Курс иши doc

1.2.Bolaning erta ijtimoiylashuvi va ijtimoiylashuv agentlari

Bolaning tarbiyasi va ijtimoiylashuvi agentlar deb ataladigan ta'sir ostida amalga oshiriladi. Ular kim? Demak, sotsializatsiya agentlari bu muassasa yoki guruhlardir, buning natijasida bola o'zini tutishning muayyan me'yorlari, qadriyatlari va qoidalarini o'rganadi.
Jismoniy shaxslar. Bular ta'lim va tarbiya jarayonida bola bilan bevosita aloqada bo'lgan odamlardir. Ota-onalar, qarindoshlar, do'stlar, o'qituvchilar, qo'shnilar va boshqalar.
Muayyan muassasalar. Bu bolalar bog'chalari, maktablar, qo'shimcha rivojlanish guruhlari, to'garaklar va boshqalar, ya'ni bolaga u yoki bu tarzda ta'sir ko'rsatadigan muassasalar.
Bu yerda, shuningdek, birlamchi va ikkilamchi ijtimoiylashuvga bo'linish mavjudligini aytish kerak. Bunday holatlarda agentlarning roli sezilarli darajada farq qiladi.Shunday qilib, erta bolalikda, uch yilgacha, ijtimoiylashuv agentlari sifatida eng muhim rol alohida shaxslarga: ota-onalar, bobo-buvilar va chaqaloqning yaqin atrof-muhitiga beriladi. Ya'ni, u bilan tug'ilganidan va hayotning birinchi yillaridanoq u bilan aloqada bo'lgan odamlarga.
3 yoshdan 8 yoshgacha, boshqa agentlar ham, masalan, bolalar bog'chasi yoki boshqa ta'lim muassasalariga kiradilar. Bu erda bola tarbiyasiga bevosita atrof-muhitdan tashqari o'qituvchilar, enagalar, shifokorlar va boshqalar ta'sir qiladi. 8 yoshdan 18 yoshgacha bo'lgan davrda insonning shaxsiyatiga ommaviy axborot vositalari: televizor, Internet katta ta'sir ko'rsatadi.
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, bolalarni ijtimoiylashuvi jarayoni ikki asosiy bosqichdan iborat: birlamchi va ikkilamchi ijtimoiylashuv. Endi men birinchi muhim nuqta haqida gapirishni istardim.
Shunday qilib, (birlamchi) erta ijtimoiylashuv jarayonida aynan oila muhim ahamiyat kasb etadi. Tug'ilgandan so'ng, bola ojiz va u uchun yangi dunyoda hayotga hali to'liq tayyor emas. Va faqat ota-onalar va boshqa yaqin qarindoshlar unga birinchi marta moslashishga yordam berishadi. Shuni ta'kidlash kerakki, tug'ilgandan keyin bola nafaqat o'sadi va rivojlanadi, balki ijtimoiylashadi. Axir u atrofda ko'rgan narsalarini o'ziga singdiradi: ota-onalar bir-biri bilan qanday aloqa qilishadi, nima va qanday gapirishadi. Biroz vaqt o'tgach, kichkintoy uni ko'paytiradi. Agar ular bola haqida uning zararli ekanligini aytishsa, avvalambor chaqaloqni emas, balki ota-onasini haqoratlashingiz kerak. Axir, faqat ular o'z farzandlarini bunday xatti-harakatga undashadi. Agar ota-onalar xotirjam bo'lsa, baland ovozda muloqot qilmang va baqirmang, chaqaloq bir xil bo'ladi. Aks holda, bolalar kayfiyatsiz, asabiy, tezkor bo'lishadi. Bu ijtimoiylashuvning nuances. Ya'ni, bola kelajakda o'zini jamiyatda qanday tutish kerak deb hisoblaydi. U vaqt o'tishi bilan bolalar bog'chasida, ko'chada, parkda yoki tashrif buyurganida nima qiladi.
Bu nima, oiladagi bolaning ijtimoiylashuvi? Agar biz kichik bir xulosa chiqaradigan bo'lsak, unda barcha ota-onalarga eslatish kerak: biz bolada oilada ko'rgan narsalarini o'ziga singdirishini unutmasligimiz kerak. Va kelajakda u buni hayotiga o'tkazadi.
Odamning ijtimoiy mavjudot sifatida shaxs nomini olishi uchun unga ijtimoiy-iqtisodiy hayot va tarbiya kerak. Shu boisdan pedagogika fani bolaning shaxs sifatida rivojlanishi, uning har tomonlama kamolga etish qonuniyatlarini, unga ta'sir etuvchi ob'ektiv va sub'ektiv omillarni, rivojlanish jarayoniga aloqador davrlarni aniqlashi kerak. Odamning mukammal inson bo'lib etishuvida o'zining maqsad asosidagi xatti-harakati, iroda sifatlarining kamol topishi natijasida ayrim nuqsonlarini bartaraf etishi, qiyinchiliklarni engib chiqishi mumkinligini bilishimiz zarur. Demak, inson hayot faoliyati davomida o'zgarib, shakllanib, rivojlanib boradi. Bolalik, o'smirlik va o'spirinlik davrida rivojlanish nihoyatda kuchli bo'ladi. Shaxsning kamol topishida va uning xulqida ijtimoiy,biologik omillarning ta'sir kuchi hamisha ham bir xil bo'lavermaydi.
Chunki uning xulqiga, munosabatlariga, aloqalariga, yoshi, bilimi, odatlari, tajribasi va vaziyat ham ta'sir etadi. Masalan, bir xildagi ta'sirlarga turli bola turlicha munosabatda bo'ladi, bu ayni paytda, bolaning ehtiyoji qandayligiga ham bog'liqdir.

Shaxs ijtimoiy tajribani faol ravishda tahlil qiladi, o'zlashtiradi, o'zi uchun o'zgartiradi-bu jarayon davomida o'zi xam shaxs sifatida shakllanadi.

Odam atrofni, ob'ektiv borliqni ko'proq bilgani sari onglilik darajasi o'sadi, fikrlash doirasi kengayadi, yangi bilim va ko'nikmalarni egallaydi, yangi qiziqish va ehtiyojlar vujudga keladi. Demak, shaxsning kamolga etishi jamiyat rivojiga chambarchas bog'liqdir.