Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
MOBBING VA UNING RUHIY PSIXOLOGIK TA’SIRI
 
 
Buoisha Mo‘
ydinova
Qo‘qon universiteti
 
 
Amaliy psixologiya yo‘nalishi2
-kurs talabasi,
Hamidullayev Faxriddin 
Qo‘qon Universiteti Ta’lim kafedrasi o‘qitivchisi
 
Annotatsiya: 
Mobbing ingliz tilidan olingan bo‘lib, umuman olganda "nafrat" yoki 
"nafrat" degan ma'noni anglatadi. Mobbing odamlarning mehnati, maktabi, oilasi, ijtimoiy 
hayoti
ning ko‘p jabhalariga, jumladan, o‘z
-
o‘zini hurmat qilishning pastligi, atrofdagilar bilan 
faol munosabatda bo‘la olmaslik, ayrim hollarda esa o‘zinikiga salbiy psixologik ta’sir 
ko‘rsatadi. shuningdek, o‘z joniga qasd qilish kabi fojiali oqibatlarga olib 
keladi.
 
Kal
it so‘zlar: 
Mobbing, stress, natija, maktab, ish joyi, ta’qib, psixologik, zo‘ravonlik, 
ta’sir.
Mobbing deganda ma'lum bir vaqt oralig‘ida, ma'lum bir shaxsga qaratilgan og‘zaki 
ta'qib, tajovuzkor so‘zlar, kinoya, tuxmat yoki kamsituvchi, diskva
lifikatsiya qiluvchi yoki 
qo‘rqituvchi muomaladan iborat bo‘lib, uzoq vaqt davomida muntazam va takrorlanib 
turadigan holatlar tushuniladi. Mobbing hozirgi paytda mehnatga layoqatli insonlarni faoliyat 
samaradorligi, farovonligi va psixologik sog‘lig‘iga ta'sir ko‘r
satadigan muammo. Uning turli 
holatlari har qanday insonlarga, hatto kichik va o‘rta kompaniyalar ishchi xodimlariga, 
maktab yoki boshqa muassasa o‘quvchilariga oila va ijt
imoiy hayotga ham ta'sir qilishi 
mumkin. Aslida, ba'zi mamlakatlarda, masalan, Ispaniyada ish joyidagi bezorilik holatlari 
uchun ma’lum jazo shakllari qo‘llanadi.
Adolatsiz munosabatga uchraganlar, haqoratlanganlar 76% 
hollarda og‘ir stressni 
boshidan kech
irishadi. Ushbu ma'lumotlar G‘arbiy Evropada olib borilgan tadqiqotlarnin
g 
natijasid
a olingan bo‘lib, Qolgan Yevroosiyo mamlakatlarida, jumladan Rossiya va MDH 
mamlakatlarida, bunday tadqiqotlar hali o‘tkazilmagan, ammo sotsiologlar va psixologlarning 
fikr
iga ko‘ra, aholining ko‘pchiligi mobbingdan aziyat chekadi. BMT tadqiqoti
ning natijalariga 
ko‘ra, yoshlarning uchdan ikki qismi maktabda ta’qibga uchraydi. Har uchta bolaning bittasi 
o‘zi ham ta’qibda bir necha bor ishtirok etgan bo‘ladi. Har qanday zo‘ravonlik va ta’qib 
qurbonning ruhiyatiga zarar yetkazadi. Aniqlanishicha, ta
’qibga uchr
agan bolalarning ruhiy 
sog‘ligida bir qancha muammolar kelib chiqishi mumkin, ular yolg‘izlanib, vahima hissi 
yanada ortadi, tushkunlik va ojizlik shakllanadi, afsuski ba’zilari o‘z joniga qasd qiladi, eng 
achinarlisi shundaki, o‘z joniga qasd q
iluvchilar qariyb 10% ni tashkil etadi (psixiatrlarning 
o‘z joniga qasd qilishga moyilligi bo‘lgan bemorlardagi kuzatishlariga ko‘ra).Lekin zo‘ravonlar 
ham xavf ostida ekan: ular yosh
iga mos bo‘lmagan holda alkogol va narkotikaga mubtalo ekan, 
shuningdek tushkunlik v
a suitsid vasvasasiga tushishga ham moyil bo‘ladi.
Mobbing inglizcha "mob" so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, to‘da degan ma'noni anglatadi. 
Shuningdek mobbing so‘zi zo‘ravonli
k, tahqirlash, bezorilik, kamsitish kabi holatlarni ifoda 
etishda qo‘llan
iladi. "Mobbing" atamasi birinchi marta 1958 yilda avstriyalik olim Konrad 
Lorenz tomonidan zaif hayvonlarning kuchli raqiblarini qo‘rqitish va ularga qarshi kurashish 
uchun qabul qilingan xatti-harakatlarini aniqlash uchun ishlatilgan. Shvetsiyalik shifokor Pol 
Xayn
eman "mobbing" atamasini bolalar orasida kuzatgan zo‘ravonlikning bir qator holatlarini 
tasvirlash uchun ishlatgan. 1980-yillarda shved psixologi Xaynts Leymann Shvetsiyadagi 
korxona va tashkilotlardagi mehnat jamoalarida tez-tez kuzatadigan muammoli, 
zo‘r
avonliklarni qandaydir tarzda nomlash kerakligini tushunadi va buning uchun "mobbing" 
atamasini qo‘llaydi. Leymann mobbingni “bir yoki bir necha shaxslar tomonidan, asosan,
bir 
shaxsga nisbatan muntazam ravishda yo‘naltirilgan, odamni nochor va 
himoyasiz holga 

---

817