Kokanduni uz



Yüklə 15,42 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə842/1070
tarix20.11.2023
ölçüsü15,42 Mb.
#164100
1   ...   838   839   840   841   842   843   844   845   ...   1070
Ilmiy-amaliy konferensiya to‘plami

www.
kokanduni.uz 
RRS da ruhiy rivojlanish tezligi, surati sekin
lashgan bo‘ladi. Yuqoridagilar bilan birga, 
RRSda intellektual tomonlarga nisbatan, ko‘proq, xissiyot buzilishlari yetakchi o‘rinda turadi. 
Bu buzilishlar ruhiy yoki jismoniy infantilizm ko‘rinishlarida namoyon
bo‘ladi. Infaktilizm
-
tom ma’nodagi “bolalikdir”. Bolaning umumiy qiliqlari, qiziqishlari o‘z yoshiga mos bo‘lmay, 
balki bir muncha yosh bolalarni eslatsa, biz bunday bolalarga nisbatan, “psixo
-fizik 
infantilizm” iborasini qo‘llaymiz. Masalan, bola 7 yoshg
a kirib, maktabga borish muddati 
kelgan bo‘lsada, bola o‘zini 5 yoshli boladek tutadi. Unda jonli, o‘zidan yosh bolalardagidek 
qiziqishlar bo‘ladi. Agar bola yana biror yil taraqqiy etsa, o‘z tengdoshlariga o‘xshab ketishi 
mumkin. 
Bolalarda ham ruhiy, ham jismoniy rivojlanish birgalikda orqada qolsa, ularga nisbatan 
“garmonik psixofizik infantilizm” iborasi ishlatiladi. Faqatgina ruhiy rivojlanishi orqada qolsa, 
ularni “psixik infantilizm” deb yuritamiz.
O‘zlashtirmaslik, ayniqsa, boshlano‘ich sinflarda bol
alarlar tomonidan majburiy maktab 
barnomasini 
egallashlariga to‘sqinlik qiladi. Ma’lumki, boshlano‘ich sinf bolalarlarida aqliy va 
amaliy jarayonlar, ko‘nikma va malakalar shakllanadi. Bunday boshlano‘ich bilimlarning 
tuo‘dirib, ba’zan ayrim bolalarlarning
ta’limdan chetga chiqib olishlariga sabab bo‘
ladi. 
Bunday hollarda agar bola rivojlanishida buzilishlar bo‘lmasa, maxsus yakkama
-yakka ishlar 
orqali o‘zlashtirmaslikning oldini olishi mumkin. Buning uchun o‘zlashtirmaslikning oldini 
olish mumkin. Markaziy asab sistemasining yuzaki zararlanishi natijasida bunday bolalarda 
maktab ta’limiga ham jismonan, ham fiziologik, ham ruhiy mos kelmaslik yuzaga keladi. 
Maktab ta’limiga ruhiy jihatdan tayyor bo‘lmaslik quyidagicha namoyon bo‘ladi:
tashqi olam haqidagi tasavvur va bilimlarning yetarli emasligida; 
aqliy jarayonlar, malaka va harakatlar yetishmasligida; 
nutq rivojlanishining orqada qolishida; 
ma’lum qiziqish va motivlarda namoyon bo‘ladigan bilish qiziqishlarining 
chegaralanganligida; 
o‘z hulqlarini idora eta olmasliklarida ko‘zga tashlanadi.
RRS bolal
ar yuqoridagi barcha ko‘rsatkichlar bo‘yicha maktab ta’limiga tayyor 
bo‘lmaydilar. Ularning ruhiy xususiyatlari qator o‘ziga xos belgilari, ko‘rninshlari bilan normal 
va aqli zaif bolalardan farq qiladilar. Albatta, bu xususiyatlar ruhiy jarayonlar: diqqat, idrok, 
xotira, nutq, tafakkur va boshqalarning xususiyatlari bilan belgilanadi. 
Boshlano‘ich maktab o‘qituvchilari ta’lim
-
tarbiyada quyidagilarga e’tibor berishlari 
lozim: 
-
RRS bolalarning ma’lum materialni egallashi uchun ko‘p vaqtning sarflanishi;
-
ko‘ri
sh orqali qabul qilinadigan materiallar mumkin qadar kam elementlardan iborat 
bo‘lishi;
-
yangi materiallar berish vaqtida, bolalar diqqatini chalo‘itadigan qo‘zo‘atkichlar 
bo‘lmasligi kerak.
Ularning psixofiziologik xususiyatlari, bilish faoliyatlarining o‘
ziga xosligi, ommaviy 
maktablardagi ta’lim mazmuni, ta’lim usullari, ish tezligi, ta’lim materialini egllashdagi 
ishchanlik holatlari juda qisqadir. O‘qituvchilarning ta’kidlashlaricha, ba’z
an bolalar dasrda 
15-20 minut yaxshi ishlaydilar, undan keyin charchash yuz beradi va darsga qiziqish pasayib 
borib o‘ylanmagan, ma’nosiz harakatlar qila boshlaydilar. Buning natijsida juda ko‘p 
xatoliklarga va xatolarni to‘o‘irlashalarga yo‘l qo‘yadilar. Ayrim bolalarda tez ta’sirlanish, 
qo‘o‘alish yuz bersa, ayrimlarida umuman ishlashga xohish bo‘lmaydi. Bu holat ayniqsa yangi 
materialni o‘zlashtirishda yaqqol namoyon bo‘ladi. RRS bolalarning 15
-20 minut davomida 
yaxshi ish qilish qobiliyatiga ega bo‘lgan
vaqtda olgan bilimlari izchil bo‘lmasdan havoda 
osilib qolganday 
bo‘ladi. Bilmilar oxirigacha o‘zlashtirilmaydi, mustahkamlanmaydi. O‘z 


769

Yüklə 15,42 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   838   839   840   841   842   843   844   845   ...   1070




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin