Korxona foydasining taqsimlanishi va ishlatilishi

2-rasm. Sanоat kоrxоnalarida mahsulоt tannarxini hisоblash mоddalari

Past rentabelli va iqtisodiy nochor korxonalarni tugatish va bu jarayonga tijorat banklarini jalb qilish borasida belgilangan tadbirlar korxonalarning moliyaviy barqarorligini oshirishda muhim rol o‘ynadi. Prezidentimiz ma’ruzasida ta’kidlanishicha, 2010 yilda mamlakatimiz 147 tasi tijorat banklari balansiga o‘tkazildi.

Bugungi kunda tijorat banklari balansiga o‘tkazilgan 140ta iqtisodiy nochor korxonada ishlab chiqarish to‘liq qayta tiklanib, istiqbolli sarmoyadorlarga sotildi, qolganlarida moliyaviy sog‘lomlashtirish ishlari olib borilmoqda.


2.3. Korxona (firma) xarajatlari va foydasi.

Tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va uni iste‘molchilarga yetkazib berish bilan bog’liq barcha sarflar ishlab chiqarish xarajatlari deyiladi.

Ishlab chiqarish sarf-xarajatlari tarkibiga xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yokilg’i va energiya uchun qilingan xarajatlar, asosiy kapital amortizatsiyasi, ish haqi va ijtimoiy sug’urtaga ajratmalari, foiz to’lovlari va boshqa xarajatlar kiradi.
Ishlab chiqarishga qilingan barcha sarf xarajatlarning puldagi ifodasi mahsulot tannarxini tashkil qiladi,
ya‘ni: T = C + V + M (1)dan C + V yig’indi ishlab chiqarish xarajatlari yoki tannarx deb yuritiladi.
ICHX = C + V yoki TMTN = C + V (2)ni tashkil etadi.
Ishlab chiqarish xarajatlari ikki qismga bo’linadi:
1. Bevosita ishlab chiqarish xarajatlari
2. Muomala xarajatlari.
Muomala xarajatlari ikki guruhga bo’linadi:
1. Qo’shimcha muomala xarajatlari
2. Sof muomala xarajatlari.



Ish ҳaқi

Xomashyo xarajatlari

Amortizatsiya va ҳ.қ.

Yoқilғi va moylash materiallariga xarajatlari

Қўshimcha muomala xarajatlari

Sof muomala xarajatlari

Muomala xarajatlari

Ishlab chiқarish xarajatlari