, dahshatli, shafqatsiz, bevafo, ochko'z. Xitoyliklar xunlarga taxminan shunday baho berishgan: "Bu vahshiylar hayvonlarga o'xshaydi, shuning uchun ularning do'stona nutqlari befoyda". Rimliklar uchun nemislar "odamlar bilan umumiy ovozi va tana o'lchamiga ega bo'lgan erkaklar" edi.
Boshqa xalqlar va madaniyatlarga nisbatan kamsituvchi munosabat ularning "g'ayriinsoniy", "begona" ekanligiga ishonishga asoslangan. U dunyoning eng xilma -xil xalqlari orasida uchraydi: shimoldagi eskimoslar, janubiy afrikalik bantu xalqlari, janubi -sharqiy Osiyodagi san xalqlari orasida. O'z madaniyatining ustunligi tabiiy ko'rinadi va ijobiy baholanadi, "begona" esa g'ayritabiiy, g'ayritabiiy shaklda taqdim etiladi. O'z madaniyatining shubhasiz mutlaqlashtirilishi, tabiiyki, xorijiy madaniyatlarning qadrini pasaytiradi, ularni eng yomon va eng past deb hisoblaydi. Bu turdagi dunyoqarashni olib boruvchilar o'z hayotlarini mazmunli qilish va o'z jamiyatlarida tartib o'rnatish uchun boshqa xalqlar o'z madaniyatlarini rivojlantirayotganini anglamaydilar. K. Sitaram va G. Cogdell ta'kidlaganidek, Sharqning ierarxik tizimi va Janubiy Osiyoning kast tizimi tegishli madaniyatlarda ikki ming yildan ko'proq vaqt oldin ijtimoiy hayotni tartibga solish uchun rivojlangan va u o'zining tarixiy rolini muvaffaqiyatli bajargan. Ammo evropaliklar uchun ijtimoiy tuzilishning kasta va ierarxik tizimlari bugun dahshatli ko'rinadi. Aksincha, G'arb madaniyatining gorizontal tizimi osiyoliklarga g'ayritabiiy va tushunarsiz bo'lib tuyuladi. Ular hali ham odamlar o'rtasida mutlaq tenglik yo'qligiga ishonishadi va ular G'arb madaniyatlarining tengligi deb ataladi.
D. Kempbell va uning hamkasblari tomonidan olib borilgan Psixoterapevtik tadqiqotlari unga xos ekanligini ko'rsatdi:
O'z guruhingizning urf -odatlarini universal deb hisoblang: biz uchun yaxshi bo'lgan narsa boshqalar uchun yaxshi;
O'z etnik guruhingizning me'yorlari va qadriyatlarini so'zsiz to'g'ri deb qabul qiling;
Agar kerak bo'lsa, o'z guruh a'zolariga har tomonlama yordam ko'rsatish;
Guruh manfaatlari uchun harakat qiling;
Boshqa etnik guruhlarga nisbatan adovatni his qilish;
Guruhingiz bilan faxrlaning.

2. 
   Madaniyatining etnosentrik qayta baholanishi
   

O'z madaniyatining etnosentrik qayta baholanishi dunyoning turli mintaqalaridagi ko'plab xalqlarda uchraydi. O'z madaniyatiga yuqori baho berish va chet el madaniyatini kamsitishga ko'p xalqlar va qabilalar o'z tarixining dastlabki bosqichlarida o'zlarini "xalq", madaniyatidan tashqarida bo'lgan hamma narsani "g'ayriinsoniy" deb atashlari asos bo'lgan. "vahshiylik". Bunday e'tiqodlar dunyoning barcha mintaqalaridagi ko'plab xalqlar orasida uchraydi: Shimoliy Amerika eskimolari orasida, afrikalik bantu qabilasida, osiyolik san xalqlarida, janubiy Amerikada munduruku xalqida. Bir paytlar evropalik mustamlakachilar orasida ustunlik tuyg'usi ham aniq ifodalangan edi: ko'pchilik evropaliklar koloniyalarning evropalik bo'lmagan aholisini ijtimoiy, madaniy va irqiy jihatdan past va o'z turmush tarzini, albatta, yagona deb bilishgan. haqiqiy. Agar mahalliy aholi boshqa diniy g'oyalarga ega bo'lsalar, ular butparast bo'ldilar, agar o'zlarining shaxsiy jinsiy g'oyalari va tabulari bo'lsa, ularni axloqsiz deb atashdi, agar ko'p mehnat qilishga urinmasalar, ular dangasa deb hisoblanar edi, agar ular o'z fikrlari bilan bo'lishmasalar. mustamlakachilar, ularni ahmoq deb atashgan. O'z standartlarini mutlaq deb e'lon qilib, evropaliklar evropaliklarning turmush tarzidan har qanday burilishni qoralashdi, shu bilan birga mahalliy aholi o'z standartlariga ega bo'lishlarini tan olishmadi.
