Kommersiya fəaliyyətinin idarə edilməsi

Topdan tıcarət deıikdə- Xalq istehlakı məhsullarının topdan satışı mal tədavulü prosesinin mühüm tərkib hissəsi başa düşülür. Topdan satış, istehsal və pərakəndə ticarət arasındakı aralıq mövqedə olaraq, ölkədə səmərəlö olan məhsul yeridilişini təmin edir. Istehsalla istehlak arasındakı əlaqənin yaradılmasına və möhkəmləndirilməsi zamanı topdan ticarət mühüm rola malikdir. Məhsulların topdan satışı pərakendə satışindan fərqlənərək məhsulların topdan formada alıcılara reallaşdırılmasını formalaşdırır . bu cür satışın nəticəsi topdan məhsul dövriyyəsinin müəyyən bir məbləgində özünün əksini tapmış olur. Topdansatış mal dovriyyəsi topdan müəssisənin fəalıyətinin əsas gostəricilərındəndir.

Məhsulların topdan satışı 2 formada həyata keçırilir: tranzit formada, bu zaman topdan müəssisə məhsulları özünün anbarına daxili etmədən bunların satışını apara bilir və ya məhsulların satışını öz anbarlarındanda həyata keçirə bilər. ümumilikdə isə məhsullarıin topdan satışı ilə bağlı kommersiya fəaliyyətinin mahiyyəti aşağıdakı göstərilən əməliyyatların yerinə yetirlməsini mühüm edir:

- satış bazarının muəyyən olunmağı - məhsul alıcıları ilə təsərrufat əlaqələrınin yaradılmağı;

- məhsulların topdan satışnövlərinin həmçinin üsullarının seçilməsi;

- topdan müəsisələrin tərəfındən muştərilərə yüksək xidmətlərin göstərilməsinin təmini;

- məhsul alıcıları tərəfındən müqavilələrin yerınə yetiriməyi barədə uçotunun təşkil olunmağı.

- topdan satış müəssisələrinin reklam informasıya fəaliyyəti.

Bazar münasibətlərinin mövcud olduğu şəraitdə topdan satış fırmalar xüsusi magazaları , anbarları vasitəsilə və yaxud avtomagazalardan istifadə etməklə məhsullarınin cəmiyyətə pərekəndə satışını həyata kecirir. Bu zaman topdan satış muəssisələri faktiki topdan pərakendə fırmalarına və yaxud ticarət evlərinə çevrilmiş olur. Kommersiya fəaliyyətinin in öyrənilməsi bazar iqtisadiyyatı şəraitində gəlirin artırılması və təkmilləşmsi baxımından məqsəd yönümlüdür. Birja tıcarəti- Birja : məhsulların , xidmətlərin,və qiymətli kağızların satışı ilə məşğul olan fəaliyyət göstərən topdan bazar dır. Onlar bazar iqtisadıyatının iqtısadi aləti rolunu oynayır və məhsulların, xammalların həmçinin qiymətli kağızların alışında və satışında azad bazar munasibətlərini formalaşdırir. ―

Birja anlayışı latın sozü olub mənasısa çanta deməkdir. XV əsirdə Niderlandın məşhur ticarət mərkəzı Brügge məhşur dəllial həmçinin pul dəyişən Vander Bürsanın evının önündəki meydançada xarıci vekselləri əldə etmək və ticarət məlumatlarının ötürülməsi məqsədi ilə dünyanın müxtəlif olkələrindən tacırlər gəlirdi. Burdan aydın olurki XV- XVI əsrlərdə birjalar məhz Hıllandiya , İtalya və Böyük Britaniyada yaranmışdır. Birijalar üçün standartlar və yaxud standart numunələri üzrə məhsulların alqı satqısı xarakterik cəhətdir. İEÖ də birja tıcarəti taxıl və başqa kənd təsərrüfatı məhsulları, tikinti materialları, əlvan metallar qara metallar və başqa əmtəə bazarlarına əhəmiyyətlı dərəcədə təsir edir. Birjaların hal-hazırki dövrdə satdığı əmtəələri və etdiyi sövdələşmələrindən asılı olaraq üç növü fərqləndirilir :

- Faktorinqlər

- Əmtəələr

- Fond birjalar

Hərraçlarda , müsabiqələridə ticarət. Torqlar hərrac, və ya musabiqə yolu ilə həyata keçirilir. Hərracda udanlar torqlar ən yüksək qiymət təklif edənlərdir. Müsabiqədə qalib gələnlər isə yaxşı şərtləri təklif edənlər kimi bilinir.

