Konchilik ishi va metallurgiya

Xo‘jalik assotsiatsiyasi jismoniy yoki huquqiy shaxslarning o‘zaro hamkorlik yuritish maqsadida ko‘ngilli ravishda birlashuvini anglatadi va unda birlashuvga kiruvchi sub’ektlar o‘z mustaqilligini saqlab qoladilar.
Korporatsiyalar umumiy maqsadlarga erishish, hamkorlikda faoliyat yuritish maqsadida birlashib, mustaqil huquqiy sub’ekt - huquqiy shaxsni tashkil qiluvchi shaxslar yig‘indisini tavsiflaydi. Ko‘pincha ular aksiyadorlik (hissadorlik) jamiyatlari shaklida tashkil qilinadi.
Korxonalarning konsentratsiya asosida birlashuvi kartel, sindikat, xolding va moliya-sanoat guruhlari ko‘rinishida amalga oshiriladi.
Ishlab chiqarish sohasidagi kartellar ishlab chiqarish masalalari, narxlar, tovarlarni sotish, ishchi kuchini yollash va shu kabi masalalar bo‘yicha kelishuvga asoslanib faoliyat yuritadi.
Integratsiyaning bu shaklida korxonalar mustaqillikni saqlab qolgan holda kooperatsiya asosida birlashadilar.
Sindikat – tijorat faoliyatini (ta’minot, sotish, narxning paydo bo‘lishi) hamkorlikda tashkil qilishga asolangan birlashmadir. Sindikat tarkibiga kiruvchi korxonalar huquqiy hamda xo‘jalik yuritish mustaqilliklarini saqlab qoladilar.
Trestlar yuqori darajada markazlashganligi bilan ajralib turadi. Uning tarkibiga kiruvchi korxonalar ishlab chiqarish, tijorat va huquqiy mustaqilliklarini yo‘qotib, yagona reja asosida faoliyat yuritadi.
Xoldinglar ishtirokchilarning moliyaviy imkoniyatlarini birlashtirish va muvofiqlashtirish hamda ishlab chiqarish quvvatlari bilan vaizifalarni tezkor ravishda amalga oshirish imkonini beruvchi boshqaruvning samarali shaklini ifodalaydi.
Yakka tartibdagi tadbirkorlik
Har qanday fuqaro yuridik shaxs tashkil qilmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanish huquqiga ega. Buning uchun faqat yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro‘yxatdan o‘tish talab qilinadi. Yakka tartibdagi biznes egasi o‘z majburiyatlari uchun mol-mulk bilan shaxsan javobgar bo‘ladi. Bu kichik do‘konlar, xizmat ko‘rsatish korxonalari, fermer (fermer) xo‘jaliklari, shuningdek yuristlar va shifokorlarning kasbiy faoliyati uchun ko‘plab tashkilotlar uchun eng keng tarqalgan biznes shakli. YAkka tartibdagi tadbirkorlar turli xil biznes operatsiyalarini amalga oshiradilar va o‘z nomlaridan tijorat bitimlarini tuzadilar. Shaxsiy biznes egasi fuqarolar uchun faqat daromad solig‘ini to‘laydi, chunki yuridik shaxs emas.
Yakka tartibdagi tadbirkorlarning o‘ziga xos xususiyati shundaki, ularning faoliyati to‘g‘risida hisobot oshkor qilinmaydi, shuning uchun ularning haqiqiy ahvoli to‘g‘risida ishonchli ma’lumotlar har doim ham mavjud emas. Ularning biznes sheriklari uchun, ayniqsa birinchi marta aloqada bo‘lganlar uchun, bunday sherikning to‘lov qobiliyati va ishonchliligini tekshirish oson emas.
Chet elda biznesdagi yakka tartibdagi tadbirkorlar:
shaxsiy mulkchilik (AQSH); yakka tadbirkorlik (Kanada, Buyuk Britaniya); Eynzelunternehmung (Germaniya); Entreprise individulle (Fransiya).
Hozirgi vaqtda turli sheriklik faoliyati sezilarli rivojlanishga ega -biznes birlashmalari.