Korxonalarning elektr ta`minoti asoslari

3. Yuqori va past kuchlanishli elektr tarmoqlari. 

 

Elektr energiyasi elektrostantsiyalardan iste’molchilarga yuqori kuchlanishli 

(1000 V dan yuqori) va past kuchlanishli (1000 V gacha) liniyalar orqali uzatiladi. 

Eelktr ta`mino ti tizimida 6, 10, 20 va 35 kV li yuqori kuchlanishli uch simli  havo 

tarmoqlari hamda 380/ 220 V kuchlanishli yerga ulangan nul simli past kuchlanishli 

(havo  va  kabel)  tarmoqlari  ishlatiladi.  Havo  liniyalarini  asosiy  elementlariga 

tayanchlar,  simlar,  izolyatorlar  va  arma-tura  kiradi.  Yog’ochli  yoki  temir  beton 

tayanchlarga  simlar  osiladi.  Havo  tarmoqlari  uchun  quyidagi  simlar  ishlatiladi; 

ochiq alyuminiyli (A), po`lat–alyuminiyli (AS), po`lat ko`psim li (PS, PSM) va bir 

---

simli  (PSO).  Havo  liniya  (tarmoq)  larini  kesim  yuzalari  qizishni  ruhsat  etilgan 

qiymati, kuchlanishni yo`qolishi va mexanik bikrligining hisobi bo`yicha topiladi. 

Masalan,  kuchlanish  yo`qolishini  ruxsat  etilgan  miqdori  (2…3  %)ni  belgilab  uch 

fazali  tar-moq  faza  simi  kesim  yuzasini  quyidagi  formuladan  topish  mumkin. 

6

10















U

U

P

F





  mm

2

, bunda 



-simni solishtirma qarshiligi, Om, R–yuklama quvvati 

Vt, 



-liniya  uzunligi  m,  U–tarmoq  nominal  kuchlanishi  V,  ∆U–kuchlanish 

yo`qolishini  ruxsat  etilgan  qiymati  V.    Bir  fazali  tarmoq  simini  kesim  yuzasi 

quyidagicha  topiladi.   

6

10

2

















U

U

P

F





mm

2 

Simlarni  qizishi  bo`yicha  kesim 

yuzasini  topishda  avvalo  yuklama  toki  topiladi,  so`ngra  ushbu  tok  bo`yicha 

ma’lumotnomadan maqbul standart kesim yuzasi aniqlanadi. Bunda qu yidagi shart 

bajarilishi kerak: simni standart kesim yuzasi toki I

n

 yuklamani hisoblangan toki I

yu

 

dan katta bo`lishi shart    I

n

>I

yu

. 

            

        

 

59-rasm. Havo liniyalari va kabellar. 

 

Ma`lumki, elektr qurilmalarini ishlatish jarayonida quvvat koeffitsenti Cosφ 

yuklamani  miqdoriga  va  harakteriga  qarab  o`zgaradi.  Quvvat  koeffitsentini  oz 

---

miqdorlarida sim lardagi isroflar ko`payadi, ammo isroflarni o`zgartirmasdan ushlab 

turish uchun esa sim kesim yuzasini oshirish kerak bo`ladi.  

Nazorat savollari. 

1. Elektr energiya hosil qilinishini izohlang?                 2. Elektr ta`minoti q/x da qanday?   

3. Transformatorlar nimstantsiyalar nima?                         4. Transformatorlarni izohlang?   

5. Iste’molchilarning toifalari qanday?                   6. Elektr energiyani qanday tarqatiladi? 

7. Elektr energiyasi qanday uzatiladi?          8. Past va yukori elektr tarmoqlarini 

izohlang?