Ko'pchilik madaniy antropologlar Psixoterapevtik har qanday madaniyatga ozmi -ko'pmi xosdir, degan fikrga qo'shiladilar. Ularning ko'pchiligida dunyoga o'z madaniyatingiz prizmasidan qarash tabiiy va bu ham ijobiy, ham salbiy tomonlarga ega, deb qabul qilinadi. Ijobiy tomoni shundaki, Psixoterapevtik sizga begona madaniyat tashuvchilarini ongsiz ravishda o'zingiznikidan, bir etnomadaniy guruhni boshqasidan ajratishga imkon beradi. Uning salbiy tomoni, ba'zi odamlarni boshqalardan ajratish, bir madaniyatning boshqasiga nisbatan kamsituvchi munosabatini shakllantirish ongli istagida yotadi.
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, har qanday xalq madaniyati - bu qadriyatlarning murakkab tizimi bo'lib, bunda uning tashuvchilarining madaniy faoliyati va munosabati namoyon bo'ladi. Bu tizimning har bir elementi ma'lum bir ijtimoiy jamoa uchun ma'lum ma'noga ega. Madaniyatni bilish yondashuvi - bu mos keladigan ob'ektlar, hodisalar, munosabatlarning qiymat qiymatlarini aniqlash. Ushbu bilim faoliyati natijalari odamlar ongida tegishli ma'nolar shaklida o'rnatiladi. Sezgi, o'z navbatida, shaxs ongining elementi bo'lib, u o'rganilayotgan ob'ekt yoki hodisaning mohiyatini, uning xususiyatlarini va uni vujudga keltirgan madaniy faoliyat shakllarini ochib beradi.
Madaniyatlararo muloqot jarayonida o'zaro ta'sir qiluvchi tomonlar o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lgan begona madaniyatni tushunish zaruriyatiga duch kelishi kerak. Noma'lum madaniyat hodisalarini tushunishga bo'lgan munosabat, o'z madaniyatining ba'zi hodisalarini anglashdan tubdan farq qiladi. Bunday holda, o'z madaniyatining me'yoriy-qiymat tizimidan foydalanishga urinishlar qabul qilinishi mumkin emas, chunki bu muqarrar ravishda etarli bo'lmagan natijalarga olib keladi. Boshqa tomondan, boshqa birovning madaniyatini o'ziga xos tarzda tushunishga harakat qilish ham xuddi shunday noto'g'ri natijalarga olib keladi.
Xorijiy madaniyat hodisalarini talqin qilish (tushuntirish) tanish va g'ayrioddiylarning to'qnashuvi natijasida yuzaga keladi. Bu ajralish holatini yaratadi, unga ko'ra, yangi, noma'lum narsani tushunish, o'z madaniyatining shu turdagi tanish va taniqli hodisalari bilan solishtirish orqali sodir bo'ladi. Chet el madaniyatini o'zlashtirishning bunday mexanizmi u o'rganayotgan hodisalarga ikkinchi darajali xususiyat beradi, chunki o'z madaniyatining ba'zi hodisalari bu erda prototip va mezonga (asosiy) aylanadi. Chet ellik madaniyat haqidagi bilimlarning ikkinchi darajali xususiyati sifat jihatidan ikkinchi darajali emas. Bu bilim ham qimmatlidir, chunki uning mazmuni tushunishning turli tarkibiy qismlari (ma'lumot miqdori, madaniy ahamiyati, talqin qilish usullari) mavjudligi va o'zaro bog'liqligiga bog'liq. Bunga qarab, talqin adekvat yoki etarli bo'lmasligi mumkin.
Chet el madaniyatini o'z standartlari bo'yicha talqin qilishga misol sifatida, rus jurnalistining mashhur Köln karnavali haqidagi reportaji quyidagicha xizmat qilishi mumkin: “Maydonga yig'ilgan minglab odamlar shodonlarni hayajon bilan kuylaydilar; ular bir yo'nalishda ko'chada yurishadi, pablardan tushib, qo'shiq kuylashadi. Siz ikkinchi ming yillik oxirida Kölndasiz, vaqt to'xtab qolgan shahar. Haqiqatdan voz kechgan bir yarim million odam o'g'irlik, tejamkorlik va odob -axloqni unutdi, butparastlar orasiga tushdi, ko'chalarda mast holda kezib yurdi, begonalarni o'pdi, qizlarga yopishdi va boshqa odamlarning to'shagida uxlab qoldi. Bu ishbilarmon yuzini o'rta asrlar hazilkashining kulgusiga aylantirgan Köln. Aloqada bo'lgan nemis, qizil chiroqda yo'lni kesib o'tib, Dominikan rohibining kassokida kiyingan har qanday chet el fuqarosini, hamma narsaga qo'lini silkitib, madaniyatli Germaniya fuqarosining iflos tavernaga tushib, u erda to'ldirilgan stol oldida tebranishga majbur qiladi. pivo va baqirish qo'shiqlari bilan. ... Faqat oltita brend, va siz kompaniyaning prezidenti bo'lasizmi yoki oddiy axlat yig'uvchi bo'lasizmi - mastlik va xushchaqchaqlik sizga teng keladi. Noble Frau, a'lochi talabalar, oilali onalar ko'cha qizlariga aylanishadi. ... Biror kishi chuqurga boradigan ruh bilan yashaydi, hozir uning ruhi - bu oshqozon, ulkan qorin, uni kolbasa, pirog, pivo bilan to'ldirish kerak. Yangi ruh - oshqozon yeydi, bir necha kunga cho'ziladigan bayramning bu lahzalarini yutadi va to'ymaydi. Endi hamma uchun asosiy narsa - eyish, ichish va sikishdir ”(N. Muravleva; 63).
Shu bilan birga, nemis ma'lumotnomalarida Köln karnavalining ta'rifi uni "... Reynlandiyadagi eng qadimgi karnaval festivallaridan biri, nemis madaniyati rasmining ajralmas qismi sifatida izohlaydi. 11 -oyning 11 -kuni, kunduzi soat 11 da, Lentdan oldingi oxirgi haftada bo'lib o'tadigan karnavalga tayyorgarlik boshlanadi. Bayram "hind payshanbasi" deb nomlangan kundan boshlanadi, ayollar iloji boricha erkaklar bilan aloqalarini uzishga intilishadi. Keyingi kunlarda shaharning turli joylarida kostyum to'plari va ko'cha karnavallari o'tkaziladi. Bayramning apogeyi - "Aqlli dushanba". Shu kuni shaharning markaziy qismida karnaval namoyishi bo'lib o'tadi, uning rang-barang kiyimdagi ishtirokchilari ochiq mashinalarda yoki otda minishadi, olomonga shirinliklar va guldastalar tashlashadi, an'anaviy karnaval tabriklarini baqirishadi. "
Bizning oldimizda bitta madaniy hodisaning ikkita talqini bor, har bir talqin uning madaniyati me'yorlariga muvofiq amalga oshiriladi. Ammo birinchi holda, begona madaniyat fenomeni talqin qilindi va bu erda karnaval mastlik, zavqlanish, buzuqlik podshohligi sifatida namoyon bo'ladi. Karnaval nemis madaniyatining tashuvchilari tomonidan mutlaqo boshqacha talqin qilinadi. Ularning fikricha, karnaval - bu quvonch, quvonch, qo'shniga bo'lgan muhabbat bayramidir.
Madaniyatlararo muloqot jarayoni uchun Psixoterapevtikning ahamiyati olimlar tomonidan noaniq baholanadi. Tadqiqotchilarning katta guruhi Psixoterapevtik umuman millatchilik va hatto irqchilikka teng keladigan salbiy hodisa, deb hisoblaydilar. Psixoterapevtikga berilgan bu baho, o'z guruhini haddan tashqari baholash bilan birga, barcha chet el etnik guruhlarini rad etish tendentsiyasida namoyon bo'ladi. Ammo har qanday ijtimoiy-psixologik hodisa singari, unga faqat salbiy qarash mumkin emas. Garchi Psixoterapevtik ko'pincha madaniyatlararo muloqotga to'sqinlik qilsa -da, shu bilan birga u o'ziga xoslikni saqlash, hatto guruhning yaxlitligi va o'ziga xosligini saqlab qolish uchun foydali funktsiyani bajaradi.