Hərrac və müsabiqələr açıq və qapalı formada həyata keçirilir. Açıq həraclarda yaxud müsabiqələrdə ancaq dəvət olunmuşlar iştrak edir. Hərraç sozu latın sozu olmuş mənasısa isə kutləvi olan tıcarət forması öncədən yeri və zamanı müəyyən olunmuş xususi və kütləvi xüsusiyyətə malik olan məhsulların satış formasıdır.Hərraclar ticarətin satışdan maksimum mənfəət əldə etmək üçün istifadə olunan pərakəndə satış ticarət formasıdır. Bu vaxt satıcı məhsulun ilkin qiymətindən asılı olaraq sonra bu qiyməti yüksəldirlər. Sifariş edilən məhsulların verilməsi və müəyyən olunan podrat işlərinin yerinə yetirilməyinə görə aparılan üsullardan biridə müsabiqələrin və yaxud tenderlərin həyata keçirilməsidir. Müsabiqə – məhsullarının göndərilməsi məqsədilə sifarislərin və öhdəliyə götürülmuş işlərin yerinə yetirılmək ücün daha qənaətli kommersiya əməliyatlarını yerinə yetırmək məqsədilə təşkılatların kecirdikləri formadır. Musabiqə yolu vasitəsilə satışı aşağıdakı formada xarakterizə olunur : sifarişçi malgöndərənlər üçün müsabiqə elan edir. Bu vaxt podratçılar və sifarişçilər üçün ən rahat şərait təklif olunur.

Lizınq: Lizinq sözü kirayəyə gotürmək, ıcarə vermək mənasındadır. XI X əsrn 2 ci yarısindan sonra, 1877 ci ıldən ―Beill‖ telefon kompanıyası telefonların aparatlarımı satmayaraq onları sadəcə ıcarəyə vermək haqqında qərar qəbul etmiş sonra isə istifadəyə daxil olunmuşdur. Lizinq əmlakın əldə olunması və onun lizinq müqaviləsi ilə müəyyən olunmuş ödəniş əsasında, müəyyən bir müddətə və müqavilədə nəzərdə tutulan müəyyən şərtlər ilə, lizinq alanın əmlakı olmağı huququ əsasında fiziki və hüquqi şəxslərə kirayə verilməsi üçün investisiya fəaliyətınin növüdür. Lizinqin formalarına daxıli və beynəlxalq lizinq aiddir. Daxili lizinq həyata keçirilən zaman lızinqalanda həmçinin lizinqverəndə,satıcıda Azerbaycan Respublıkasının rezidenti olmalıdır. Beynalxalq lizınqdə isə lızinqverən və yaxud lizinqalan qeyri-rezident olur. Lizınqin aşağıdakı novləri vardır :

- operativ lizinq

- maliyə lizinqi

- qaytarilan lizinq

Maliyyə lizingi həyata keçirilərkən, lizinqverən muəyyən satıcıdan lizinqalanın qeyd etdıyi əmlakı öz mülkiyətinə almağı və həmin bu əmlakı lizinq predmeti kimi müəyyən olunmuş haqq ilə müəyən müddətlik və müəəyən olunmuş şərtlər ilə lizinqialanın müvəqqəti olaraq istifadəsinə verir. Maliyyə lizinqinin bir növüdə qaytarılan lizinqdir, bu vaxt lızinq predmetınin satıcısı eyni vaxtda lizinqalan kimi iştrak edir. Digər bir lizinqin növüdə operativ lizinqdir: lizinqin elə növü hesab olunurki lizinq verən öz riski əsasında əmlak əldə edir və onu lizınq predmetı kimi müəyyən haqqilə, müyəyyən müddət ərzində müəyyən olunmuş şərtlər ilə lızinq alanın müvəqqəti olaraq istifadəsinə verir.