Konflikt haqida umumiy tushuncha. Konfliktning mazmuni va mohiyat. Konfliktning turlari

Ayol va erkaklarning tafakkur tarzidagi farqlar
O’quvchi yoshlarni, shuningdek insonni oilaviy turmushga tayyorlash, xususan oilaviy turmushning o’ziga xos tomonlarini bildirish “uyatli” va “ayb” sanalib, mazkur yo’nalishlar taqiqlangan mavzular sirasiga kirgan. Maktab va oliy o’quv yurtlari ta’lim mazmunida yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash, kelajakda ota-ona sifatida farzand tarbiyasi uchun mas’ul bo’lish, oiladagi jinsiy va psixologik munosabatlar, oila iqtisodi, oilada sog’lom turmush tarzini barpo etish kabi masalalarga o’rin ajratilmagan. Yoshlarga na maktabda, na oliy o’quv yurtlarida oilaviy hayotga tayyorlash, ayniqsa jinsiy tarbiya borasida, oilaviy hayotning o’ziga xos iqtisodiy, ma’naviy, sog’lom turmush tarzi asosidagi ziddiyatli o’rinlari va jinslar munosabatlarining murakkabliklari haqida ma’lumotlar olish uchun imkoniyatlar yaratilmagan. Shu bois, yoshlar bu munosabatlarning tub mohiyatini anglab yetmasdan oila qurishga kirishganlar.
Yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash masalasining pedagogik aspektlari mustaqillikning ilk yillaridanoq tadqiqotchilarning diqqatini tortib keldi. Yoshlarni oilaviy turmushga tayyorlash tafakkuri aynan mustaqillik yillarida keng rivoj topdi, aholi o’rtasida targ’ib va tashviq etila boshlandi, davlat dasturlarining bosh mohiyatini tashkil qildi.
Mamlakat aholisining yarmidan ko’proq qismini yoshlar tashkil qilishi, o’sib borayotgan yosh avlodni jamiyatda mustaqil yashashga tayyorlash vazifasining dolzarbligi yoshlarni jamiyat hayotiga va oilaviy turmushga tayyorlash ishlarini jadallashtirishni talab etdi. Insonlarning o’zaro munosabatlarida keskinliklarning o’sib borayotganligi, zamonaviy ziddiyatlarning inson tafakkuri va ongiga ta’sir etishi orqali uning psixologik holatida salbiy va asabiy oqibatlarning vujudga kelishi, yosh oilalardagi ajrim holatlarning muntazam o’sib borayotganligi, bolalar va o’smirlardagi agressiya holatlarining vujudga kelayotganligi kabi muammolar talaba-yoshlarni oilaga tayyorlash vazifasini to’laqonli olib borish talabini kun tartibiga qo’yadi.
Ulug’ rus yozuvchisi L.N.Tolstoy oiladagi munosabatlar uyg’unligi va erkak bilan ayolning majburiyatlari borasida hozir ham dolzarb bo’lgan tamoyilni aytib o’tgan: “Pishirib-kuydirish, tikib-yamash, kir yuvish, bolalarga qarash faqatgina ayollarning ishi, buni qilish erkaklarga uyat degan g’alati, ildiz otib ketgan yanglish fikrlar mavjud. Vaholanki, buning aksi uyatliroq: holdan toygan, qachon qarasang nimjon, homilador ayol zo’r-bazo’r ovqat tayyorlayotgan, kir yuvayotgan, kasal bolasiga qarayotgan bir paytda, ko’pincha bekor yurgan, vaqtini bo’lar-bo’lmas ishlar bilan yoxud butunlay besamara o’tkazayotgan erkaklarga uyat”.
Yigit va qizlarni zamonaviy bilimlar asosida oilaviy munosabatlarga to’g’ri yo’naltirish zarur. Oila – muqaddas dargoh. Shu bois, oilaga muqaddas munosabat zarur. Sokratning bir jumlasi mashhur: “O’ylab-netib o’tirmay shartta uylan. Xotining yaxshi chiqasa-ku, xo’p-xo’p, yomon chiqsa – faylasuf bo’lasan!”. Faylasuf bo’lish orzu istagi aynan xotin kishi xarakteri va uning erkakka bo’lgan munosabati bilan umuman bog’liq emas. Ammo aynan ayol va erkak munosabatlari, ya’ni har ikki tomon munosabatlari, ayniqsa ularning noto’g’ri tashkil qilinganligi, ko’p xollarda hayotni falsafiy idrok qilishini uchun zamin yaratadi.
Masalan, mana shunday oilaviy munosabatlarni zamonaviy tashkil qilinishiga bag’ishlangan bilimlardan biri – erkak va ayol tafakkur tarzidagi o’ziga xos farqlarni, bir biriga o’xshamas tomonlarni ko’rsatuvchi so’rovnoma hisoblanadi.
Biz bu savollarga javob berishga yordam beramiz. Kuyida erkaklar va ayollarga xos bo’lgan xususiyatlar haqida ma’lum tartibda mujassam etilgan savollar va ularga javoblarni ko’rib chiqamiz. Savollar nazariy asoslangan bo’lib, ilmiy tadqikotlar asosiga qurilgan. Ular asosida 10 ta xulosa berilgan. Savollar ayol va erkak psixologik holatlari bo’yicha keng tarqalgan stereotiplar asosiga qurilgan. Mana shunday stereotiplardan biri – “Erkaklar hyech qachon e’tibor bilan tinglamaydilar, ayollar esa umuman gapni tushunmaydilar”, stereotipidir.
Jumlaning har ikki bo’g’inida ham asl holatning buzilishi mavjud. Erkaklar tinglay oladilar, ayollar esa to’g’ri tushuntirilsa, tushuna oladilar. Ana shu xulosalar, sizning fikringizcha, to’g’ri yoki noto’g’riligini o’zingiz ham aytishingiz lozim. O’z munosabatingizni aniqlab olgandan so’ng, o’z javoblaringizni to’g’ri javoblar bilan solishtiring.