Psixoterapevtik tadqiqotchilarining ta'kidlashicha, u katta yoki kichik darajada o'zini namoyon qilishi mumkin. Ikkinchisi madaniyatning o'ziga xos xususiyatlariga bog'liq. Shunday qilib, kollektivistik madaniyat vakillari individualistik madaniyat vakillariga qaraganda ko'proq etnosentrik ekanligi haqida dalillar mavjud. Psixoterapevtikni tahlil qilganda, ijtimoiy omillarni ham hisobga olish kerak, chunki uning namoyon bo'lish darajasiga birinchi navbatda ijtimoiy munosabatlar tizimi va ma'lum bir jamiyatdagi millatlararo munosabatlarning holati ta'sir qiladi. Agar jamiyatda etnik guruh hayotining barcha sohalariga tanqidiy munosabat ko'rsatilmasa va boshqa birovning madaniyatini tushunish va baholash istagi paydo bo'lsa, bu xayrixoh yoki moslashuvchan Psixoterapevtikdir. Jamoalar o'rtasida etnik ziddiyat bo'lsa, Psixoterapevtik aniq shakllarda namoyon bo'lishi mumkin. Jangari deb ataladigan bunday Psixoterapevtik bilan odamlar nafaqat o'z qadriyatlariga qarab, boshqalarning qadriyatlarini hukm qilishadi, balki boshqalarga ham yuklaydilar. Jangari Psixoterapevtik odatda nafrat, ishonchsizlik bilan ifodalanadi, o'z muvaffaqiyatsizliklarida boshqa guruhlarni ayblaydi.
Boshqa madaniyat vakillari bilan muloqot jarayonida odamlar uchrashadilar, ba'zi harakatlar va ishlarni bajaradilar, fikr va fikr almashadilar. Shu bilan birga, ular har bir aniq harakatning ma'nosini tushunishlari kerak, chunki u har doim ham sirtda yotmaydi. Ko'pincha, bu ma'no va ma'no an'anaviy madaniyat uchun odatdagi xatti -harakatlar va munosabatlar haqidagi g'oyalarni izlashi kerak. Madaniyatlararo muloqot amaliyotidan ko'plab misollar shuni ko'rsatadiki, tegishli aktning ma'nosi to'g'risida to'g'ri xulosa faqat madaniyatlararo nuqtai nazardan bo'lishi mumkin. Axir, universal odatiy xatti -harakatlar yo'q. Biz tegishli bo'lgan madaniyat qoidalari ham nisbiy va umuminsoniy ahamiyatga ega emas. Boshqa madaniyat vakilining xulq -atvorini tushunish uchun uning xatti -harakati o'z madaniyati uchun qanchalik an'anaviy ekanligini bilish kerak.
Boshqa madaniyat hodisalarining ma'nolari va ma'nolarini oshkor qilish ko'pincha o'z madaniyatining me'yorlari va me'yorlariga muvofiq sodir bo'ladi. Oddiy ongda ularning madaniy qadriyatlari yaxshiroq va tushunarli deb qaraladi. Agar har xil madaniyatdagi bir xil hodisalarning har xil ma'noga ega ekanligini hisobga olmasak, bu yondashuv tabiiy va normal ko'rinadi. Va bu, o'z navbatida, madaniyat hech qanday mutlaq mezonlarga bo'ysunmasligini bildiradi. Har bir millatning madaniyati nisbiydir, shuning uchun uni faqat o'z doirasi va chegaralari doirasida munosib baholash mumkin. Madaniy antropologiyada bu uslubiy yondashuv madaniy relyativizm deb ataladi.
Madaniy relyativizmning asosiy g'oyalarini amerikalik sotsiolog Uilyam Sumner shakllantirgan, u har qanday xalqning madaniyatini faqat o'z qadriyatlari doirasida va o'z kontekstida tushunish mumkin deb hisoblagan. Bu fikrni ishlab chiqqan amerikalik mashhur madaniy antropolog Rut Benedikt madaniy relyativizmning batafsil talqinini berib, har qanday madaniyatni nafaqat o'z binolaridan tushunish kerak, balki uni to'liq ko'rib chiqish kerakligini taklif qildi. U urf -odatlar, qoidalar, urf -odatlarni o'z madaniyati doirasidan tashqarida etarli darajada tushunish yoki baholash mumkin emasligiga ishongan.
Madaniy relyativizmning asosiy g'oyasi - turli xalqlar tomonidan yaratilgan va yaratilgan madaniy qadriyatlarning tengligini tan olish. Madaniy relyativizmga ko'ra, elita yoki past madaniyat yo'q, hamma madaniyatlar o'ziga xos tarzda noyobdir va ularni bir -biri bilan solishtirish noto'g'ri. Boshqacha qilib aytganda, barcha xalqlarning madaniyatlari bir xil darajada qimmatlidir, lekin ularning har birining qiymatini faqat ma'lum bir madaniyat doirasida baholash mumkin. Shunday qilib, madaniy relyativizm har bir madaniyatning mustaqilligi va foydaliligini tan olishni, Amerika yoki Evropaning baho berish tizimining mutlaq qiymatini inkor etishni, turli xalqlar madaniyatini solishtirganda Psixoterapevtik va evrosentrizmni tubdan rad etishni bildiradi.
Madaniyatlararo muloqotda madaniy relyativizm printsipi muhim rol o'ynaydi, chunki u chet el madaniyatining me'yorlari, qadriyatlari va xulq -atvor turlariga hurmat va bag'rikenglikni talab qiladi. Bu har bir xalqning madaniyatiga amaliy munosabatni nazarda tutadi, madaniyatni ichidan anglash, uning faoliyatining ma'nosini, unda keng tarqalgan ideal va orzu haqidagi g'oyalar asosida amalga oshirish istagini shakllantiradi.

Madaniyatlararo muloqotning ilmiy fan sifatida shakllanish tarixi ishonchli tarzda guvohlik beradiki, u dastlab turli gumanitar fanlar va ularning metodlari integratsiyasi asosida shakllangan. Madaniyatlararo aloqaning asoschilari turli ilmiy sohalar: tilshunoslik, antropologiya, psixologiya, sotsiologiya, etnologiya, folklor va boshqalar vakillari edi. Birgalikda ishlash jarayonida, ushbu bilim sohalarining nazariyalari va usullari aralashib ketdi, bu madaniyatlararo muloqotga integratsion xarakter berdi, u hozirgi kungacha asosiy bo'lib kelgan va qolmoqda.

Biroq, madaniyatlararo muloqotning fanlararo tabiati har bir fan uchun o'ziga xos, o'ziga xos yondashuvlar mavjudligini istisno qilmaydi. Natijada, madaniyatlararo muloqotni o'rganishning uchta uslubiy yondashuvi asta -sekin rivojlandi: funktsional, tushuntirish va tanqidiy. Bu yondashuvlar inson tabiati, odamlarning xulq -atvori va inson bilimining mohiyati haqidagi turli fikrlarga asoslangan. Ularning har biri madaniyatlararo muloqot jarayonini tushunishimizga o'z hissasini qo'shadi.
Funktsional yondashuv 1980 -yillarda ishlab chiqilgan va sotsiologiya va psixologiya metodlariga asoslangan. Bu yondashuvga ko'ra, har qanday xalqning madaniyatini turli usullar yordamida tasvirlash mumkin. Madaniyatdagi har qanday o'zgarish ham o'lchanishi va tasvirlanishi mumkin. Madaniyat odamlarning xulq -atvori va muloqotini belgilaydi, shuning uchun ham ular tavsifli va bashoratli. Asosiy maqsad - madaniyatning muloqotga ta'sirining o'ziga xos xususiyatlarini ko'rsatish. O'zaro aloqada bo'lgan tomonlarning madaniy farqlarini solishtirish, ularning muloqotining muvaffaqiyatini yoki muvaffaqiyatsizligini bashorat qiladi.
Funktsional yondashuvning natijasi, madaniyatlararo muloqot sharoitida odamlar muloqot sheriklarining modellariga moslashib, tez -tez kommunikativ xulq -atvor modellarini o'zgartiradilar, deb da'vo qiladigan kommunikativ moslashuv nazariyasi bo'ldi. Shu bilan birga, muloqot uslubining o'zgarishi tinch, xotirjam muloqot paytida yoki sheriklar o'zlari bilan suhbatdosh o'rtasida unchalik katta farqni ko'rmagan holatlarda sodir bo'ladi. Hatto boshqa madaniyat vakillari bilan muloqot qilish tajribamizdan ham xulosa qilishimiz mumkinki, agar biz uni ijobiy baholasak, suhbatdoshga moslashishni afzal ko'ramiz. Masalan, chet ellik bilan muloqot qilishda biz sekinroq, aniqroq va aniqroq gaplasha olamiz, kamroq jargon so'z birikmalaridan foydalanamiz, bu suhbatdoshga muloqot jarayonini osonlashtiradi.
