O‘ZBEK TILI FANI MAVZU: “NUTQ USLUBLARI. BADIIY USLUB VA UNING XUSUSIYATLARI”
KUN HIKMATI
NUTQ USLUBLARI. BADIIY USLUB
Reja :
1. Nutq uslublari haqida ma`lumot.
2. Badiiy uslub va uning o’ziga xos xususiyatlari.
3. Badiiy uslub va uning imkoniyatlari
PUBLITSISTIKA
PUBLITSISTIK USLUB
Ommaviy axborot vositalarida (gazeta-jurnal, radio, televideniye), Oliy Majlis yig’inlarida, turli xil anjumanlarda qo’llaniladigan nutq uslubi publitsistik uslub sanaladi.
PUBLITSISTIK USLUB SHAKLLARI
Bunday nutq uslubi ijtimoiy masalalarga harakatchanligi tufayli unda ijtimoiy –siyosiy tushunchalarni ifodalovchi so’zlar ko’proq qo’llaniladi. Masalan, isyon,irqchilik, qo’poruvchilik, siyosiy tanglik, bitim va boshqalar.
Bunday nutq uslubi ijtimoiy masalalarga harakatchanligi tufayli unda ijtimoiy –siyosiy tushunchalarni ifodalovchi so’zlar ko’proq qo’llaniladi. Masalan, isyon,irqchilik, qo’poruvchilik, siyosiy tanglik, bitim va boshqalar.
BADIIY USLUB
Badiiy asrning bayon qilish uslubi badiiy uslub hisoblanadi. Badiiy uslubning o’ziga xos xususiyati shundaki, unda adabiy tilning barcha imkoniyatlarini o’z ichiga olish bilan birga, o’zbek shevalariga, kasb-hunarga oid leksik birliklar, bugungi kundalik iste’moldan chiqib ketgan tarixiy so’zlar ham personajlar nutqi orqali ishlatiladi.
BADIIY USLUBNING KOMMUNIKATIV VAZIFASI
Ma’lum voqea-hodisa haqida axborot berish
BADIIY USLUBNING EKSPRISSIV VAZIFASI
O’quvchilarga ta’sir qilish
Badiiy uslub uchun obrazlilik, tasviriy ifoda vositalariga boylik xosdir.
Badiiy uslub amaliy hayotnng barcha tomonlarini qamrab oladi.
TILAK
Har kimning ham sochlariga oq tushsin,
Ajin tushsin, yuzlariga dog’ tushsin,
Har kimning ham quvvat ketib belidan,
Qo’llariga aso bir tayoq tushsin.
Iymoni sof ,yuzga kirib yorug’ yuz,
To’ylar qilib yelkasidan tog’ tushsin .
Jismiga so’nggi safar oldidan,
O’z bolasin qo’lidan tuproq tushsin.
Muhammad Yusuf
RASMIY USLUB
Huquqiy qonunchilik va ish yuritish munosabatlari doirasida qo’llaniluvchi nutq uslubi rasmiy uslub hisoblanadi. Rasmiy uslub deyarli yozma shaklda ro’yobga chiqadi. U har qanday tasviriy vositalardan obrazlilikdan holi bo’ladi. Bunday uslubda tilning ikki vazifasi- axborot uzatish va da’vat etish, buyurish vazifasi amalga oshadi. Masalan, ma’lumotnomada axborot berilsa ,buyruqda da’vat etish o’z aksini topadi.
