Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari
Yüklə 4,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
211
bo‘lib, tabiiy sifatga ega. Shuning uchun u tabiiy qonuniyatlarga bo‘ysunadi. Ayni zamonda stol muayyan inson mehnatining natijasi bo‘lib, ijtimoiy sifatga ham ega va ijtimoiy qonuniyatlarga bo‘ysunadi. Ijtimoiy sifatlar o‘z navbatida ikki guruhga: birinchi tartibdagi ijtimoiy sifatlarga va ikkinchi tartibdagi ijtimoiy sifatlarga bo‘linadi. Xuddi o‘sha stol, modomiki, insonning muayyan ehtiyojini qondirar ekan, «aniq (amaliy) his» etiladigan narsa sifatida namoyon bo‘ladi. Ikkinchi tomondan, stol, modomiki, qiymatga ega ekan, u tovar sifatida gavdalanadi. Bu o‘rinda stol «haddan tashqari his etiladigan narsa» tariqasida gavdalanadi. Bu esa ikkinchi tartibli ijtimoiy sifatlarga mansubdir. Narsalar sifat muayyanligidan tashqari bir-biridan miqdoriy tomonlari bilan ham farq qiladi. Miqdor predmetning hajmi, o‘lchovi, og‘irligi, harakat tezligi va shu kabilar bilan tavsiflanadi. Tabiat hodisalari kabi ijtimoiy hodisalar ham miqdoriy tomonga ega. Chunonchi, suv o‘z solishtirma og‘irligiga, qaynash va muzlash darajasiga ega, bir ijtimoiy tuzum boshqasidan xususiyati jihatidangina emas, balki ishlab chiqaruvchi kuchlari taraqqiyoti, sur’ati darajasi, mehnat unumdorligi, madaniyati va hokazolar bilan ham farq qiladi. Narsa va hodisalardagi miqdoriy va sifatiy tomonlar doimo bir-birini taqozo qilib, birlikda bo‘ladi. Har qanday narsa miqdor va sifat birligiga ega. Tabiatda faqat miqdorga yoki sifatga ega bo‘lgan narsa yo‘q. Shuning uchun ham narsaga miqdoriy va sifatiy tomondan berilgan tavsif to‘liq bo‘ladi. Miqdor va sifatning birligi, o‘zaro bog‘liqligi me’yor tushunchasida ifodalanadi. Me’yor bu miqdoriy munosabatlar va ob’ektiv sifatga mos tuzilmalarning muvofiqligidir. Ob’ektning miqdori ushbu sifat doirasidan chiqmasdan muayyan oraliqda o‘zgaradi. Bu oraliq chegaralari esa predmet muayyanligini, sifat va miqdor birligi sifatida me’yorni ifodalaydi. Me’yorning buzilishi predmet mavjudligi mumkin bo‘lmagan holatga olib keladi. Me’yor har bir narsa va hodisadagi miqdor bilan sifat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatni ifoda etadi. Bu o‘rinda har bir narsa, hodisa miqdor o‘ziga xos o‘lchovga ega bo‘ladi, chunki ushbu sifat xususiyati har qanday miqdor bilan emas, balki muayyan miqdor bilan |