Kreativ fikrlash

1.2 Kreativ va tanqidiy fikrlash haqida boshqa tushunishlar
Kreativ fikrlash, biron bir ishga kreativ ѐndashish bugungi kunda jamiyat haѐtining va ishlab chiqarish jaraѐnining barcha sohalarida eng ko‘p e’tibor qaratilaѐtgan va o‘rganilaѐtgan muhim masalalardan biri hisoblanadi. Shu o‘rinda haqli bir savol tug‘iladi. Kreativ fikrlash o‘zi nima? Bugungi kunda jamiyatda kreativ fikrlashning o‘rni qanday? Kreativlik xususiyatlari shaxsda qanday namoѐn bo‘ladi? Mazkur masalaga ѐndashishda chet el tajribasiga ko‘proq tayanish zarur, chunki ushbu masala chet ellik olimlar tomonidan keng va batafsil o‘rganilganligini ko‘rishimiz mumkin. Masalan, amerikalik psixologlar Hennesey va Amabilelarning ta’kidlashicha, Kreativ ѐndashuv va yutuqlar dunѐ bo‘ylab fan va texnologiyadan tortib, falsafa, san’at va gumanitar fanlar kabi turli sohalarda insoniyat tamaddunini ilgari surgan.[1] Yevropaning Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiѐt tashkilotining baѐnotiga ko‘ra kreativ fikrlash shunchaki tasodifiy g‘oyalar berishdan
Tanqidiy fikrlash ba'zan juda ziddiyatli deb o'ylashadi. Ba'zi odamlar tanqidiy fikrlash boshqalarni doimo tanqid qilishni anglatadi, deb o'ylashadi, bu konstruktiv emas. Ammo bu tushunmovchilik. Tanqidiy fikrlash faqat buzuvchi kuch emas. Birinchidan, yomon g'oyalarni rad etish orqali biz haqiqatni topishda yaxshiroq bo'lamiz. Ikkinchidan, tanqidiy fikrlash odamlarni doimo tanqid qilishimizni anglatmaydi. Boshqa odamlar haq bo'lsa, biz rozi bo'lmasligimiz kerak. Va boshqa odamlar noto'g'ri bo'lsa, tanqidiy fikrlash bizni yo'l qo'yilgan xatolarni tan olishga yordam beradi, ammo biz ularni ochiqchasiga qoralashimizga to'g'ri kelmaydi. Ba'zida xatolarga yo'l qo'yilmaydi. Ba'zan biz xushmuomala bo'lishimiz kerak, ba'zan esa odamlarni ularni tanqid qilish bilan emas, balki boshqa bilvosita vositalar yordamida yaxshiroq mulohaza qilishga yordam berishimiz mumkin, masalan, maslahat va takliflarni berish. Tanqidiy fikrlovchi qarama-qarshilikka emas, balki xushyoqar va konstruktiv bo'lishi mumkin.
Tanqidiy fikrlashga yana bir e'tiroz shundaki, bu amalda foydali emas, chunki real hayotda odamlar aqlga quloq solmaydilar. Ular o'zlariga qiziqish, hissiyot yoki shaxsiy munosabatlar asosida harakat qilishadi. Ushbu e'tirozning birinchi muammosi shundaki, u aqlni fikrlashni sabablar haqida gapirish bilan aralashtirib yuboradi. Ehtimol, ko'p odamlar mantiqsizdirlar va ularga ta'sir qilish uchun biz hokimiyatga, hissiyotlarga yoki aqldan boshqa narsalarga murojaat qilishimiz kerak. Ammo biz tanqidiy fikrlashdan maqsadlarimizga erishish uchun eng yaxshi vositalar to'g'risida strategik fikr yuritish uchun foydalanishimiz mumkin.
E'tiroz, shuningdek, tanqidiy fikrlash hissiyotlarga, munosabatlarga va boshqalarga qarama-qarshi deb taxmin qilishda noto'g'ri. Masalan, sevgi va do'stlikni ko'rib chiqing. Ular, albatta, qadrlidir, ammo tanqidiy fikrlash ularni rivojlantirishga yordam beradi. Masalan, munosabatlarning yaxshi yoki yomon tomonlari to'g'risida yaxshilab o'ylash, uni yaxshilashga va uni yanada qoniqarli qilishga yordam beradi. Bundan tashqari, faqat hissiyotlar asosida harakat qilish har doim ham oqilona emas. Ularni xudbinlik, qo'rquv va ochko'zlik tarafkashlik qilishi mumkin. Qarorlarimiz to'g'risida ko'proq o'ylash bu muammoga qarshi turishi mumkin.