Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari
Yüklə 4,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
203
Falsafaning voqelikdagi narsa va hodisalarni har tomonlama va o‘zaro munosabatda tahlil qilish tamoyili o‘rganilayotgan ob’ektga bir tomondan, bir yoqlama, bir munosabatda tahlil etishni maqsad etib qo‘ygan formal mantiq tafakkur uslubidan tubdan farq qiladi. Bunday fikrlash usuli sofistika va metafizika, eklektika usullariga ham qarama-qarshidir. Bulardan farqli o‘laroq, falsafiy fikrlash usuli narsa va hodisalarni tahlil qilishda ularga xos bo‘lgan hamma aloqa vositalarini hisobga olishni talab etadi. Xuddi shunday yondashish olamni chuqur va atroflicha bilish va amaliy faoliyati muvafaqqiyatining shartidir. Falsafiy fikrlash usuli olamdagi narsa va hodisalarni faqat o‘zaro aloqada va bir-birini taqozo qilishda olib qaramasdan, balki harakatda, o‘zgarishda va rivojlanishda qarashni talab qiladi. Bu ham falsafaning muhim tamoyillaridan biri bo‘lib hisoblanadi. U bevosita narsa va hodisalarning o‘zaro aloqadorligi tamoyilidan kelib chiqadi. Buning boisi shundaki, voqelikdagi barcha narsa va hodisalar o‘zaro aloqadorligi, bog‘lanishlari tufayli bir-biriga ta’sir qiladi va ularning xuddi shu o‘zaro ta’siri harakatdir. Tabiat va jamiyat hodisalarining o‘zaro bog‘liqligi va bir-biriga ta’sir qilib turishi ularning doimiy harakatda, rivojlanish va o‘zgarishda bo‘lib turishini ko‘rsatib beradi. Hamma hodisalar o‘zaro bog‘liq bo‘lib, biri ikkinchisidan kelib chiqadi. Dunyo abadiy harakat, o‘zgarish va rivojlanishda bo‘ladi. Shuning uchun ham olamdagi narsa va hodisalarga dialektik mantiq nuqtai-nazaridan yondashish ularni nafaqat o‘zaro aloqada va bir-birini taqozo qilishda, balki harakatda, o‘zgarishda va rivojlanishda qarashni talab qiladi. Bunday yondashish ham shaklan ham mantiqan metafizik usulga ziddir. Masalan, metafizika uchun o‘rganilayotgan ob’ekt ularning fikriy in’ikosi-tushunchalar o‘zgarmaydigan, qotib qolgan, biridan keyin ikkinchisi va biri ikkinchisiga bog‘lanmasdan alohida tahlil qilinadigan narsalardir. Narsa va hodisalarni, tadqiq etilayotgan ob’ektlarning barchasini o‘zaro aloqada, ularning harakatida, paydo bo‘lishi va yo‘qolishida qaralishi dialektikaning muhim tamoyillaridan bo‘lib hisoblanadi. |