Funktsional yondashuv turli madaniyatlarda muloqot uslublarini o'rganishga imkon beradi. Shunday qilib, madaniyatlararo muloqotni taniqli amerikalik tadqiqotchi Den Bernland bu yondashuvdan foydalanib, Yaponiya va AQShdagi muloqot uslublarini solishtirdi. U juda ko'p farqlarni aniqladi, jumladan yapon va amerika madaniyatining iltifot va kechirim so'rashidagi farq. Ma'lum bo'lishicha, har ikki madaniyatda ham odamlar oddiy kechirim so'rashni afzal ko'rishadi, lekin amerikaliklar o'z sheriklaridan tez -tez kechirim so'rashadi. Xuddi shunday muammolar va muammolar paydo bo'lganda, yaponlar ularni tuzatish uchun tezkor choralar ko'rishni afzal ko'rishadi, amerikaliklar esa tushuntirish berib, kechirim so'rashadi.
Tushuntirish (yoki talqin qilish) yondashuvi 1980 -yillarning oxirlarida ham keng tarqalgan. Bu yondashuv tarafdorlarining fikricha, inson atrofidagi dunyo unga begona emas, chunki uni inson yaratgan. Ongli faoliyat jarayonida odam sub'ektiv tajribaga ega bo'ladi, shu jumladan boshqa madaniyat vakillari bilan muloqotda. Inson tajribasining sub'ektivligi tufayli odamning xulq -atvori oldindan aytib bo'lmaydigan bo'lib qoladi va unga hech qanday ta'sir ko'rsatish mumkin emas.
Tushuntirish usulining maqsadi - odamlarning xatti -harakatlarini tushunish va tasvirlash, lekin bashorat qilish emas. Tushuntirish yondashuvining tarafdorlari madaniyatni muloqot orqali yaratilgan va o'zgartirilgan odamlarning yashash joyi sifatida qaraydilar. Bu yondashuvda antropologiya va tilshunoslik usullari qo'llaniladi: rolli o'yinlar, ishtirokchi kuzatuv va boshqalar. Asosiy e'tibor odatda ma'lum bir madaniy guruh doirasidagi muloqot modellarini tushunishga qaratiladi. Tushuntirish usuliga asoslangan madaniyatlararo muloqotni o'rganish jarayonida, ma'lum bir odamlar jamoasining muloqot qoidalari ushbu guruhning madaniy qadriyatlari va g'oyalariga asoslangan degan xulosaga kelishdi.
Tanqidiy yondashuv tushuntirish yondashuvining ko'plab qoidalarini o'z ichiga oladi, lekin uning asosida o'tkaziladigan madaniyatlararo muloqotni o'rganishda asosiy e'tibor aloqa shartlari: vaziyatlar, muhit va boshqalarni o'rganishga qaratiladi. Bu tendentsiya tarafdorlari birinchi navbatda muloqotning tarixiy kontekstiga qiziqishadi. Ular o'z tadqiqotlarida kuch munosabatlari har doim muloqotda bo'lishini taxmin qilishadi. Shu nuqtai nazardan qaraganda, madaniyat ular uchun kurash maydoni, madaniy hodisalarning ko'plab tushuntirishlari va talqinlari birlashadigan va har doim madaniy tafovutlar va muloqot xarakterini belgilaydigan hukmron kuch bo'lgan joy sifatida qaraladi. Madaniyatlararo muloqotni o'rganishning maqsadi - odamlarning xatti -harakatlarini tushuntirish va u orqali - odamlar hayotini o'zgartirish. Tanqidiy yondashuv tarafdorlari, madaniy vaziyatlarda hukmron kuchni o'rganish va ta'riflash, odamlarni unga qarshilik ko'rsatishga o'rgatadi va boshqa odamlar va madaniyatlar bilan muloqotni yanada samarali tashkil etishiga ishonishadi.
Tanqidiy yondashuvning asosiy usuli - matnlarni tahlil qilish. Shu sababli, olimlar odatda zamonaviy madaniyatning shakllanishiga asosiy hissa qo'shadigan ommaviy axborot vositalarini (televidenie dasturlari, video materiallar, bosma nashrlar) tahlil qiladilar. Biroq, ular muloqot qiluvchilar bilan bevosita aloqaga kirishmaydi, shaxsiy madaniyatlararo o'zaro ta'sirlarni o'rganmaydi.
