Кредитно-модульная система

• O’zbekiston Respublikasi
• Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar
• vazirligi

• Muqimiy nomidagi
• Qo’qon davlat pedagogika instituti

• O’qituvchi: N.Z.Mamadaliyeva

• Fizik kattaliklar va doimiylarni o‘rganish usullari

• Mavzu: Fizik doimiylar. Fundamental fizik doimiylar. Fizik kattaliklar va doimiylarni aniqlash.

• Reja:

• 1

• 2

• 3

• Fundamental fizik doimiylarning aniq bir ro‘yxati, nafaqat vaqt o‘tishi bilan (masalan, qachonlardir erkin tushish tezlanishini ham konstanta deb hisoblanar edi), balki, zamonaviy fiziklarning nuqtai nazarlari tufayli ham o‘zgarib turadi.

• Bunday fundamental fizik doimiylar sirasiga kiritish uchun barcha fiziklar birdek rozi bo‘lgan doimiylar oltita bo‘lib, ular:
• Gravitatsiya doimiysi (G);
• Plank doimiysi (h);
• elementlar zaryad (elektron zaryadi - e)
• yorug‘likning vakuumdagi tezligi (c)
• Boltsmann doimiysi (k) lardir.
• 6. Maqsad va vaziyatdan kelib chiqib, yuqoridagilar qatoriga, nozik struktura doimiysi, plank qiymatlar va boshqa ayrim kattaliklar kirishi mumkin.

• KAVENDISH TAJRIBASI – yerning gravitatsion tortishish doimiysi uni aniqlash tajribasi. Bu tajribani 1798 yilda birinchi bo’lib G. Kavendish o’tkazgan. Kavendish tajribasida massalari aniq o’lchangan, bir-biriga teng, gorizontal sterjenga mahkamlangan va kvars ipga osilgan qo’rg’oshin sharchalardan iborat qurilmadan foydalanilgan. Har birining massasi M bo’lgan ikkita qo’rg’oshin sharcha m massali sharchalar yaqiniga keltiriladi. Kavendish tajribasida m = 730 g = 0,73 kg; M = 158 kg. M va m orasidagi gravitasion tortishish sterjenni aylanishga majbur qiladi va kvars ip buraladi. Ipning bu- ralish momentidan tortishish kuchi va t bilan M massalar orasidagi masofa aniq o’lchab olinadi. Natijada u formuladan yerning gravitatsion doimiysi topiladi. Kavendish tajribasi bir necha marta qaytarilib, u = 6,685-10-11 ekanligi ma’lum bo’ldi. Bu tajribaga asoslanib yer va boshqa sayyoralar massasi aniqlanadi.

• https://youtu.be/5u4bZ4G-ZEg

• https://youtu.be/iOgrSlzyFMA?feature=shared

• https://youtu.be/OGT_rcpbvDI?feature=shared

• PLANK DOIMIYSINI ANIQLASH

• Issiqlik yoki yorug'lik hamda kuchli elektr maydon ta’sirida
• metallardan elektronlarning chiqish hodisasi elektron
• emissiya deyiladi. Issiqlik ta’sirida bo'ladigan (vakuumli electron lampalarda) elektron emissiya termoelektron emissiya deyiladi.
• Yarim o'tkazgichlarda ichki elektron emissiya hodisasi
• bo'ladi. Fotoelementni ko'zga ko'rinadigan yorug'lik nuri
• bilan nuriaganimizda uning energiyasi, A. Eynshteyn nazariyasiga muvofiq, quyidagi ifoda bilan aniqianadigan elektronning
• metalldan chiqish ishiga va uning kinetik energiyasiga
• sarflanadi:

• Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati