Mavhum imkoniyat:
-zaruriy aloqalar bilan taqozolangan,
lekin zarur sharoitlarsiz kuchga kira
olmaydi
Qaytariluvchi imkoniyat:
-birinchi turtki – imkoniyat - harakat
Birgalikda
mavjud
bo’ladigan
imkoniyat:
-birining amalga oshishi bilan boshqa
imkoniyatning
yo’qolib ketmasligi
bilan xarakterlanuvchi imkoniyat
Voqea – hodisa imkoniyati:
-amalga
oshishi
bilan
mohiyati
o’zgarmas imkoniyat
Formal imkoniyat:
-voqelikning tasodifiy aloqalari va
munosabatlari bilan taqozolangan;
-tasodifiylik bilan bog’liq
Aniq imkoniyat:
-zaruriy shart-sharoitlardagina kuchga
kiradi
Qaytarilmaydigan imkoniyat
Inkor etuvchi imkoniyat:
-voqelikka aylanishi bilan boshqa
imkoniyatning mumkin emaslgi bilan
xarakterlanuvchi imkoniyat
Mohiyat imkoniyati:
-amalga
oshishi
mohiyatining
o’zgarishi bilan kechadigan imkoniyat
MAZMUN VA SHAKL
Olamdagi turli narsa, hodisa va
jarayonlarning
dialektikasini
o’rganishda, ular o’rtasidagi aloqa
va munosabatlarni bilishda muhim
o’rin tutadigan kategoriyalardir.
Mazmun muayyan narsa, hodisa,
jarayonlarning o’ziga xos sifati,
xususiyatlari, muhim belgilari,
elementlarining
yig’indisini
anglatsa,
shakl
mazmunning
mavjudlik
usuli,
narsa
va
hodisalarning ichki hamda tashqi
tuzilishini ifoda etadi.
Masalan,
narsa
va
jismning
mazmuni
moddiyligi va harakatda
ekanligi-dadir.
Xuddi
shunday,
atomning
mazmuni
uning
tarkibidagi 30 dan ortiq
manfiy, musbat va nol
zaryadli
elementar
zarralar,
ularning
rezonans-lari,
elektron
maydon
kabilarning
shunchaki
mexanik
birligidangina
iborat
emas.
Ayni
paytda,
ularning
harakati
muayyan maydonlar orqali bir-biriga
ta’sir va aks ta’sir ko’rsatishini ham
bildiradi. Atomning shakli uning
tarkibiga
kiruvchi
elementar
zarralarning joylanish tartibi, zarralar
va
maydon
orasidagi
munosabat
asosida yuzaga keluvchi aloqalar,
bog’-lanishning xususiyati bilan belgi-
lanadi. Shuningdek, har qanday badiiy
asarning mazmuni unda aks ettirilgan
voqea orqali g’oya va obrazlar tizimini
bildirsa, shakli shu asarning tuzilishi,
tili hamda hikoya, roman va shu
kabilar tarzida ifodalanadi.