Madaniyatlararo muloqotning paydo bo'lish tarixi shuni ko'rsatadiki, dastlab bu fan talabalari madaniyat va muloqotning nazariy asoslariga faol qiziqish bildirmagan, aksincha ular boshqa vakillar bilan amaliy muloqot qilish uchun aniq tavsiyalar va maslahatlar olishni xohlashgan. madaniyatlar. Shu sababli madaniyatlararo muloqotni o'rganish jarayoni boshqa ta'lim turlaridan ko'p jihatdan farq qiladi. Asosiy farq shundaki, bu jarayon haqiqiy madaniy aloqalarni tahlil qilish va talqin qilishga asoslangan. Shunday qilib, madaniyatlararo muloqotni o'rganish va o'qitishning eng samarali usuli bu ta'lim jarayonini tashkil etishning klassik akademik shakllari bilan taqqoslaganda madaniyatlararo ta'limning o'ziga xos talablari va amaliyotiga yaqinligi tufayli qiyinchiliklarga javob beradigan o'qitish edi. va mashg'ulotlarning intensivligi. Ta'limning an'anaviy shakllari asosan shaxsning umumiy rivojlanishi bilan bog'liq bo'lsa, mashg'ulotlar ko'proq amaliy talablarga va aniq vaziyatlarni o'rganishga qaratilgan edi.
Bunday yo'nalish qo'llaniladigan usullarning butun guruhining paydo bo'lishi va rivojlanishini rag'batlantirdi, ulardan ta'lim jarayonida foydalanish madaniyatlararo muloqotni o'rganishni samarali va maqsadli qilish imkonini berdi. Bunga quyidagilar kiradi: biografik aks ettirish, maydonni kuzatish, interaktiv modellashtirish, rolli o'yinlar, o'zini o'zi qadrlash, simulyatsiyalar.
1. Biografik aks ettirish usuli o'z shaxsiyatining asoslarini va kundalik hayotda namoyon bo'lish shakllarini bilish uchun o'z tarjimai holini tushunishni nazarda tutadi.
Tarjimai holni tahlil qilish va o'tmishdagi hayotiy vaziyatlarni takrorlash orqali his -tuyg'ular aktuallashadi va shaxsning shakllanishini belgilaydigan voqealar ro'yobga chiqadi. O'z tarjimai holidagi bunday ishlar inson hayotining turli jabhalarini aks ettirishga, qadriyatlar yo'nalishlari va qiziqishlarini aniqlashga yordam beradi, shuning uchun ularni turli uslubiy yondashuvlar yordamida qo'llash mumkin. Biografik aks ettirish uslubining o'ziga xos xususiyati shundaki, odamning bilimi va tajribasi, uning hayotidagi voqealar barcha ijtimoiy kontekstlardan ajralib turadi va diqqat bilan baholanadi. Bu metodning ahamiyati shundan iboratki, biografik aks ettirish usuli bo'yicha mashg'ulotlar o'z madaniy o'ziga xosligini tushuntirishga, shaxsiy madaniy me'yorlarni aniqlashga va madaniy o'zini idrok etish mexanizmini ochishga yordam beradi.
2. Modellashtirishning interfaol usuli Madaniyatlararo muloqotning individual va guruhli turli xil holatlarini ongli ravishda qayta ishlab chiqarishga qaratilgan. Buning yordamida o'quv jarayonining ishtirokchilarining intellektual va hissiy energiyasi ushbu vaziyatlarni tahlil qilish va baholashga yo'naltiriladi. Interaktiv modellarning soddalashtirilgan dunyosi ishtirokchilarga madaniyatlararo aloqalardagi munosabatlar yo'llari va turlarini haqiqiy hayotdagidan ko'ra yaxshiroq bilish va o'rganish imkonini beradi. Bundan tashqari, interfaol modellashtirish usulining ahamiyati shundaki, u: 1) o'quv jarayonining boshlanishini sezilarli darajada osonlashtiradi, chunki u ishtirokchilarning bir -birlarini bilishlari uchun tabiiy muhit yaratadi; 2) hamkorlik qiladi va ishtirokchilarni birgalikdagi tadbirlarni tashkil qiladi; 3) ishtirokchilarning bir -biriga nisbatan ochiq munosabatlarining rivojlanishi uchun sharoit yaratadi; 4) ularni ishtirokchilarning o'tgan tajribasiga murojaat qilishga majbur qiladi va shu orqali hozirgi muloqotning amaliy holatlarini baholaydi.
