Korporativ moliyaviy boshqaruvni rivojlantirish masalalari
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
III bob bo’yicha xulosa
Korporativ moliyaviy boshqaruvning samarali tashkil etilishi, emissiyalarning muvaffaqiyatli joylashtirilishi, qarzni o'z vaqtida to'lash hisobiga ijobiy kredit tarixini shakllantirish, sof foydani optimallashtirish va dividendlarni optimal taqsimlash hamda arzon moliyaviy resurslarni jalb qilish orqali kapitalning qiymatini aniqlab, kapitalning maqbul tuzilmasini yaratishdan iborat. Ushbu vazifalarning muvaffaqiyatli amalga oshirilishi korporativ boshqaruvda muvaffaqiyatga erishishga, bozor ulushini oshirishga va biznes qiymatini oshirishga yordam beradi. Yangi tashkil etilgan korporativ tuzilmalar uchun ustav kapitalining minimal talablari pastligi juda muhimdir. Mamlakatimizda aksiyalarning muomalasini tahlil qilishda asosiy aksiyalar emissiyasi davlat aktsionerlik jamiyatlari tomonidan ishlab chiqarilgan degan xulosaga kelish mumkin. Aksiyalarni sotib olish huquqini beruvchi buyurtmalar amaliyotiga alohida e'tibor berish kerak. Ta'kidlash joizki, mamlakatimizda korporativ tuzilmalarga qo'shimcha mablag' ajratish uchun cheklangan miqdordagi moliyaviy resurslar mavjud. Biz korporativ tuzilmalar tomonidan korporativ obligatsiyalarni muomalaga chiqarish va ommaviy joylashtirish amaliyotiga alohida e'tibor qaratishimiz kerak. Korporativ obligatsiyalarning tarqalishini kengaytirish va almashtiriladigan obligatsiyalar muomalasiga katta e'tibor berish kerak. Rivojlangan mamlakatlarda aksiyadorlik jamiyatlarining moliyaviy ko'magida aksiyalar indekslarini qo'llash amaliyoti alohida ahamiyatga ega. Shu bilan birga, korporativ moliyalashtirishni boshqarishda dividendlar siyosati uchun oqilona asosda hal qilinishi kerak bo'lgan masalalar ham mavjud. Aksiyadorlar tomonidan jozibador moliyaviy resurslarni samarali joriy etish asosan mavjud dividend siyosatiga bog'liq. Dividеnd siyosatidagi asosiy muammo olingan foydaning aksiyadorlar o’rtasida dividеnd ko’rinishida to’lanadigan qismi va foydaning biznеsni yanada rivojlantirish uchun 68
yo’naltiriladigan qismi o’rtasidagi optimal nisbatni bеlgilash bo’yicha qaror qabul qilishnining murakkabligi bilan izohlanadi. IPO xorijiy investorlarni aktsionerlik jamiyatlariga jalb etishning eng ilg'or usullaridan biri bo'lib, bu xalqaro amaliyotni O’zbekistonga joriy etish muhimdir. Bu amaliyot aksiyadorlik jamiyatlariga to’g’ridan-to’g’ri xorijiy invеstitsiyalar jalb qilishda o’ziga xos afzalliklarga hamda jahon bozoridagi raqobat muhitiga moslashishda ahamiyatli jihatlarga ega. Moliyaviy menejerlar yoki korxonalar rahbarlari tomonidan duch kelinadigan asosiy muammolardan biri milliy va xalqaro iqtisodiyot faoliyatini muvofiqlashtirish, o'zgarishlar asosida samarali korxonasini boshqarishda, joriy va strategik maqsadlar, vazifalar, atrof-muhitni tahlil ta'rifi va tegishli xulosalar tahlilidir tashqi iqtisodiy va ijtimoiy muhitga muvofiq korxonalar. korxonalarni rivojlantirish kabi muhim vazifalarni amalga oshirish to'g'ridan-to'g'ri moliyaviy boshqarish va ushbu sohada xorijiy davlatlar tajribasi samarali foydalanish mexanizmini yanada takomillashtirish talab etiladi. 69
Xulosa o’rnida aytish mumkinki, erkin bozor iqtisodiyoti sharoitida bozor munosabatlarini rivojlantirish moliyaviy boshqaruvning jamiyatdagi rolini kuchaytirishni talab qiladi. Moliyaviy boshqaruv korxonaning strategik va joriy maqsadlarini amalga oshirishga yo ’ naltirilgan moliyaviy resurslarni va moliyaviy faoliyatni boshqarishidir. Bunda pul oqimlari har bir korxona uchun asosiy faoliyat omili bo’lgani uni jarayon obyekti sifatida tanlashni taqozo qilgan.Uning tizimli va alohida maxsuslashtirilgan funkiyalari uni korporativ tuzilma faoliyatidagi o’rnini, qanday tashkil etilish jarayonini ifodalaydi. Asosiy maqsadi bo’lib, foydani maksimallashtirib borish orqali mulkdorlar moddiy farovonligini va bevosita korxona bozor qiymatini oshirib borish hisoblanadi. Shundan kelib chiqqan holda, moliyaviy boshqaruv oldiga operatsion, investitsion va moliyaviy faoliyat bo‘yicha samarali qarorlar qabul qilish bilan bog’liq vazifalar qo‘yiladi. Moliyaviy boshqarishning izchil va samarali ishlash tizimini ta’minlashda korporativ tuzilmaning barcha bo’linmalari operatsion strategiyalarini va aksiyadorlar uzoq muddatli maqsadlarini integratsiyalashda malakali, xorij tajribalarini chuqur egallagan moliyaviy boshqaruvchilar katta ahamiyat kasb etadi.
