Kon ishlari asoslari

2.11-rasm. Boshi berk uzun lahimlarni shamollatish usullari:

a — puflama usuli; b — so‘rma usuli; d — aralash usul; 1 — puflovchi ventilyatorlar; 2 — so‘ruvchi ventilyatorlar; 3 — quvurlar.

Boshi berk lahimlarni shamollatishda o‘q yo‘nalishli va markazdan qochirma rusumli mahalliy ventilyatorlar qo‘lla- niladi. Bu ventilyatorlarni shamollatiladigan lahim og‘zidan kamida 10 m masofaga o‘rnatish kerak.

VS—7 rusumli markazdan qochirma ventilyatorlar uzunligi 2500 m gacha bo‘lgan lahimlarni shamollatishda qo‘llaniladi. Xavfsizlik qoidalariga ko‘ra, elektr yuritmali ventilyatorlar qo‘l- lanishi man etilgan lahimlarni (gaz va changlarning portlashi xavfi bor lahimlarni) shamollatish uchun VMP—3M, VMP— 5M rusumli pnevmoyuritmali ventilyatorlardan foydalaniladi.
Shamollatish quvurlari turli materiallardan yasalgan bo‘lishi mumkin. Materialsimon quvurlar rezinalashtirilgan to‘qima gazmollardan yasalgan bo‘lib, diametri 500—600 mm, bir bo‘lagining uzunligi 5—30 m bo‘lishi mumkin. Metall quvurlar qalinligi 1—3 mm bo‘lgan po‘lat varaqlaridan yasalgan bo‘lib, diametri 800 mm, uzunligi esa 2—3 m gacha bo‘lishi mumkin. Portlatishdan so‘ng kavjoyni shamollatish vaqti 15—20 daqiqa- dan ko‘p bo‘lmasligi kerak.
Lahimlarni bug‘ulab portlatish usulida o‘tishda massivdan ajratib olingan jins yoki foydali qazilmani transport vositasiga yuklash zaruriyati tug‘iladi. Bu lahim o‘tish siklidagi eng uzoq davom etadigan va ko‘p mehnat talab qiladigan jarayonlardan biri hisoblanadi. Bu jarayon turli yuklash mashinalari bilan mexanizatsiyalashtirilgan. Bu mashinalarning ishlash tarzi uzluksiz va davriy (siklli) ishlash turlariga bo‘linadi (2.1-jadval).
Cho‘michli yuklash mashinalari davriy (siklli) ishlaydigan yuklash mashinalari hisoblanadi.
Uzluksiz ishlaydigan mashinalar (2PNB 2, 1PNB 2B va boshqalar) o‘rmalovchi mashinalar bo‘lib, ikkita sidirg‘ich «qo‘llar» ularning ish quroli hisoblanadi. Mashina qo‘llari uzluksiz yon tomondagi maydalangan jinslarni (ko‘mirni) si- dirib, sidirg‘ichli yoki plastinkali konveyerga tushirib beradi va jinslar konveyer orqali transport vositalariga yuklanadi.
Yuklash mashinasini tanlab olishga qator omillar ta’sir etadi, asosiylari: yuklanadigan kon jinsining tavsifi; lahim ko‘ndalang kesim yuzasining o‘lchamlari; lahimning qiyalik burchagi; shaxtaning gazdorlik holati va hokazo. Shaxtalarda qiya kon lahimlarini burg‘ilab-portlatish usulida o‘tish uchun maxsus


2.1-jadval