3. Rolli o'yin usuli Madaniyatlararo muloqotning tez -tez takrorlanadigan holatlarini takrorlaydigan ishtirokchilarning rollarni bajarishi bilan ajralib turadi. Bu rollar tanilgan, aralashgan va o'zgartirilgan, ular ijro etilganda va tahlil qilinganda. Rolli o'yinlar uslubining asosini "go'yo" vaziyatlarda o'yin tajribasi tashkil etadi. Bunday hollarda, chet el madaniyatining me'yorlari va qadriyatlari asosida yotadigan va trening ishtirokchilarining ongida muhrlangan yashirin qoidalar va standartlar haqida tasavvur paydo bo'ladi. Madaniyatlararo muloqotni o'rganishda bu usul o'yin tajribasini hosil qiladi, buning natijasida o'zaro ta'sir o'tkazuvchi tomonlarning manfaatlari, ularning xulq -atvor shakllari chuqurroq tushuniladi va chet el madaniyatining me'yorlari va qadriyatlarini idrok etish qobiliyati rivojlanadi.
4. O'z-o'zini baholash usuli uning maqsadi madaniyatlararo muloqotda xatti -harakatlarning ayrim turlarini ajratib ko'rsatish va ularni tegishli burchakdan ko'rib chiqishdir. Bu maqsadga ommaviy so'rovlar, tizimli kuzatuvlar va testlar orqali erishiladi. Olingan natijalar madaniyatlararo xulq -atvor turlari va ularning madaniyatlararo muloqotdagi natijalari haqida tahliliy munozaralar va munozaralar mavzusiga aylanadi. Bunday holda, biz turli nuqtai nazarlar, muloqot qilish qobiliyati yoki amaliy xulq -atvorning ayrim jihatlari haqida gapirishimiz mumkin.
5. Simulyatsiya usuli madaniyatlararo muloqotning o'ziga xos vaziyatlarini sun'iy ravishda yaratish va turli nuqtai nazar va jihatlarga asoslangan holda mumkin bo'lgan variantlar va natijalarni bashorat qilishdan iborat. Simulyatsion vaziyatlar, qoida tariqasida, madaniyatlararo ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilarining madaniyatlararo muloqotining umumlashtirilgan tajribasidir.


Xulosa
Psixoterapevtikni hisobga olgan holda, savol berish vaqti keldi: ehtimol bu o'ladigan qoldiq va u yo'q bo'lib ketayotgandir? Darhaqiqat, tsivilizatsiya rivojlanishi milliy tafovutlarni yo'q qilishga olib keladi va XXI asrda ular butunlay yo'q bo'lib ketadi va shu bilan birga Psixoterapevtik poydevori yo'q qilinadi degan fikr bor. Bu pozitsiyani qo'llab -quvvatlovchilar umumiy Evropa bozori, texnik vositalarni standartlashtirish, ommaviy axborot vositalarining ta'siri kuchayishi, davlat chegaralari va yagona valyuta oshkoraligini oshirish kabi omillarga murojaat qiladilar. Uzoq vaqt davomida bu barcha holatlar, ayniqsa, ommaviy axborot vositalarining kengayishi, albatta, milliy xususiyatlarning yaqinlashishiga, chalkashliklarga va tekislanishiga olib keladi, deb ishonilgan.
Biroq, vaziyat unchalik oddiy emas. Ommaviy axborot vositalari va boshqa iqtisodiy va siyosiy omillarning ikki tomonlama ta'siri, odamlarni yagona massivga birlashtirishi aniqlandi. Asta -sekin aniq bo'ldiki, farqlarni tekislash va tekislashdan tashqari, xuddi shu omillar teskari ta'sir ko'rsata boshladi - madaniy xususiyatlarni kuchaytirdi va etnik birdamlikni rag'batlantirdi. Shu bilan birga, o'z taqdirini o'zi belgilash istagi ko'plab mamlakatlarda bir vaqtning o'zida alangalanadi, ya'ni bunday tendentsiyalar tobora ko'proq o'zini namoyon qilmoqda. Shunday qilib, irlandlar Buyuk Britaniyadan ajralib, o'zlarining qadimiy, deyarli unutilgan tilini o'rganishga harakat qilmaydilar. Ispaniyada basklar bilan bog'liq vaziyat yomonlashdi. Shotlandiya va Kataloniya so'nggi 300 yil davomida o'zlarini mazlum deb hisoblamasalar ham, muxtoriyatga da'vo qiladilar. Belgiyada yashovchi fleminglar va valonlar o'z taqdirini o'zi belgilash uchun kurashmoqda. Bu jihatdan Kanadadagi Kvebek provinsiyasining tarixi odatiy holdir. Unda kelib chiqqan mamlakat bilan bir qator uzilgan aloqalar mavjud edi va erishilgan unutilish yakuniy bo'lib tuyuldi. Hamma o'tmishda qolganga o'xshaydi va birdaniga portlash milliy o'z taqdirini o'zi belgilashga qaratilgan ommaviy harakatdir.