Klassik iqtisodoy maktabning to'la shakllanishi. A. Smit va D. Rekardolarning iqtisodiy ta'limotlari

Klassik iqtisodoy maktabning to'la shakllanishi. A. Smit va D. Rekardolarning iqtisodiy ta'limotlari

Klassik iqtisodoy maktabning to'la shakllanishi . A. Smit va D.Rekardolarning iqtisodiy ta'limotlari

Tayorladi: Lazizjon Usmonov

REJA:

• 
  1.Klassik maktab g'oyalari shakllanishining tarixiy shart-shatoitlari. Klassik iqtisodiy maktabning to'la shakllanishi
  
• 
  2.A. Smit iqtisodiy g'oyalari
  
• 
  3. D. Rikardoning iqtisodiy ta'limoti
  

1.Klassik maktab g'oyalari shakllanishining tarixiy shart-shatoitlari. Klassik iqtisodiy maktabning to'la shakllanishi

Merkantilizmning yemirilishi va klassik siyosiy iqtisod maktabining paydo bo’lishi (Angliyada) XVII asrga to’g’ri keladi. XVI asrning o’rtalarida boshlangan manufaktura davri XVII asrga kelib sanoatning ayrim tarmoqlarining rivojlanishiga olib keldi. Ayni paytda, qishloq xo’jaligida ham kapitalizm rivojlana boshladi.

Demak, bu davrga kelib iqtisodiy ta‘limotlarni rivojlantirish uchun, ya‘ni iqtisodiyotni obyektiv tahlil qilish uchun qulay sharoit yaratildi. Mana shu sharoitda yashab ijod qilgan U.Petti, A.Smit, D.Rikardo, F.Kene va klassik siyosiy iqtisod maktabining boshqa vakillari iqtisodiyotni ilmiy nuqtayi nazardan tadqiq qildilar. Haqiqatan ham mazkur davr yangi klassik siyosiy iqtisod maktabining boshlanganini bildiradi. Uning klassik, deb atalishining asosiy sababi eng avvalo, uning ko’plab nazariy va metodologik qoidalari chinakam ilmiy bo’lib, ular zamonaviy iqtisodiy nazariya asosini tashkil etishidir. Aynan klassik siyosiy iqtisod vakillari tufayli iqtisodiy nazariya ilmiy fan maqomiga ega bo’ldi.

Demak, bu davrga kelib iqtisodiy ta‘limotlarni rivojlantirish uchun, ya‘ni iqtisodiyotni obyektiv tahlil qilish uchun qulay sharoit yaratildi. Mana shu sharoitda yashab ijod qilgan U.Petti, A.Smit, D.Rikardo, F.Kene va klassik siyosiy iqtisod maktabining boshqa vakillari iqtisodiyotni ilmiy nuqtayi nazardan tadqiq qildilar. Haqiqatan ham mazkur davr yangi klassik siyosiy iqtisod maktabining boshlanganini bildiradi. Uning klassik, deb atalishining asosiy sababi eng avvalo, uning ko’plab nazariy va metodologik qoidalari chinakam ilmiy bo’lib, ular zamonaviy iqtisodiy nazariya asosini tashkil etishidir. Aynan klassik siyosiy iqtisod vakillari tufayli iqtisodiy nazariya ilmiy fan maqomiga ega bo’ldi.

2.A. Smit iqtisodiy g'oyalari

Adam Smit (1723-1790) klassik siyosiy iqtisodn ing atoqli namoyandasidir. Mustaqillik Deklaratsiyasi imzolangan 1776-yili Angliyada zamonamizning eng muhim kitoblaridan biri Shotlandiyalik buyuk iqtisodchi Adam Smitning «Odamlar boyligining tabiati va sabablari to’g isida tadqiqot» asari nashr etildi. Bu asar zamonaviy iqtisodiy fanning boshlanishi hísoblanadi. Shu kitob uning muallifi Adam Smitni «iqtisodiyot otasi» unvoniga sazovar etdi. Smitning nuqtai nazaridan millatning boyligi faqat qishloq xo’jaligi jarayanida emas, umuman ishlab chiqarish jarayonida vujudga keltiriladi. Ishlab chiqarilgan ne'matlar miqdori inson mehnatining boshqa ishlab chiqarish omillari bilan birlashuvidan tashkil topadi. A.Smit o’z davridagi iqtisodiy bilim va konsepsiyalarni umumlashtirdi va sistemaga tushurdi. Buning natijasida xo’jalik hayotining asosiy sohalarini tavsiflab beruvchi bir butun nazariya yaratdi.

A.Smitning bu asari 5 kitobdan iborat bo’lib,

A.Smitning bu asari 5 kitobdan iborat bo’lib,

1-danqiymat va qo’shimcha daromad muammolari tadqiq etildi;

2-da-kapital jamg’arilishi ya uning shakllari;

3-da-kapitalizm taragqlyotining tartxily shart-sharoitlari;

4-da – merkantilizm va fiziokratlarning ta'limotiga munosabati;

5-da davlat moliya tizimi tadqiq etilgan.

3. D. Rikardoning iqtisodiy ta'limoti

Ingliz klassik iqtisodiyotining mashhur namoyondasi David Rikardo (1772-1823) Petti va Smit iqtisodiy g’oyalarini yanada rivojlantirdi. U Londonda sohibkor dallol yahudiy oilasida tug’ildi, 14 yoshida otasida yordamchi bo’ldi.

Smitdan keyinrok yashagan D. Rikardo sanoat inqilobi natijalarini tularoq tushundi, uning fikrlariga nisbatan teran bo’lib, klassik iqtisodni nihoyasiga yetkazdi; u sanoat davrining iqtisodchisi edi. Uning dastlabki “Oltin ajdahosi tug’risida uch xat” (1809 y) va boshqa asarlari pul va pul muammolarini tahlil qilishga bag’ishlandi

Smitdan keyinrok yashagan D. Rikardo sanoat inqilobi natijalarini tularoq tushundi, uning fikrlariga nisbatan teran bo’lib, klassik iqtisodni nihoyasiga yetkazdi; u sanoat davrining iqtisodchisi edi. Uning dastlabki “Oltin ajdahosi tug’risida uch xat” (1809 y) va boshqa asarlari pul va pul muammolarini tahlil qilishga bag’ishlandi

Ricardo erkin savdo tarafdori bo’lgan u merkantilistlardan farqli ravishda mahsulot ishlab chikarish tovar kiritishdan ortiq ya’ni eksport ko’p impotr kam mamlakatdan oltin chiqib ketishiga havfsirashga hojat yo’q, deydi, chunki erkin import avtomkmatik ravishda oltin muomalasi va baho o’zgarishini tartibga soladi, shuning uchun iqtisodiy tanglik ta’minlashiga yordam berishiga Rikardoning ishonchi komil edi.

Ricardo erkin savdo tarafdori bo’lgan u merkantilistlardan farqli ravishda mahsulot ishlab chikarish tovar kiritishdan ortiq ya’ni eksport ko’p impotr kam mamlakatdan oltin chiqib ketishiga havfsirashga hojat yo’q, deydi, chunki erkin import avtomkmatik ravishda oltin muomalasi va baho o’zgarishini tartibga soladi, shuning uchun iqtisodiy tanglik ta’minlashiga yordam berishiga Rikardoning ishonchi komil edi.

E’tiboringiz uchun rahmat!

E’tiboringiz uchun rahmat!

http://azkurs.org