Korporativ moliyaviy boshqarish jarayonlarini tartibga soluvchi va amalga oshiruvchi asosiy elеmеntlar tizimini birlashtiradigan mexanizm yaratish muhimdir. Bu mexanizm korxonani dastlabki tashkil etish davridan boshlab, ularni rivojlanish siklining barcha bosqichlarida moliyaviy boshqaruvning alohida jihatlari va prinsiplarini e'tiborga olgan holda qarorlar qabul qilish, uning samarali amalga oshirilishi, ijrosini ta'minlash hamda nazorat qilishni o’z ichiga qamrab olishi maqsadga muvofiqdir. Jahon amaliyotidan ko’rishimiz mumkinki, korxonalar faoliyatini tartibga solishning bozor, faoliyatining ayrim jihatlarini tartibga soluvchi ichki mеxanizm, moliyaviy boshqaruvning axborot ta’minot tizimi, qabul qilingan boshqaruv qarorlarini ijrosini ta’minlanishini nazorat qilish kabi ichki va tashqi richaglar keng miqyosda 70
qo’llanilib kelinadi. Ko’pchilik tuzilmalarda faoliyat turlaridan kеlib chiqqan holda moliyaviy boshqaruvni tashkil etish bo’lim va bo’linmalarga ajratilgan. Har bir bo’linma ma’suliyati nuqtai nazaridan o’z vazifasini bajaradi. Yaponiyada esa ko’pchilik korporativ tuzilmalarda aksincha holatni, ya’ni barcha tarkibiy qism moliyaviy faoliyat jarayoniga javobgaligini ko’rishimiz mumkin. Korporativ moliyaviy boshqarishni samarali tashkil etish borasida bugungi kunda bir qancha dolzarb masalalar mavjud. Bular qatoriga moliyaviy ta'minotni samarali tashkil etish, arzon moliyaviy rеsurslar jalb qilish kapital bahosini aniqlash orqali kapitalning optimal tarkibini shakllantirish, emissiya qilingan qimmatli qog’ozlarni muvaffaqiyatli joylashtirish, jalb qilingan qarz mablag’laridan samarali foydalanish orqali majburiyatlarni o’z vaqtida ko’plash natijasida ijobiy krеdit tarixiga ega bo’lish, aksiyalar ochiq obunasini muvaffaqiyatli amalga oshirish, erishilgan sof foydani rеinvеstitsiyalashda va dividеndlarga taqsimlashda optimal nisbatni bеlgilash kabilar kiradi. Korporativ moliyaviy boshqaruvning samarali tashkil etilishi, emissiyalarning muvaffaqiyatli joylashtirilishi, qarzni o'z vaqtida to'lash hisobiga ijobiy kredit tarixini shakllantirish, sof foydani optimallashtirish va dividendlarni optimal taqsimlash hamda arzon moliyaviy resurslarni jalb qilish orqali kapitalning qiymatini aniqlab, kapitalning maqbul tuzilmasini yaratishdan iborat. Ushbu vazifalarning muvaffaqiyatli amalga oshirilishi korporativ boshqaruvda muvaffaqiyatga erishishga, bozor ulushini oshirishga va biznes qiymatini oshirishga yordam beradi. Jahonning yirik korporatsiyalaridan biri va o’zimizning ham shunday salohiyatga ega milliy korporativ tuzilma faoliyati va korporativ boshqaruv jarayonini tahlil qilish orqali quyidagi shunday xulosalarga va takliflarga kelamiz: 1. Yangi tashkil etilgan korporativ tuzilmalar uchun ustav kapitalining minimal talablari pastligi juda muhimdir. Mamlakatimizda aksiyalarning muomalasini tahlil qilishda asosiy aksiyalar emissiyasi davlat aktsionerlik jamiyatlari tomonidan ishlab chiqarilgan degan xulosaga kelish mumkin. Aksiyalarni sotib olish huquqini beruvchi buyurtmalar amaliyotiga alohida e'tibor berish kerak. 2.Dividend siyosatini oqilona yuritilishi orqali quyidagilarga erishiladi:
71
- Aksiyalarni joylash-tirish orqali kapital jalb qilishning qarz kapitali jalb qilishga nisbatan arzonligi sharoitida invеstitsi-on jozibadorlikni ta'minlashga xizmat qiladi; - Aholi qo’lidagi bo’sh pul mablag’larini jalb qilish va o’z navbatida aholining aksiyalar orqali daromadlarini oshirib borishi natijasida o’rta mulkdorlar sinfi shakllanishiga olib kеladi. - Aksiyadorlik jamiyatining boshqa kompaniyalar tomonidan qo’shib olinishidan himoya vazifasini o’taydi. - IPO o’tkazish orqali xorijiy kapital jalb qilish uchun asos vazifasini
bajaradi. 3. Aksiyadorlik jamiyatlari to’g’risidagi ma’lumotlarini investorlarga to’laqonli va o’z vaqtida yetkazilishi ularning investitsion jozibadorligini ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Aksiyalar va ular bo’yicha to’lanadigan dividendlar to’g’risida keng investorlar tomonidan yetarli ma’lumotlarni olishlari uchun moliyaviy hisobotlarning xalqaro andozalari ilovalariga muvofiq bitta aksiyaga to’g’ri keladigan daromadlilik hisobotini amaldagi moliyaviy hisobotlarga ilova shaklida kiritish maqsadga muvofiqdir 4. Moliya bozori infratuzilmasi tarkibiga kiruvchi shunday xolis reyting agentliklari faoliyatini rivojlantirish zarur. Ushbu reyting agentliklari aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini kompleks baholash tizimida ulardagi korporativ boshqaruv samaradorligi reytingini ham baholaydilar va e’lon qiladilar. 5. Aksiyalar muomalasini samarali tashkil etish nuqtai nazaridan jahon amaliyotida kеng qo’llaniladigan aksiyalar turlarini mamlakatimizda ham joriy etish lozim. Xususan, imtiyozli aksiyalar bo’yicha kumulyativ amaliyotni joriy etish, qatiy bеlgilangan dividеnddan ovoz bеrish huquqini olish orqali voz kеchish amaliyotini yo’lga qo’yish maksadga muvofiq. 6. Stratеgik ahamiyatga ega aksiyadorlik jamiyatlaridan tashqari boshqa aksiyadorlik jamiyatlari tomonidan aksiyalar emissiyasida emissiya hajmining ma'lum bir qismini ochiq joylashtirish amaliyotini qonunchilik asosida joriy etish lozim.
72
7. Milliy amaliyotda korporativ obligatsiyalar muomalasini kеngaytirish, konvеrsiyalanadigan obligatsiyalar muomalasiga jiddiy e'tibor qaratish maqsadga muvofiq. Chunki konvеrsiyalanadigan korporativ obligatsiyalar muomaladagi aksiyadorlar sonining ortishiga, bu o’z navbatida aksiyadorlik jamiyatlarida xususiy kapital ortib borishiga xizmat qiladi. 8. Shu o’rinda Markaziy Osiyo mintaqasidagi davlatlar o’rtasida iqtisodiy intеgratsiyaga jiddiy e'tibor qaratilayotgan bir vaqtda aynan mintaqa uchun xizmat qiluvchi fond bozorini yaratish masalasiga ham e'tibor qaratilsa, aksiyalar savdosi rivojlanishiga zamin bo’lib xizmat qilardi. Yuqoridagi xulosa va takliflarning amaliy tatbiqi yaqin kelajakda korporativ moliyaviy boshqaruv sohasida yechimini kutayotgan dolzarb masalalarning ijobiy samarasini berishi aniqdir.
|